Көлеңке — бұл дене жарық көзінен келетін жарыққа бөгет жасағанда пайда болатын қараңғылықтың күйі. Бөгет жарықтың бетке жетуіне кедергі жасайды, соның себебінен көлеңке пайда болады. Мөлдір емес денелердің ғана көлеңкесі болады, себебі жарық мөлдір денелерден өтіп кетеді. Көлеңке жарық көзінен қарама-қарсы жақта пайда болады. Егер жарық көзі бөгет жасаушы денеден аз болса, онда қараңғы көлеңке басым болады.
Көлеңкелердің түрлері
Аспан денелері сияқты үлкен өлшемді денелердің әсерінен пайда болған көлеңкелер толық көлеңке - умбра және шалакөлеңке пенумбра болып бөлінеді.
Умбра немесе толық көлеңке - бұл көлеңкенің ортасында орналасқан неғұрлым қараңғы бөлігі. Оның қараңғы болу себебі бетке бағытталған жарыққа дене толық бөгет жасайды.
Пенумбра немесе шалакөлеңке - бұл көлеңкенің жарығырақ бөлігі. Ол жарық бөгет болған денеден өтіп, бетке жеткенде пайда болады. Сонымен бірге, жарық көзі толық не жартылай жабылған кездегі ауданды шала көлеңке деп те атауға болады. Яғни, толық көлеңке шала көлеңкенің түрі болып табылады. Кейде көлеңкенің үшінші бөлігін де байқауға болады. Оны антумбра (шала көлеңке) деп атайды. Бұл - бөгет жасайтын дене жарық көзінің центрінде орналасқан сияқты болып көрінетін аудан. Егер жарық жолына бөгет жасайтын денені жарық көзіне жақындатсақ, онда шала көлеңкенің ауданында оның нақты өлшемін көруге болады.
Уақытқа тәуелді өзгерістер
Бір күн ішінде көлеңкенің ұзындығы және орналасуы өзгеріп отырады. Күн сағаттарында Жерге түсірілген көлеңкенің ұзындығының өзгеру қасиеті алынды, ол Күннің көтерілу бұрышының θ котангенсіне тура пропорционал болады. Соған сәйкес, таң сәріде және күн батар кезде өте ұзын көлеңке алынады, себебі бұл тәулік уақытында θ бұрышы нөлге тең болады.
θ бұрышы 90° тең болған кезең - тал түстік мезгіл. Күн тура төбеде, яғни зенитте болады, көлеңке тура дененің астында пайда болады, тәуліктегі ең қысқа көлеңке осы уақытта алынады.
Жылдамдықтың таралуы
Егер жарыққа бөгет жасайтын денеден жарық көзіне дейінгі арақашықтық артық болса, онда алынған бейненің өлшемі үлкен болып көрінеді. Қозғалыстағы денелердің де көлеңкесі болады, олардың өлшемдері, сол қозғалған дененің қозғалу ұзындығынан пропорционал түрде жылдам артады. Егер жарық жолына бөгет жасаушы дене мен тікелей жарық көзіне дейінгі арақашықтық аз болса, дененің өлшемі және қозғалыс жылдамдығы артады. Үлкен арақашықтықтан бетке түсірілген көлеңке көлеңкенің шекарасының арасындағы арақашықтық туралы мәлімет бермейді. Бұл көлеңкенің нүктелерінің арасында ешқандай өзара байланыс жоқ екенін көрсетеді, бұл жағдайда жарықтың әсері немесе шағылуы есепке алынбайды.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kolenke bul dene zharyk kozinen keletin zharykka boget zhasaganda pajda bolatyn karangylyktyn kүji Boget zharyktyn betke zhetuine kedergi zhasajdy sonyn sebebinen kolenke pajda bolady Moldir emes denelerdin gana kolenkesi bolady sebebi zharyk moldir denelerden otip ketedi Kolenke zharyk kozinen karama karsy zhakta pajda bolady Eger zharyk kozi boget zhasaushy deneden az bolsa onda karangy kolenke basym bolady Қar betindegi taldyn kolenkesiKolenkelerdin tүrleriAspan deneleri siyakty үlken olshemdi denelerdin әserinen pajda bolgan kolenkeler tolyk kolenke umbra zhәne shalakolenke penumbra bolyp bolinedi Umbra nemese tolyk kolenke bul kolenkenin ortasynda ornalaskan negurlym karangy boligi Onyn karangy bolu sebebi betke bagyttalgan zharykka dene tolyk boget zhasajdy Penumbra nemese shalakolenke bul kolenkenin zharygyrak boligi Ol zharyk boget bolgan deneden otip betke zhetkende pajda bolady Sonymen birge zharyk kozi tolyk ne zhartylaj zhabylgan kezdegi audandy shala kolenke dep te atauga bolady Yagni tolyk kolenke shala kolenkenin tүri bolyp tabylady Kejde kolenkenin үshinshi boligin de bajkauga bolady Ony antumbra shala kolenke dep atajdy Bul boget zhasajtyn dene zharyk kozinin centrinde ornalaskan siyakty bolyp korinetin audan Eger zharyk zholyna boget zhasajtyn deneni zharyk kozine zhakyndatsak onda shala kolenkenin audanynda onyn nakty olshemin koruge bolady Uakytka tәueldi ozgeristerBir kүn ishinde kolenkenin uzyndygy zhәne ornalasuy ozgerip otyrady Kүn sagattarynda Zherge tүsirilgen kolenkenin uzyndygynyn ozgeru kasieti alyndy ol Kүnnin koterilu buryshynyn 8 kotangensine tura proporcional bolady Sogan sәjkes tan sәride zhәne kүn batar kezde ote uzyn kolenke alynady sebebi bul tәulik uakytynda 8 buryshy nolge ten bolady 8 buryshy 90 ten bolgan kezen tal tүstik mezgil Kүn tura tobede yagni zenitte bolady kolenke tura denenin astynda pajda bolady tәuliktegi en kyska kolenke osy uakytta alynady Zhyldamdyktyn taraluyEger zharykka boget zhasajtyn deneden zharyk kozine dejingi arakashyktyk artyk bolsa onda alyngan bejnenin olshemi үlken bolyp korinedi Қozgalystagy denelerdin de kolenkesi bolady olardyn olshemderi sol kozgalgan denenin kozgalu uzyndygynan proporcional tүrde zhyldam artady Eger zharyk zholyna boget zhasaushy dene men tikelej zharyk kozine dejingi arakashyktyk az bolsa denenin olshemi zhәne kozgalys zhyldamdygy artady Үlken arakashyktyktan betke tүsirilgen kolenke kolenkenin shekarasynyn arasyndagy arakashyktyk turaly mәlimet bermejdi Bul kolenkenin nүktelerinin arasynda eshkandaj ozara bajlanys zhok ekenin korsetedi bul zhagdajda zharyktyn әseri nemese shagyluy esepke alynbajdy