Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кәдімгі СУШЫЛҚАРА (Cinclus cinclus) - дене бітімі мығым, қараторғайдай денесі орташа (50-60 г) құс.
| Кәдімгі сушылқара | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 In Scotland | ||||||||||||||
 (IUCN3.1) | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Cinclus cinclus (Linnaeus, 1758) | ||||||||||||||
 Resident Winter |
Биологиялық сипаттама
Жоны - қошқыл және бауыры - ақ кішкене құс тау өзенінің маңынан үнемі кездеседі, оны өзге құстармен шатастыруға болмайды. Біздің сайрағыш құстарды жақсы білетін И.Ф. Бородихин жемдік орындағы оның қылығын былай сипаттайды: «Сушылқара суға телміре қарап, бірде жем байқалған су камераға қарай (суқойма жағасындағы су шегі) жүгіре жөнеледі, бірде дәл осы мақсатта бірде суға күмп ете түсіп, сүңгиді. Көбінесе басын және мойнын суға батырып, таяз су жағасынан қоректенеді. Сонымен бірге ол тереңірек жерлерде толығырақ батып енеді де, құрлықтағыдай жүріп, судың түбімен қорегін іздейді. Ол бұдан соң суға жай ғана сүңгіп шығады немесе келесі жағаға дейін жүріп, судан жайлап шығады... Су астында жүзген кезде аяғы мен қанатын пайдаланады» (Птицы Казахстана. Т. 3. 408-6.). Сушылқара көбінесе тау ағын суының ортасындағы тастан көрінеді, тас үстінде серпімді аяғына тізерлеп, қошқыл көзін ақ қабағымен аз уақыт жауып, тізерлеу ырғағымен жыпылықтатады. Денесін ауыр көтеріп, әдетте өзендер мен бұлақтардың барлық иінін қадағалап, анда-санда құрлық арқылы төтелей, қашықтықты қысқартып, түзу ұшады. Ұшып бара жатқанда тіпті тау өзенінің гүрілінен де жақсы естілетін ерекше ащы қиқу шығарады. Әуені қатты болғанымен, айқын емес. Сушылқаралар, сондай-ақ сирек сайрайды. Жұбымен өмір сүреді, үлкен топ, тіпті шағын топ та түзбейді. Ұялау орындары жылма-жыл тұрақты. Сушылқаралар мүктен жасаған бір жағында кіретін аузы бар шар тәрізді абажадай ұяларын көбінесе жағалаудағы тастар арасындағы қуысқа тығады. Ұяның кіретін аузы жиі- жиі шашыранды су пердесімен жабылып қалады, яғни ұя шындығында су астына жасырылады. Аналық құс тау толқынды ағынның түбімен ұяға еркін енеді, алайда жыртқыштар оған мүлде жолай алмайды. Ұны ата-енелер салады, ал салындыдағы 4-5 ақ жұмыртқаларды аналық басады, оны кейде аталық қоректендіреді. Балапандарды ұяда 3 аптаға жуық, ұядан ұшып шыққан соң тағы бір аптадай ата-енелер қоректендіреді. Ұялас балапандар едәуір тез тарқап кетеді де, жас балапандар жалғыз-жалғыздан өмір сүреді.
Таралуы
Қазақстанда Тәңіртау және Алтай тауларында таралған. Барлық жерде әдеттегідей жеткілікті мөлшерде тіршілік етеді.
Дереккөз
1. Мектеп энциклопедиясы. Алматы: Атамұра, 2010.
- Cinclus cinclus. Version 2013.2. (2012). Тексерілді, 26 қараша 2013.
- Brewer David Wrens, Dippers and Thrashers — , 2001. — ISBN 978-1-873403-95-2.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kәdimgi SUShYLҚARA Cinclus cinclus dene bitimi mygym karatorgajdaj denesi ortasha 50 60 g kus Kәdimgi sushylkaraIn Scotland IUCN3 1 Dүniesi Zhamagaty Taby Saby Tukymdasy Tegi Tүri C cinclusCinclus cinclus Linnaeus 1758 Resident WinterCinclus cinclusBiologiyalyk sipattamaZhony koshkyl zhәne bauyry ak kishkene kus tau ozeninin manynan үnemi kezdesedi ony ozge kustarmen shatastyruga bolmajdy Bizdin sajragysh kustardy zhaksy biletin I F Borodihin zhemdik oryndagy onyn kylygyn bylaj sipattajdy Sushylkara suga telmire karap birde zhem bajkalgan su kameraga karaj sukojma zhagasyndagy su shegi zhүgire zhoneledi birde dәl osy maksatta birde suga kүmp ete tүsip sүngidi Kobinese basyn zhәne mojnyn suga batyryp tayaz su zhagasynan korektenedi Sonymen birge ol terenirek zherlerde tolygyrak batyp enedi de kurlyktagydaj zhүrip sudyn tүbimen koregin izdejdi Ol budan son suga zhaj gana sүngip shygady nemese kelesi zhagaga dejin zhүrip sudan zhajlap shygady Su astynda zhүzgen kezde ayagy men kanatyn pajdalanady Pticy Kazahstana T 3 408 6 Sushylkara kobinese tau agyn suynyn ortasyndagy tastan korinedi tas үstinde serpimdi ayagyna tizerlep koshkyl kozin ak kabagymen az uakyt zhauyp tizerleu yrgagymen zhypylyktatady Denesin auyr koterip әdette ozender men bulaktardyn barlyk iinin kadagalap anda sanda kurlyk arkyly totelej kashyktykty kyskartyp tүzu ushady Ұshyp bara zhatkanda tipti tau ozeninin gүrilinen de zhaksy estiletin erekshe ashy kiku shygarady Әueni katty bolganymen ajkyn emes Sushylkaralar sondaj ak sirek sajrajdy Zhubymen omir sүredi үlken top tipti shagyn top ta tүzbejdi Ұyalau oryndary zhylma zhyl turakty Sushylkaralar mүkten zhasagan bir zhagynda kiretin auzy bar shar tәrizdi abazhadaj uyalaryn kobinese zhagalaudagy tastar arasyndagy kuyska tygady Ұyanyn kiretin auzy zhii zhii shashyrandy su perdesimen zhabylyp kalady yagni uya shyndygynda su astyna zhasyrylady Analyk kus tau tolkyndy agynnyn tүbimen uyaga erkin enedi alajda zhyrtkyshtar ogan mүlde zholaj almajdy Ұny ata eneler salady al salyndydagy 4 5 ak zhumyrtkalardy analyk basady ony kejde atalyk korektendiredi Balapandardy uyada 3 aptaga zhuyk uyadan ushyp shykkan son tagy bir aptadaj ata eneler korektendiredi Ұyalas balapandar edәuir tez tarkap ketedi de zhas balapandar zhalgyz zhalgyzdan omir sүredi TaraluyҚazakstanda Tәnirtau zhәne Altaj taularynda taralgan Barlyk zherde әdettegidej zhetkilikti molsherde tirshilik etedi Derekkoz1 Mektep enciklopediyasy Almaty Atamura 2010 Cinclus cinclus Version 2013 2 2012 Tekserildi 26 karasha 2013 Brewer David Wrens Dippers and Thrashers 2001 ISBN 978 1 873403 95 2