Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мультипликатор (латын тілінде multіplіkator – көбейтуші) – табыстың өзгеруі инвестициялардың өзгеруіне байланысты екенін көрсететін коэффициент. Мультипликатор идеясын экономика ғылымына алғаш рет 1931 ж. ағылшын экономисі Р.Кан енгізді. Ол инвестицияның халықтың сатып алу қабілеті мен жұмыспен қамтылуын қалай еселейтінін (мультификациялайтынын) көрсетіп берді. Дж. М. Кейнс “Жұмыспен қамтылудың, пайыздың, ақшаның жалпы теориясы” (1936) деген еңбегінде мультипликатордың жалпылама түсініктемесін берді. Мультипликатор теориясы бойынша белгілі бір өндіріс аясына жұмсалған шығын басқа өндіріске және жұмыспен қамтылуға ынталандырушылық ықпал етеді. Жалпы ұлттық өнім көлеміндегі бұл оң, өскелең нәтиже нәтиже деп аталады. Мультипликатор инвестиция мөлшері көбейгенде жалпы ұлттық өнімнің өсу көлемін көрсететін сандық коэффициент болып табылады. Мысалы, инвестиция 100 млрд. теңгеге өссе, мұның өзі жалпы ұлттық өнімді 300 млрд. теңгеге өсіреді, демек, мультипликатор=3, егер жалпы ұлттық өнім 200 млрд. теңгеге артса, онда мультипликатор 2-ге тең болады. Кейнстік мультипликатор теориясы шеңберінде үкімет (мемлекеттік тапсырыс), фирмалар, халық жұмсаған ірі көлемдегі шығынның (инвестицияның) оң ықпалы ұлттық өндірістің тиімділігіне және өсуіне игі әсерін тигізетіні негізделді. Кейіннен мультипликациялану (көбею) құбылысы уақыт факторын ескере отырып қарала бастады және мультипликатордың динамикалық серпінді үлгісі пайда болды. Ол бастапқы инвестиция нәтижесінің қайталанып отыратындығын басшылыққа алып жасалды. Жинақ ақша мен инвестиция серпініне талдау жасауда мультипликатор теориясын пайдалану жиынтық сұранымның, жалпы ұлттық өнім көлемінің және халықтың жұмыспен қамтылуының өзгеруіне ықпал етудің нақты тұтқаларын көрсетеді. Бұл теория түрлі бағыттар тарапынан сынға ұшырағанымен, тиімді сұраным тұжырымдамасын, нарықтық экономиканы реттеу қажеттігі мен мүмкіндігін негіздеуде ерекше рөл атқарды. Түрлері: инвестициялық мультипликатор – күрделі жұмсалымның жиынтық табысқа ықпалы; ақша мультипликаторы – ақша-несие жүйесіне салымның көбеюі не азаюы нәтижесінде ақша массасының бір бірлікке шаққанда қанша артатынын не қысқаратынын көрсететін сандық коэффициент; депозиттік (несиелік) мультипликатор – банк депозиттеріндегі болмашы өзгерістердің ақша мөлшеріне және банк жүйесі мен несие рыноктарында бір мөлшердегі ақшаның сан рет пайдаланылуы арқылы несие көлеміне жасайтын ықпалы.
Пайдаланған әдебиет
- Қазақстан энциклопедиясы, VI-том
- Қазақ энциклопедиясы
- Қаржы-экономика сөздігі. - Алматы: ҚР Білім жэне ғылым министрлігінің Экономика институты, "Зияткер" ЖШС, 2007. ISBN 978-601-215-003-2
 | Бұл — экономика бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Multiplikator latyn tilinde multiplikator kobejtushi tabystyn ozgerui investiciyalardyn ozgeruine bajlanysty ekenin korsetetin koefficient Multiplikator ideyasyn ekonomika gylymyna algash ret 1931 zh agylshyn ekonomisi R Kan engizdi Ol investiciyanyn halyktyn satyp alu kabileti men zhumyspen kamtyluyn kalaj eselejtinin multifikaciyalajtynyn korsetip berdi Dzh M Kejns Zhumyspen kamtyludyn pajyzdyn akshanyn zhalpy teoriyasy 1936 degen enbeginde multiplikatordyn zhalpylama tүsiniktemesin berdi Multiplikator teoriyasy bojynsha belgili bir ondiris ayasyna zhumsalgan shygyn baska ondiriske zhәne zhumyspen kamtyluga yntalandyrushylyk ykpal etedi Zhalpy ulttyk onim kolemindegi bul on oskelen nәtizhe nәtizhe dep atalady Multiplikator investiciya molsheri kobejgende zhalpy ulttyk onimnin osu kolemin korsetetin sandyk koefficient bolyp tabylady Mysaly investiciya 100 mlrd tengege osse munyn ozi zhalpy ulttyk onimdi 300 mlrd tengege osiredi demek multiplikator 3 eger zhalpy ulttyk onim 200 mlrd tengege artsa onda multiplikator 2 ge ten bolady Kejnstik multiplikator teoriyasy shenberinde үkimet memlekettik tapsyrys firmalar halyk zhumsagan iri kolemdegi shygynnyn investiciyanyn on ykpaly ulttyk ondiristin tiimdiligine zhәne osuine igi әserin tigizetini negizdeldi Kejinnen multiplikaciyalanu kobeyu kubylysy uakyt faktoryn eskere otyryp karala bastady zhәne multiplikatordyn dinamikalyk serpindi үlgisi pajda boldy Ol bastapky investiciya nәtizhesinin kajtalanyp otyratyndygyn basshylykka alyp zhasaldy Zhinak aksha men investiciya serpinine taldau zhasauda multiplikator teoriyasyn pajdalanu zhiyntyk suranymnyn zhalpy ulttyk onim koleminin zhәne halyktyn zhumyspen kamtyluynyn ozgeruine ykpal etudin nakty tutkalaryn korsetedi Bul teoriya tүrli bagyttar tarapynan synga ushyraganymen tiimdi suranym tuzhyrymdamasyn naryktyk ekonomikany retteu kazhettigi men mүmkindigin negizdeude erekshe rol atkardy Tүrleri investiciyalyk multiplikator kүrdeli zhumsalymnyn zhiyntyk tabyska ykpaly aksha multiplikatory aksha nesie zhүjesine salymnyn kobeyui ne azayuy nәtizhesinde aksha massasynyn bir birlikke shakkanda kansha artatynyn ne kyskaratynyn korsetetin sandyk koefficient depozittik nesielik multiplikator bank depozitterindegi bolmashy ozgeristerdin aksha molsherine zhәne bank zhүjesi men nesie rynoktarynda bir molsherdegi akshanyn san ret pajdalanyluy arkyly nesie kolemine zhasajtyn ykpaly Pajdalangan әdebietҚazakstan enciklopediyasy VI tom Қazak enciklopediyasy Қarzhy ekonomika sozdigi Almaty ҚR Bilim zhene gylym ministrliginin Ekonomika instituty Ziyatker ZhShS 2007 ISBN 978 601 215 003 2Bul ekonomika bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz