Модаль сөз

Модаль сөз, сөйлемнің мазмұнына сөйлеушінің көзқарасын білдіреді. Грамматикада модаль сөз бөлек қарастырылғанымен, қазіргі функционалды семантикада модальдылықты білдірудің бір құралы саналады.

Олар дербес сөз табы болмайды, модальдылық етістік райлары, қыстырма сөздер, демеулік шылаулар арқылы көрінеді. Модаль сөз тұлғалық құрылымына қарай есімді (керек, қажет, тиіс, сияқты, сықылды, тәрізді, секілді, бар, жоқ, т.б.) және етістікті (екен, шығар, болар, дейді, көрінеді, білем, т.б.) болып бөлінеді. Модаль сөздің модальдылық мәні әр түрлі. Кейбір сөздердің лексикалық мағынасының өзі модальды болады, ал білем, көрінеді, сияқты сөздері негізгі мағынамен қатар модальдылықты де білдіреді. Мысалы: “Өрістегі мал осы жерден жақсы көрінеді. Мен оны беске білем” деген сөйлемдерде көрінеді, білем сөздері тура мағынасында тұрса, “Астық биыл мол көрінеді. Үйіне жетті білем” дегенде модаль сөз қызметінде жұмсалған. Модальдылық өрістер қатарына мүмкіндік, қажеттілік, қалаулық, болжалдық, міндеттілік, бұйрықтық мағыналар жатқызылады. Сөйлемде модаль сөз келер шақ баяндауышының құрамында кездеседі, қыстырма сөздер қызметінде де қолданылады.

Сілтемелер

• Грамматика
• семантика

Дереккөздер

1. Жанпейісов Е.Н., Модальные слова в современном казахском языке, А., 1958
2. Құлманов С.Қ., Қазақ тіліндегі мүмкіндік модальдылығының функционалды-семантикалық өрісі, А., 2004.
3. Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9