Мына мақаланы не бөлімін Табиғи монополия дегенмен біріктіруге ұсынылған. () |
Монополия (гр. monоs – жалғыз және poleo – сатамын) —
- бір тұлғаның немесе тұлғалар тобының, мемлекеттің белгілі бір затқа (мысалы, жерге), белгілі бір затты өндіруге немесе сатып алуға, белгілі бір тауарлармен сауда жасауға айрықша құқығы;
- салалық, ұлттық немесе әлемдік нарықта басым, үстем жағдайға ие кәсіпорын немесе кәсіпорындар тобы. Монополия әдетте жеке меншіктегі, өзіндік, топтық немесе акционер меншіктегі және өнім өндіру мен өткізуді бақылайтын ірі шаруашылық бірлестіктер (картельдер, синдикаттар, концерндер, консорциумдар, т.б.) болып табылады. Өндіріс пен капиталды жоғары деңгейде шоғырландыру негізінде Монополия көп пайда табу мақсатымен бағаны белгілеп, бақылап отырады. Өндірісті Монополияландыру нарықтық экономиканың бәсекелестік әлеуетін тұншықтырады, бағаны өсіріп, өндіріс көлемін төмендетеді, Монополияға қыруар пайда түсіреді. Тәжірибеде шығарылатын өнімнің 80%-ына монопол. бақылау жасау қалған өндірушілерге бағаны өктемдікпен таңу үшін жеткілікті. Дамыған елдердің бәрінде, оның ішінде Қазақстанда да монопол. өктемдікке қарсы Монополияға қарсы заңдар қабылданған; 3) бір немесе бірнеше кәсіпорын бақылау жасайтын нарық түрі; монопсония не олигополия түрінде де көрініс табуы мүмкін. Жасырын Монополия, яғни заңды тұрғыда салынған тыйымдар мен шектеулердің көмегімен бәсекеден қорғалған (көбінесе мемлекеттік Монополия), табиғи Монополия, яғни мұндай монополиясыз ресурстарды тиімді пайдалануға қол жеткізуге болмайтын қажеттіліктен туған ашық Монополия, яғни бір фирма жағдайлардың тоқайласуы себепті тауарды бірден-бір өндірушіге айналатын Монополия түрлеріне бөлінеді.
Монополия түрлері
Сипатына және пайда болу себептеріне байланысты монополияны бөлуге болады:
- Табиғи монополия - сирек кездесетін және өндірілмейтін өндіріс факторына биіктеу жағдайында пайда болады (тұтынушыларға - су отын, энергия қуатын, газ беру және т.б. фирмалар ).
- Жасанды монополия - фирмалардың бірігу және келісу нәтижесінде пайда болады.
- Кездейсоқ монополия - өз шеңберіндегі тұтынушылардың сұраныстының ұсыныстан уақытша артуы жағдайында пайда болады.
Дереккөздер
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.ISBN 9965-32-491-3
- Қаржы-экономика сөздігі. — Алматы: ҚР Білім және ғылым министрлігінің Экономика институты, «Зияткер» ЖШС, 2007. ISBN 978-601-215-003-2
- Рамазанова Г.Б, “Экономиялық теория негіздері”, Павлодар, 2013
Сілтемелер
- Bigox.kz Монополия реферат (қазақша)
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Myna makalany ne bolimin Tabigi monopoliya degenmen biriktiruge usynylgan Monopoliya gr monos zhalgyz zhәne poleo satamyn bir tulganyn nemese tulgalar tobynyn memlekettin belgili bir zatka mysaly zherge belgili bir zatty ondiruge nemese satyp aluga belgili bir tauarlarmen sauda zhasauga ajryksha kukygy salalyk ulttyk nemese әlemdik narykta basym үstem zhagdajga ie kәsiporyn nemese kәsiporyndar toby Monopoliya әdette zheke menshiktegi ozindik toptyk nemese akcioner menshiktegi zhәne onim ondiru men otkizudi bakylajtyn iri sharuashylyk birlestikter kartelder sindikattar koncernder konsorciumdar t b bolyp tabylady Өndiris pen kapitaldy zhogary dengejde shogyrlandyru negizinde Monopoliya kop pajda tabu maksatymen bagany belgilep bakylap otyrady Өndiristi Monopoliyalandyru naryktyk ekonomikanyn bәsekelestik әleuetin tunshyktyrady bagany osirip ondiris kolemin tomendetedi Monopoliyaga kyruar pajda tүsiredi Tәzhiribede shygarylatyn onimnin 80 yna monopol bakylau zhasau kalgan ondirushilerge bagany oktemdikpen tanu үshin zhetkilikti Damygan elderdin bәrinde onyn ishinde Қazakstanda da monopol oktemdikke karsy Monopoliyaga karsy zandar kabyldangan 3 bir nemese birneshe kәsiporyn bakylau zhasajtyn naryk tүri monopsoniya ne oligopoliya tүrinde de korinis tabuy mүmkin Zhasyryn Monopoliya yagni zandy turgyda salyngan tyjymdar men shekteulerdin komegimen bәsekeden korgalgan kobinese memlekettik Monopoliya tabigi Monopoliya yagni mundaj monopoliyasyz resurstardy tiimdi pajdalanuga kol zhetkizuge bolmajtyn kazhettilikten tugan ashyk Monopoliya yagni bir firma zhagdajlardyn tokajlasuy sebepti tauardy birden bir ondirushige ajnalatyn Monopoliya tүrlerine bolinedi Monopoliya tүrleriSipatyna zhәne pajda bolu sebepterine bajlanysty monopoliyany boluge bolady Tabigi monopoliya sirek kezdesetin zhәne ondirilmejtin ondiris faktoryna biikteu zhagdajynda pajda bolady tutynushylarga su otyn energiya kuatyn gaz beru zhәne t b firmalar Zhasandy monopoliya firmalardyn birigu zhәne kelisu nәtizhesinde pajda bolady Kezdejsok monopoliya oz shenberindegi tutynushylardyn suranystynyn usynystan uakytsha artuy zhagdajynda pajda bolady DerekkozderSayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3 Қarzhy ekonomika sozdigi Almaty ҚR Bilim zhәne gylym ministrliginin Ekonomika instituty Ziyatker ZhShS 2007 ISBN 978 601 215 003 2 Ramazanova G B Ekonomiyalyk teoriya negizderi Pavlodar 2013SiltemelerBigox kz Monopoliya referat kazaksha Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz