Баяр Махмуд Желәл (Bayar Mahmut Celâl) (15.5.1883, Умурбей Бурса - 22.8.1986, Стамбұл) - Түркияның 1950 - 60 жылдар аралығындағы Президенті. Жас кезінде банк саласы және француз тілі бойынша орта білім алған. Өмір жолын Бурса қаласындағы банк қызметкері болып бастады. Кемалшылар революциясына (1919 - 22) белсене араласты. 1924 - 32 жылы кәсіпкерлер банкісінің бас директоры, 1932 - 37 жылы Түркияның экономика министрі, 1937 - 39 жылы премьер-министрі міндеттерін атқарды. 1939 жылы парламенттегі көпшілік дауысқа ие Республикалық халық партиясымен келісе алмағандықтан, үкімет құрамынан шықты. Үкіметке оппозициядағы Демократиялық партияны ұйымдастырушылардың бірі және 1946 жылдан осы партияның төрағасы болды. 1950 жылы мамырда өткен сайлауда Демократиялық партия жеңіске жетіп, Баяр президент болып тағайындалды. Жаңа үкімет КСРО тарапынан болуы мүмкін шабуылдан қорғану үшін Батыс елдерімен, соның ішінде АҚШ үкіметімен жақындасуға тырысты. Оның кезінде Түркия НАТО-ға мүше болып қабылданды (1952). Оңтүстік-шығыс шекараларды нығайту үшін араб елдерімен жақындасып, 1955 жылы Бағдат пактісіне қосылды. Бірақ ішкі саяси тұрақсыздық пен студенттердің толқуы жиілей түсті. 1960 жылы 27 мамырда әскери төңкеріс болып, Баяр, премьер-министр А.Мендерес және Демократиялық партияның басқа да басшылары қамауға алынды. 1961 жылы өткен сот төралқасы Баярды өлім жазасына кесіп, кейіннен өмір бойы түрмеге отырғызу жазасымен ауыстырылды. 1964 жылы денсаулығына байланысты тұтқыннан босатылып, 1969 жылы саяси құқылары толық қалпына келтірілді. Өмірінің соңғы жылдары ол саяси қызметтен қол үзді.
Сыртқы сілтемелер
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bayar Mahmud Zhelәl Bayar Mahmut Celal 15 5 1883 Umurbej Bursa 22 8 1986 Stambul Tүrkiyanyn 1950 60 zhyldar aralygyndagy Prezidenti Zhas kezinde bank salasy zhәne francuz tili bojynsha orta bilim algan Өmir zholyn Bursa kalasyndagy bank kyzmetkeri bolyp bastady Kemalshylar revolyuciyasyna 1919 22 belsene aralasty 1924 32 zhyly kәsipkerler bankisinin bas direktory 1932 37 zhyly Tүrkiyanyn ekonomika ministri 1937 39 zhyly premer ministri mindetterin atkardy 1939 zhyly parlamenttegi kopshilik dauyska ie Respublikalyk halyk partiyasymen kelise almagandyktan үkimet kuramynan shykty Үkimetke oppoziciyadagy Demokratiyalyk partiyany ujymdastyrushylardyn biri zhәne 1946 zhyldan osy partiyanyn toragasy boldy 1950 zhyly mamyrda otken sajlauda Demokratiyalyk partiya zheniske zhetip Bayar prezident bolyp tagajyndaldy Zhana үkimet KSRO tarapynan boluy mүmkin shabuyldan korganu үshin Batys elderimen sonyn ishinde AҚSh үkimetimen zhakyndasuga tyrysty Onyn kezinde Tүrkiya NATO ga mүshe bolyp kabyldandy 1952 Ontүstik shygys shekaralardy nygajtu үshin arab elderimen zhakyndasyp 1955 zhyly Bagdat paktisine kosyldy Birak ishki sayasi turaksyzdyk pen studentterdin tolkuy zhiilej tүsti 1960 zhyly 27 mamyrda әskeri tonkeris bolyp Bayar premer ministr A Menderes zhәne Demokratiyalyk partiyanyn baska da basshylary kamauga alyndy 1961 zhyly otken sot toralkasy Bayardy olim zhazasyna kesip kejinnen omir bojy tүrmege otyrgyzu zhazasymen auystyryldy 1964 zhyly densaulygyna bajlanysty tutkynnan bosatylyp 1969 zhyly sayasi kukylary tolyk kalpyna keltirildi Өmirinin songy zhyldary ol sayasi kyzmetten kol үzdi Mahmud Zhelәl BayarSyrtky siltemelerҚazak enciklopediyasy Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet