Май інжугүлі

Май інжугүлі - лалагүлдер тұқымдасы.

Қазақстанда сирек кездеседі, тек емен ормандарында Орал мен Елек өзендері аңғарларындағы бұта шіліктерде (Батыс Қазақстан облысы) кездеседі. Республиканың басқа жерлерінде өте танымал мәдени түрінде - бауда, парктерде, саяжайда т.б. жерлерде өсіріледі.

Тамырсабақтарының қатысуымен жылдам көбейеді. Тамырсабақ жүйесі күрделі, бірі ұзын, өрмелегіш, бұтақтанған, көлбеу орналасқан, біреулері қысқа (1,2 см ғана), тіке орналасқан. Олардан жыл сайын жаңа жер беті өскіндері құралады – вегетативті және генеративті. Генеративті өскіндердің сабағы (30 см дейінгі биіктікте) әдетте екі үлбіреген кең ланцет тәрізді жапырақты және бір бүйірлі шашақты аппақ гүлді – жағымды хош иісті. Гүлдері жартылай шар тәрізді – қоңырау пішінді, алты қайырылған тісшелерімен, ұзын гүлтабанындағы гүл шоғырына орналасқан.

Інжугүл көктемнің ортасында әдетте мамырда гүлдейді. Жемісі қызғылт-сары не шар тәрізді жидек. Әрқайсысында екі-үш тұқымнан жаздың соңында піседі. Тозаңдану жәндіктердің көмегімен жүреді. Гүлдердің хош иісі мен тозаңы жәндіктерді өзіне тартады. Жемістерін құстар таратады. Меруертгүлдің бір ғана ұрпағы бүкіл үлкен бір алқапты алып кетуі мүмкін. Қатты бұтақтанатын тамырсабағы көптеген вегетативті және генеративті өскіндер таратады. Тамырсабақтың бөлігі жайлап шіриді де, олардың жүйелері жеке жеке түрлерге ажырайды. Вегетативті өскіндерге екі-үш жылда бір гүлдеу тән, қолайсыз жағдайда кейде олар тіпті гүлдемейді. Бұл өсімдіктің жапырағы гүлдеу мерзімінде де, жеміс беру кезеңінде де өте әдемі. Меруертгүлді XVI ғасырдың ортасына бері қолда өсіріп келеді, олардың ақ гүлдісінен басқа, күлгін және түкті гүлді (махровый) сорттары бар. Емдік өсімдік ретінде кеңінен танымал қан қысымын ретттеуде пайдаланады. Дәріні даярлауға жер үсті бөлігі, гүлдеу кезінде қолданылады.

Дереккөздер

1. Қазақша энциклопедия «Қазақстан өсімдіктер әлемі». Алматыкітап, 2008 жыл.