Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мұхаммед әл-Әмин (араб.: محمد الأمين; 14 сәуір 787, Бағдат — 27 қыркүйек 813, Бағдат) — Ислам халифатының 24-ші халифасы, мүміндердің әмірі.
| Мұхаммед әл-Әмин араб.: | ||
 811 жылы әл-Әмин атымен шығарылған динар | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 24 наурыз 809 — 27 қыркүйек 813 | ||
| (Лақап аты Әл-Әмин) | ||
| Ізашары | Һарун әр-Рашид | |
| Ізбасары | Әбдуллаһ әл-Мәмун | |
| Өмірбаяны | ||
| Діні | Ислам | |
| Дүниеге келуі | 14 сәуір 787 Бағдат, Ислам халифаты | |
| Қайтыс болуы | 27 қыркүйек 813 (26 жас) Бағдат, Ислам халифаты | |
| Династия | Аббас әулеті | |
| Әкесі | Һарун әр-Рашид | |
| Анасы | Зүбәйдә бинт Жағфар | |
| Балалары | Мұса | |
өңдеу  | ||
Өмірбаяны
Әл-Әмин — әкесі жағынан да, анасы жағынан да Әли мен оның ұлы Хасаннан кейін һашимилерден шыққан үшінші халифа. Әкесі оны 791 жылы тақ мұрагері деп жариялады. Һарун әр-Рашид Тус шаһарында дүние салғаннан кейін әл-Әминге серт берілді.
Бұл дәуір әл-Әмин мен бауыры әл-Мәмунның арасындағы таққа тараспен өтті. Оның себебі Һарун өзінен соң үш ұлын да бірінен кейін бірін тақ мұрагері етіп тағайындауында жатыр.
Фазыл ибн әр-Рәбиғ алдымен әл-Мәмунге серт бергеніне қарамастан кейін Бағдатқа барып Әминге серт беріп, өз болашағын құтқару үшін Әл-Әминге Әл-Мәмунды мұрагерліктен алып, орнына ұлы Мұсаны мұрагер ретінде тағайындауға тырысып, көздегеніне қол жеткізді. Әл-Әмин мен әл-Мәмун өзара бітімге келу үшін хат жазысуларынан да оң нәтиже шықпады. Әл-Мәмун өзінің мұрагерліктен алынып тасталғанын естіген соң әскер дайындатып, Рей шаһарында Тахир ибн Мұсаның қолбасшылығымен әскер аттандырды.
Әл-Әмин жағында Фазыл ибн әр-Рабиғ әскер қолбасшылығына халыққа әділетсіз қарым-қатынас жасауымен танылған Әли ибн Иса ибн Маханды қойды. Бірақ бұл әскерге пайда әкелген жоқ. Өйткені соғыста әл-Әмин әскері жеңіліске ұшырайды. Сонымен қатар екі әскердің арасында әртүрлі аймақтарда қақтығыстар болып тұрды. Мәмунның қолбасшысы Тахир барлық аймақты шетінен қолына өткізгеннен кейін Бағдатты қоршауға алды. Әл-Әмин барлық күшін жұмылдырып қарсылық көрсеткенімен қоршаудың әсерінен қала қиындыққа ұшырады. Ақыры, қала әл-Мәмунның қолына өтіп, Әл-Әмин өлтіріледі.
Тұлғалық қасиеттері
Әдебиет пен өлеңнен хабары болғанымен әл-Әминді кемеңгер басшы деп айтуға келмейді. Өйткені ойын-сауық пен ішкілікке құмар болатын. Оның осы құмарлығы тіпті халифат ісіне араласуына бөгет болды.
Оның халифалығы кезінде тұрақтылық болмағандықтан сыртқа жорықтар жасалмағаны секілі, ішкі саясатта да әкімшілікте, ғылым-білім мен сәулет саласында да ешқандай жетістікке қол жеткізген жоқ. Дұрысы, жетістікке жетуге мұршасы болмады. Бала және бөзбала кезінде анасы тым еркелеткендігі және осы жағдай халифа болғаннан кейін де жалғасқаны айтылады. Мемлекет адамы ретінде әкесіне де, ағасына да ұқсай алмай, енжарлық танытты.
Дереккөздері
- Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Muhammed әl Әmin arab محمد الأمين 14 sәuir 787 Bagdat 27 kyrkүjek 813 Bagdat Islam halifatynyn 24 shi halifasy mүminderdin әmiri Muhammed әl Әmin arab 811 zhyly әl Әmin atymen shygarylgan dinarLauazymyIslam halifatynyn 24 shi halifasy24 nauryz 809 27 kyrkүjek 813 Lakap aty Әl Әmin Izashary Һarun әr RashidIzbasary Әbdullaһ әl MәmunӨmirbayanyDini IslamDүniege kelui 14 sәuir 787 0787 04 14 Bagdat Islam halifatyҚajtys boluy 27 kyrkүjek 813 0813 09 27 26 zhas Bagdat Islam halifatyDinastiya Abbas әuletiӘkesi Һarun әr RashidAnasy Zүbәjdә bint ZhagfarBalalary Musaondeu ӨmirbayanyӘl Әmin әkesi zhagynan da anasy zhagynan da Әli men onyn uly Hasannan kejin һashimilerden shykkan үshinshi halifa Әkesi ony 791 zhyly tak murageri dep zhariyalady Һarun әr Rashid Tus shaһarynda dүnie salgannan kejin әl Әminge sert berildi Bul dәuir әl Әmin men bauyry әl Mәmunnyn arasyndagy takka taraspen otti Onyn sebebi Һarun ozinen son үsh ulyn da birinen kejin birin tak murageri etip tagajyndauynda zhatyr Fazyl ibn әr Rәbig aldymen әl Mәmunge sert bergenine karamastan kejin Bagdatka baryp Әminge sert berip oz bolashagyn kutkaru үshin Әl Әminge Әl Mәmundy muragerlikten alyp ornyna uly Musany murager retinde tagajyndauga tyrysyp kozdegenine kol zhetkizdi Әl Әmin men әl Mәmun ozara bitimge kelu үshin hat zhazysularynan da on nәtizhe shykpady Әl Mәmun ozinin muragerlikten alynyp tastalganyn estigen son әsker dajyndatyp Rej shaһarynda Tahir ibn Musanyn kolbasshylygymen әsker attandyrdy Әl Әmin zhagynda Fazyl ibn әr Rabig әsker kolbasshylygyna halykka әdiletsiz karym katynas zhasauymen tanylgan Әli ibn Isa ibn Mahandy kojdy Birak bul әskerge pajda әkelgen zhok Өjtkeni sogysta әl Әmin әskeri zheniliske ushyrajdy Sonymen katar eki әskerdin arasynda әrtүrli ajmaktarda kaktygystar bolyp turdy Mәmunnyn kolbasshysy Tahir barlyk ajmakty shetinen kolyna otkizgennen kejin Bagdatty korshauga aldy Әl Әmin barlyk kүshin zhumyldyryp karsylyk korsetkenimen korshaudyn әserinen kala kiyndykka ushyrady Akyry kala әl Mәmunnyn kolyna otip Әl Әmin oltiriledi Tulgalyk kasietteriӘdebiet pen olennen habary bolganymen әl Әmindi kemenger basshy dep ajtuga kelmejdi Өjtkeni ojyn sauyk pen ishkilikke kumar bolatyn Onyn osy kumarlygy tipti halifat isine aralasuyna boget boldy Onyn halifalygy kezinde turaktylyk bolmagandyktan syrtka zhoryktar zhasalmagany sekili ishki sayasatta da әkimshilikte gylym bilim men sәulet salasynda da eshkandaj zhetistikke kol zhetkizgen zhok Durysy zhetistikke zhetuge murshasy bolmady Bala zhәne bozbala kezinde anasy tym erkeletkendigi zhәne osy zhagdaj halifa bolgannan kejin de zhalgaskany ajtylady Memleket adamy retinde әkesine de agasyna da uksaj almaj enzharlyk tanytty DerekkozderiIslam tarihy Almaty Ernar Esimkulov 2018 ISBN 978 601 7929 37 4