Мелиоранский Платон Михайлович

Мелиоранский Платон Михайлович (30.11.1868, Санкт-Петербург — 29.5. 1906, сонда) — түркітанушы, Санкт-Петербург университетінің проффессоры, В.В. Радловтың шәкірті. Санкт-Петербург университеті шығыстану факултетінің араб, парсы-татар тілдері бөлімін бітірген (1893). Ұлы-зерттеуші еңбектері түркі тілдерінің тарихы мен көне ескерткіштерін және ауыз әдебиеті үлгілерін тілдік тұрғыдан талдауға арналды. 1980 жылы Орынбор мен Торғай облысы қазақтарының тілі мен ауыз әдебиетін зерттеп “Қазақ мақалдары мен жұмбақтары” (1898) және екі бөлімнен тұратын “Қазақ-қырғыз тілінің қысқаша грамматикасы” (1894, 1897) еңбектерін жазды. Қазақ тілінің грамматикасына арналған еңбектің екінші “Синтаксис” бөлімі француз тіліне аударылды (1921). 1904 жылы Ш.Уәлиханов жазып алған “Едіге” жырының нұсқасына жасаған текстолдық талдау еңбегі Санкт-Петербург қаласында жарық көрді. Оның тағы бір зер салған мәселесі түркі тілдерінің салыстырмалы-тарихи грамматикасын жасау ісі болды. Осы ретте ол тарихи-этнографиялық, лингвистиктік түсінік бере отырып, оннан астам ескерткіштің мәтінін жариялады. Ол көне Орхон жазуларының мәтінін аударып, оларға лингвистиктік тұрғыдан талдау жасады. Мелиоранскийдің қатысуымен Орталық Азия тарихы жөніндегі “Шайбанинама” еңбегі жарық көрді (1908). Мелиоранский түркітанушылар арасындағы алғашқы лингвист-ғалым болды және еңбектерін қазақ тілі материалдары негізінде жазды. Сонымен қатар “бұратана халықтарға” қатысты Ресейдің миссионерлік саясатына қолдау көрсетіп, миссионерлік іс-әрекеттерге белсене араласты.

Дереккөздер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том