Патшайым Ки

Патшайым Ки (кор. 기황 Ки Нян Ин) (?— 1370?) — Юань династиясының соңғы императоры Тоғон Темірдің әйелі, әрі оның мұрагері Аюршридардың анасы. Аюрширидар - Солтүстік Юань династиясының негізін қалаған адам.

Патшайым Ки
Лауазымы
Юань Империясының патшайымы
1340 — 1370
Өмірбаяны
Дүниеге келуі	1315 (1315) Корея
Қайтыс болуы	1370 (1370)
Династия	Ки
Туған кездегі есімі	Ки Хванг Ху
Әкесі	Ки Ча О
Жұбайы	Тоғон Темір
Балалары	Білігту
өңдеу

Биографиясы

Ки Хванг Ху (қытай деректерінде оның тегі 奇 деп, яғни Ци болып жазылған) Корея жерінде (Корё) Хэнг округінде (幸州) Ки Ча Оның (奇子敖) отбасында дүниеге келген. Оның ағасы Ки Чхоль (奇轍) есімді адам болған. Патшайым Ки юань еліне Кореяның императорға бағыныштылығын білдіретін тарту ретінде аттандырылған. Осылайша ол Тоғон Темірдің әйелі атанды. Юань елінде ол патшайым Данашриден көп қорлық көрді. 1335 жылы Данашридің ағасы императорға қарсы көтеріліске қатысты деп айыпталды. Ал Данашри оның жақын туысы болғандықтан айыпталып, жазаға тартылды. Тоғон Темір Ци ханымды патшайым деп жариялады, алайда канцлерлердің бірі Баян оның бұл шешімін жоққа шығарды. Патшайым болып оның аттасы қоңырат тайпасынан шыққан Баян қатын тағайындалды. Ци екінші патшайым деп жарияланды. 1338 жылы оның Аюршридар есімді ұлы дүниеге келді. 1340 жылы Баянның өзі сарайдағы қырқыстың құрбаны болды. Ал 1353 жылы Ци патшайымның ұлы Аюршридара тақ мұрагері деп жарияланды.

Билік үшін күрес

Бак Буль Хваның (朴不花) көмегімен Ци императорды тақты мұрагерге беруге көндіру әрекеттеріне кірісе бастады. Мұны біліп қалған Тоғон Темір патшайыммен байланысын үзді. Осы кезеңде моңғолдар Кореяның ішкі жағдайына көп қол сұға бермейтін. Алайда патшайымның ағасы Баян Бұға (Ки Чхоль) Баян Темірге (ван Конмин) қоқан-лоқы көрсеткеннен соң, 1356 жылы Кореядағы Ци әулеті айыпталып, жойылып жіберілді. Нәтижесінде Патшайым Ки мен Аюршридара Конминге қарсы күрес бастады. Дегенмен бұл күрес нәтижесіз аяқталды. 1364 жылы Ци Корё тағына үміткерлердің бірі Тас Темірге әскер беріп, қолдау көрсетті. Алайда оның әскерлері Корё жасақтарынан Ялу өзенінің бойында жеңіліс тапты. Ци Корё династиясының тағы бір таққа үміткер өкілі Тогто Бұхаға қолдау көрсете бастады. Тогто Бұха юань сарайында өскен болатын. Осы уақытта Аюршридараның қолдаушылары мен қарсыластарының арасында қантөгіс басталды. Моңғол қолбасшысы Болод Темір 1364 жылы Бейжіңді басып алды. Аюршридара Хухэ Темір қолбасшының қолдауымен қашып шықты. Ал Ци Бейжіңдегі Болод Темірдің тұтқынында қалды. Келесі жылы Хухэ Темір қолбасшы Болод Темірдің әскерін тас-талқан етті. Ци осы жағдайды пайдаланып ұлын император етуді көздеді, алайда оның тағы да жолы болмады. 1365 жылы аяқастынан Баян қатын қайтыс болып, нәтижесінде Ци бірінші дәрежелі патшайым атанды. Моңғол билігінің Қытайда 1368 жылғы Қызыл орамалдылар көтерілісінен кейін жойылғаннан соң, ол Бейжіңнен Шанду қаласына қашуға мәжбүр болды. Ал 1369 жылы Инчан (應昌) қаласына қашты. 1370 жылы Тоғон Темір қайтыс болып, Аюршридара Инчан қаласында таққа отырды. Осылайша Ци императордың анасы, әрі патшайым атанды. Алайда Патшайым Ки (Ци) көп ұзамай іс-түссіз жоғалып кетті.

Кинода

Патшайым Ки 2013 жылы шыққан оңтүстіккореялық Әмірші Әйел телесериалындағы басты кейіпкер болды. Патшайым Ки рөлін Ха Чжи Вон сомдады.

Дереккөздер

1. Патшайым Ки