Монументтік өнер

Монументтік өнер, пластикалық өнердің шығармаларын нақты архитектуралық орта үшін кеңістік-идеялық жағынан толықтыру мақсатымен жасалады. Бірнеше түрі бар: ескерткіштер (көшеде, алаңда қойылатын), монументтер (ірі тарихи оқиғаларға байланысты қойылатын), мүсінді – архитектуралық ансамбльдер, т.б. Бұл өнерге өте қатты, төзімді материалдар: гранит, қола, мрамор, т.б. қолданылады. Қазіргі кездегі монументтік өнерге дәстүрлі өнермен қатар, оның жаңа түрлері мен жанрларын (портреттік ескерткіштер, витраждар, сграффито, тұс кілем, қабырға өрнектері, т.б.) дамыту, сонымен қатар бейнелеу пластикасын архитектуралық тектоникаға үйлестіру тән. Бүл өнерге қатты, төзімді материалдар: гранит, қола, мрамор, т.б. қолданылады. Қазақстан жеріндегі М. ө. Қола дә-уірінен (Алматы облысы Тамғалы шатқалындағы, Маңғыстау түбегіндегі, Балқаш жағалауындағы және Оңтүстік Қазақстандағы тас таңбалар-петроглифтер) басталады. Қожа Ахмет Иасауи кесенесіндегі сырлы сурет көріністері мен қабырғаларының мозаикалық қалауы-орта ғасырлардағы Қазақстан М. ө-інің жоғары деңгейін танытады. М. ө. КСРО тұсында біршама дамыды. Осы жылдары 28 панфиловшы-гвардияшылар атындағы паркте монументтік Даңқ мемориалы (1975) тұрғызылды. Тарихи тақырып М. ө. түрлерінде көрініс тапты. Олар: Алматы қаласындағы А.Иманов (1947) жөне Ә.Жангелдин ескерткіштері (1975). Облыс орталықтарындағы алаңдар мен парктердегі тарих, мәдениет, өнер кайраткерлеріне орнатылған ескерткіштер: Жам-был бюсті (1971), Абай ескерткіші (1960), Т.Рысқұлов (1979), М.Әуезов (1981) ескертіштері болды. М. ө. мен архитектураның әдемі үйлескен түрі барельеф (бедерлі мүсін). Әсіресе Қазақстан Жазушылар одағы ғимаратындағы "Кітаптар кейіпкерлері" (1985) көлемі мен композициясы жағынан ере-кше көзге түседі.

Дереккөздер

1. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8