Манасшы қырғыз халқының белгілі эпикалық жыры Манасты айтатын жыршы Мұндай ұланғайыр көлемдегі жыр тармақтарының саны жа

Манасшы — қырғыз халқының белгілі эпикалық жыры «Манасты» айтатын жыршы. Мұндай ұланғайыр көлемдегі (жыр тармақтарының саны жарты миллионға жуық) эпикалық туындыны жадында сақтап, кей жерлерін, қалыптасқан сөз үлгісін сақтай отырып, өзінше түрлендіріп айту үшін ғажайып жад, орындаушылық шеберлік қана емес, үлкен ақындық дарын да қажет болған. Орындаушылық шеберлігі әбден шыңдалған, эпикалық дәстүрді толық игеріп, маманданған адамды ғана халық манасшы деп атаған. Жас айтушылар атақты манасшылардан өнеге алған. Ел ішінде, егер айтушының түсіне Манас өзінің қырық батырымен кірсе, қолдаса ғана, ол нағыз манасшы бола алады деген сөз тараған. "Манас" жырын, оның жалғасы болып есептелетін "Семетей", "Сейтек" жырларын ғасырлар бойы сақтаған, халыққа таратқан осы манасшылар еді. Манасшы тұлғасы бір актердің театрын елестетеді. Олар жырды қазақ поэзиясындағы терме әуендеріне үйлес әр түрлі мақаммен, сарынмен айтады. Манасшы эпосты орындағанда музыкалық аспапты пайдаланбайды. Дауыс ырғағы, тынысы, екпіні, бет құбылысы, әрбір қимыл-әрекет эпизод сайын өзгеріп, құбылып отырады.

Бергі дәуірдегі ірі манасшысы - Саяқбай Қаралаев

Белгілі манасшының бірі 18 ғғ. өмір сүрген Келдібек. Келдібек Манасты айтқанда қараша үй теңселіп, табанда дауыл көтеріліп, арғымақтар көсе шаба жөнеледі екен деген аңыз бар. Эпосты орындаушылар халық арасында кейде қасиетті адам, емші ретінде де жүрген. Қырғыз арасында машығына, жасына қарай манасшыларды: үйренуші, шала, шын, шоң манасшы деп те жіктейді. Бергі дәуірдегі ірі манасшылар - Сағымбай Оразбақов, Саяқбай Қаралаев, Молдобасан Мұсұлманқұловтар.

Дереккөздер

Әдебиеттану терминдерінің сөздігі

[1] Әдебиеттану терминдерінің сөздігі