Көкбауыр σπλήν splḗn Spleen Селезенка 1 омыртқалы жануарлардың құрсақ қуысына орналасқан органы қан түзуге зат алмасуына

Көкбауыр (σπλήν—splḗn, Spleen, Селезенка) — 1) омыртқалы жануарлардың құрсақ қуысына орналасқан органы; қан түзуге, зат алмасуына қатысады; иммунобиологиялық және қорғаныш функциясын атқарады; 2) отқа қуырылған көк бауырды сөкпен жаншып, май салып дайындаған.

Көкбауыр – адам ағзасындағы құпиясы ашылмаған мүшелердің бірі. Екінші атауы – талақ. Салмағы 100-150 грамм. Бір қызығы, ішастар қуысында орналасатын көкбауырсыз адам өмір сүре береді.

Кейде бұл мүшені ота арқылы алып тастаса, қызметін бауыр жалғастырады. Бауыр мен талақ бір-біріне ұқсайды. Кейбір адамдар көкбауырсыз дүниеге келеді. Бұған қарап, көкбауырдың ағза үшін қажеті жоқ екен деген пікір болмауы тиіс.

Себебі, көкбауыр – лимфоциттерді өндіреді және иммундық жүйенің бір бөлігі саналады. Қан тамырларда айналып жүретін қанның бір бөлігі көкталақта болады. Бактерия мен бөтен денелерді сүзгіден өткізеді. Әрі қан қорын сақтайды.

Егер баланың көкбауырын ота арқылы алып тастаса, ол өсе келе бактериалды инфекциялық ауруларға жиі шалдығады. Адам көкбауыры ауырғанын сезіне бермейді. Сондықтан, алғашқы кезеңдерінде диагностика жасау қиын болып келеді.

Көкбауырдағы кесел – жиі кездесетін және ауыр инфекциялық, созылмалы жүрек қан-тамыр, ағзадағы өзге қабыну ауруларында тексеру кезінде қосымша анықталып жатады. Ер адамдарға қарағанда әйелдер мұндай ауруларға көп шалдығады. Мамандар мұны нәзік жандыларда гормоналды ахуалдың жиі өзгеретінімен түсіндіреді.

Сондай-ақ, әйелдерде іштегі бұлшықеттер әлсіз болғандықтан, көкталақ ішке қарай жылжиды. Көкбауырды сақтамаса, мұның соңы қауіпті аурулардың пайда болуына әкеліп соғады. Қызметі бұзылғанда, көкбауырдың көлемі ұлғаяды, не болмаса іріңді жарадан ет өседі, ісікке айналады.

Егер көкбауыр сау болса – қанның құрамы, бұлшықет пен терінің өңі жақсарады. Мұндай кезде әйел заты целлюлитке ұшырамайды.

Көкбауырды адамның мінезімен байланыстыратын түсініктер бар, әсіресе ашуы қатты, долы адамдардың көкбауыры оларды сондай мінезге ие етіп тұр дейтін түсінік бар. Қазақта балаға малдың көкбауырын жегізбейді, өйткені оны жесе адам көкбет болып, көрінгенмен жұлысатын болады делінеді. Бұл әрине ғылыми түсінік емес, мәдени түсінік екені анық.

Дереккөздер

Қазақ тілі терминдер сөздігі I том
Айкүл Керімбайқызы

[source1-1] Қазақ тілі терминдер сөздігі I том

[2] Айкүл Керімбайқызы