Марат Оралбайұлы Әбсеметов

Әбсеметов Марат Оралбайұлы (17 сәуір 1960 жыл, Балқаш қаласы, Қарағанды облысы). ҚР Көркем Академиясының академигі, тарих ғылымдарының докторы, филология ғылымдарының кандидаты, профессор. Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының Мұхтар Әуезов атындағы сыйлығының тұңғыш лауреаты (1991 жыл, 3 сәуір), КСРО Журналистер Одағының VI cъездің делегаты (Мәскеу, 1987), КСРО Мәдениет қорының стипендиаты (1989-1991). С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетін тәмамдаған.

Әбсеметов Марат Оралбайұлы

Қызы — Әлия (1984 ж.) Қазақстандық депутат.

Өміpбаяны

Арғын тайпасының Қаракесек руының шұбыртпалы бөлімінен шыққан.^{[дереккөзі?]}1981-1983 жылдары Совет Армиясында әскери-әуе күштерінде борышын өтеді. 1983-1987 жылдары Жезқазған облыстық телерадиосында аға редактор, «Огни Жайрема» газетінің бас редакторы. 1987-1993 жылдары ҚР Ғылым Академиясы М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтында ғылыми қызметкер. 1993-1999 - Шығыстану институтының бөлім меңгерушісі, «Алаш» университетінің проректоры, Қазақ-Америкалық университетінің ғылыми-ақпараттық орталығының директоры. 1999-2006 жылдары Қаржы Академиясында, Кеден комитетінде оқу орталығының басшысы, республикалық ғылыми-сараптамалық «Кеден хабаршысы» журналының және халықаралық «Keden-Gustoms» газетінің бас редакторы. 2007-2009 жылдары - Қазақстан Республикасы Президентінің телерадиокешенінің тәуелсіз директоры, директорлар кеңесінің мүшесі. 2009-2011 жылдары - Қазақстан Республикасы Ұлттық мұрағаттың бас директорының орынбасары. 2011-2016 жылдары Қазақстан Республикасы Ұлттық мұрағаттың бас директоры. 2016-2018 жылдары ҚР Евро-Азияттық географиялық қоғамының төрағасы. Кәзіргі уақытта мемлекеттік қызметте. 2015 жылы (26 ақпан-26 сәуір) қалалық маслихаттың шешімімен Астана қаласы «Есіл» ауданы бойынша Қазақстан Республикасының Президентіне сайлау комиссиясының төрағасы қызметіне бекітілді. 2010-дан бері Астана қалалық ономастиқалық комиссияның мүшесі.

Ғылыми қызметі

1991 жылы 23 желтоқсанда Алаш-Орда тақырыбы бойынша қазақ ғылымында алғашқы кандидаттық диссертация қорғады. Алаш арысы Міржақып Дулатұлының «Оян, қазақ!» кітабын (1991), бір томдық «Таңдамалы шығармаларын» (1991), екі томдық «Таңдамалы шығармаларын» (1996-1997) және Гүлнәр Міржақыпқызы Дулатованың «Шындық шырағы» (1995) естеліктерін құрастырып шығарды. 1990 жылы 8 маусымда М. Әбсеметовтың көп еңбектенуі арқасында қуғын-сүргіннің құрбаны болған алаш арысы Міржақып Дулатұлының жерленген жері табылды (Сосновец поселкелік атқару комитетінің С.В.Фролованың тұрғын-куәгерлері қол қойған ресми қағазы). Қазақ телеграф агенттігінің «Карелия жерінде» атты ресми хабары «Социалистік Қазақстан» газетінде 1990 жылғы 26 шілдеде шықты. Бұл туралы толық ақпарат 1990 жылы 10 тамызда «Қазақ әдебиеті» газетінде «Жұмсақ па, жамбасына жатқан жерің?» деген М. Әбсеметовтың қөлемді мақаласы жарияланды. Мақала авторы «Қазақ әдебиеті» газетінің 1990 жылғы лауреаты атанды. Тиісті сараптамалар өткізілгеннен кейін Міржақып Дулатұлының мүрдесі Карелиядан 1992 жылдың 18 қыркүйегінде туған Торғай еліне әкелініп, қайта жерленді. Бұл тақырыпта фильмдер қойылды - «Міржақыптың оралуы» (1993 ж., автор Амантай Сатаев, реж. Қалила Омаров), «М.Дулатов. Тайны, судьбы, имена» (2017 ж., автор Майя Бекбаева), М. Әбсеметовтың «Міржақыптың оралуы» /Гүлнәр Міржақыпқызы Дулатованың алғы сөзімен/ (1995 ж.) кітабы және көптеген мақалалар шықты. 1991 жылы 2 сәуірде М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының бастауыш партия ұйымның отырысында, Міржақып Дулатұлының «Оян, қазақ!» («Алтын Орда» баспасы, тираж 100 мың) кітабын рұқсатсыз шығарғаны үшін, сонымен коммунистік партия тәртібін бұзғаны үшін домалақ арыз негізінде М. Әбсеметов партбюро хатшысының орынбасары міндетінен босатылды, коммунистік партия қатарынан шығарылды. Шамшия Қанышқызы Сатпаева, Лейла Мұхтарқызы Әуезова, Заки Ахметов академиктердің өтініші бойынша Институттың басшылығы ғылыми қызметінде қалдырды, істеліп жатқан зерттеу жұмыстарын тоқтатпады.

