Мұхаммед Зия-үл-Хақ

Зия-үл-Хақ, Мұхаммед (1924 - 1988), - Пәкістанның әскери және саяси қайраткері, Пәкістанның президенті болған, генерал.

1924 жылы тамыздың 12-ісінде Джаланджар қаласында туған (қазір бұл қала Үндістанға қарайды). 1955 жылы Кветтадағы штаб колледжін бітірген.

1964 жылы подполковник атағына жетіп, Кветтаға штаб инструкторы болып тағайындалып жіберіледі.

Шығыс Пәкістанның бөлініп, Бангладеш тәуелсіз мемлекеті құрылғаннан кейін, президент Яхья-хан орнынан кетеді. Оның билігін құлатуында Зия-үл-Хақ та қатысады. премьер-министр болған кезінде, Зия-үл-Хақ құрғақ әскерлерін штабының басшысы еді.

1977 жылы шілденің 5-інде Зүлфікар-Әли Бһуттоны билігінен құлатты. Қазанның 1-інде генерал қазанның 18-інде өтетін парламентқа сайлауын болдырмады.

Зия-уль-Хақтың айтуынша оның төңкерістің мақсаты - "еркін және әділ сайлауын өткізу еді", ал шынында генерал Пәкістанның Атазаңының күшін жойды.

Зия-уль-Хақ Исламшіл саясатшы болып, мемлекеттің қылмыс құқығын шариғат жолына аудару тырысты. Салық алыну және банк ісі салаларында Ислам тәртіптерін орнатты. Қиын ішкі және сыртқы саяси жағдайына түсіп, Зия-уль-Хақ жергілікті сүнни мұсылмандарының қолдауына сүйінді. 1977 - 1979 жылдары "шариғаттандыру" үдерісі басталды.

Шиға мұсылмандар президенттің саясатына қарсы шыққан. Осындай жағдайда Зия-уль-Хақ басқарған үкімет шиға мұсылмандарға қарсы қысым бастады. Шиғаларды "мұсылмандар емес" деп, олардың құқтарын бұзуы басталды. Енді оппозицияда жүрген шиғаларды Иранның үкіметі қолдай бастады.

1984 жылының желтоқсан айында Зия-уль-Хақ мемлекетті айналдыру жөнінде референдум өткізді.

1985 жылының желтоқсанның 30-ында Зия-уль-Хақ әскери жағдайын болдырмап, кейбір түзетулермен 1973 жылындағы Атазаңын қайтарды. Түзетулер президенттің билігін кеңейткен. Оппозиция Зия-уль-Хаққа күрес ашты. Оппозицияны Зүлфікар-Әли Бһутто ұйымдастырған Пәкістан халық партиясы жетелеген. Ал бұл партияның жетекшісі Зүлфікар-Әлидің қызы - Бенәзир Бһутто еді.

Келесі екі жылдың ішінде Зия-уль-Хақ пен премьер-министр Жүнежо арасында қайшылықтар туды.

1988 жылы мамырдың 29-ында Зия-уль-Хақ парламент пен министрлер кабинетін тарқатты, Жүнежоны орнынан алып тастады.

1988 жылы тамыздың17-сінде Зия-уль-Хак Тейпур Тамевали полигонына ұшты. Полигонда американдық М-1 «Абрамс» танкінің сынауы өткен. Сынаудан кейін президент С - 130 - "Геркулес" ұшағымен Исламабадқа ұшып қайтты. Ұшағының артында пәкістандық генерал Аслам Бегтың ұшағы ұшты. Жолда ұшақ апатқа ұшырап, жерге құлады. "Геркулес"-тың бортында болған бар 37 адам, соның ішінде Зия-уль-Хақ та қаза тапты. Он күндік азалау жарияланды. Сенат басшысы Гүләм Ысқақ Хан уақытша президент болып кетті. Ол Зия-уль-Хақты өлтіргендерді тауып, жазалануы туралы айтты. Сол үшін арнайы комиссия ұйымдастырылды. Комиссияның басшысы Аббас Мирза болып кетті. Бірақ Зия-уль-Хақтың өлімі апат па еді, лаңкестік акт па еді, саяси өлтіруі ма еді әлі анық емес. Зия-уль-Хақты біреу өлтірген болса, олар әлі де табыла алмаған.

Дереккөздер