Еңбектері

«Кенесары ханның бас батыры - Шұбыртпалы Ақжолтай Ағыбай» (1992), «Міржақып (өмірі мен шығармашылығы)» (1995), «Міржақыптың оралуы» /Гүлнәр Міржақыпқызы Дулатованың алғы сөзімен/(1995 ж.), «Таможенное дело Казахстана: история, опыт, перспективы» (2001), «Кеден ісінің орысша-қазақша сөздік-құралы» (2003), «Сәкен Сейфуллин - Қазақ Республикасының үкімет төрағасы» (2006), «Астана – мыңжылдық тарихы бар қала» (2009), «Ханнәби тархан» (2013), монография «Россия-Казахстан: вклад ученых в Великую Победу» (Томск, 2017), «Алыстан Алаш десе аттанамын...» (2017), «Шежіре: тарихи дерек hәм аңыз» (2018) кітаптарының, 500-ге тарта ғылыми, публицистиқалық мақалалардың авторы.

Марапаттары

«Ерен еңбегі үшін» (2014 ж.), «Қазақстан Республикасының Конституциясына 20 жыл» (2015 ж.), «Астана 20 жыл» (2018 ж.) мемлекеттік медальдарымен, ҚР Президентінің алғыс хаттарымен (2012, 2017 жж.), «Академик А.Л. Яншин» (Мәскеу, 2011) Ресей Тау-кен ғылымдарының Академиясы медалімен, «Академик В.И. Вернадский» (Париж, 2013 ж.) халықаралық орденімен марапатталған.

Дереккөздер

Абзал Бөкенов. «Жаманға мір, жақсыға пір». Міржақып Дулатовтың сүйегін елге жеткізу жайына орай. // «Социалистік Қазақстан» газеті. 1990, 4 қараша Қ. Ғалымтайұлы. «Рахмет саған, Марат!». // «Дала дидары» газеті. 1991, 6-13 қыркүйек. Гүлнәр Міржақыпқызы Дулатова. «Марат Әбсеметовпен танысу». // Шындық шырағы: Естеліктер. Бірінші кітап. – Алматы, 1998. Шота Валиханов. «Менің сегіз ұлым бар, білші халқым!» // «Күмбез», №1, 2002, 63 б. Қалила Омаров. «Мәңгілікке бет алған аманат». // Міржақып Дулатұлы. Бес томдық шығармалар. Алматы, «Мектеп», 2004, 345-348 бб. Күляш Сардарбек. «Асылдың сынығындай, тұлпардың тұяғындай». // «Балқаш өңірі» газеті. 2009, 11 ақпан. Ақтоғай ауданы энциклопедиясы (Қарағанды обл.). Марат Әбсеметов (өмірбаяны). Қарағанды. 2017, б.