Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кеңгір бөгеті - Қарағанды облысы Ұлытау ауданы Кеңгір өзені бойында, Жезқазған қаласының солтүстік жағына орналасқан тоспа. Қаныш Сәтбаев «Жезқазған» мақаласында Жезқазған құрылысына кірісер кездегі аса маңызды жұмыстардың қатарында «өндіріске керек су және ауыз су жетістіру» («Социалды Қазақстан», 1935, 4-қазан) мәселесін алға тартса, «Үлкен Жезқазған комбинаты» мақаласында («Социалистік Қазақстан», 1938, 9-каңтар) комбинат суды Қаракеңгір (Кеңгір) өзенінен алатынын, ол үшін «Кеңгір өзенінен ұзындығы 750 метр, биіктігі 30 метр плотина», яғни бөгет салынуы керектігін, мұның өзі комбинаттың өндірістік жұмысына керекті сумен де, ішуге қажетті сумен де қамтамасыз етеді» - деп жазғанды.
Кеңгір бөгетінің құрылысы 1940 жылы қаңтар айында басталғанымен, 2-дүниежүзілік соғыс жылдары тоқтап қалған. Бөгет салудың құрылыс жұмыстары 1946 жылы қайта басталып, ол 1952 жылы аяқталды. 1954 жылы көктемде оның деңгейі жобаланған мөлшерге (373 м) жетті. Ауданы 37,3 км², ұзындығы 37,0 км, ені 1,6 км, орташа тереңдігі 8,5 м (ең терең жері 21 м), жағасының ұзындығы 76,0 км. Су жиналуының алқабы 12500 км². 1961-65 жылы бөгет жүйесі кеңейтіліп, су көлемі 319 млн3-ке жеткізілді. Жер бөгетінің ұзындығы 600 м жоғары, биіктігі 25 м шамасында. Жағасы ұзынша, кей жері тар табиғи каньон сияқты келеді. Кеңгір бөгеті Кеңгір өзені суының атмосфералық жауын-шашынымен қоректенеді. Кеңгір бөгетінің гидрохимиялық өзгешелігі үлкен минералдылығымен ерекшеленеді. Бөгеттің суы тұщы. Оның суының құрамы натрий тобында, сульфат класына жатады. Судың жоғарғы жағында бұталар өседі. Қазақстан Ғылым Академиясының Зоология институты ғалымдарының бақылауымен бөгетте балық өсірілді. Кеңгір бөгетінде балықтың 15-тен астам түрі бар. Бөген суы негізінен Жезқазған қаласын ауыз сумен және осындағы Жезқазған кен-металлургия комбинаты сияқты кәсіпорындарды техникалық сумен қамтамасыз етеді. Қала маңындағы бау-бақшалар да суғарылады. Су бөгетінің жағалауында қалалық, мекемелік демалыс аймақтары орналасқан.
Дереккөздер
- Қаныш Сатпаев. Энциклопедия / Бас редактор Б.Ө.Жақып. — Алматы «Қазақ энциклопедиясы», 2011 жыл. ISBN 9965-893-74-8
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kengir bogeti Қaragandy oblysy Ұlytau audany Kengir ozeni bojynda Zhezkazgan kalasynyn soltүstik zhagyna ornalaskan tospa Қanysh Sәtbaev Zhezkazgan makalasynda Zhezkazgan kurylysyna kiriser kezdegi asa manyzdy zhumystardyn katarynda ondiriske kerek su zhәne auyz su zhetistiru Socialdy Қazakstan 1935 4 kazan mәselesin alga tartsa Үlken Zhezkazgan kombinaty makalasynda Socialistik Қazakstan 1938 9 kantar kombinat sudy Қarakengir Kengir ozeninen alatynyn ol үshin Kengir ozeninen uzyndygy 750 metr biiktigi 30 metr plotina yagni boget salynuy kerektigin munyn ozi kombinattyn ondiristik zhumysyna kerekti sumen de ishuge kazhetti sumen de kamtamasyz etedi dep zhazgandy Kengir bogetinin kurylysy 1940 zhyly kantar ajynda bastalganymen 2 dүniezhүzilik sogys zhyldary toktap kalgan Boget saludyn kurylys zhumystary 1946 zhyly kajta bastalyp ol 1952 zhyly ayaktaldy 1954 zhyly koktemde onyn dengeji zhobalangan molsherge 373 m zhetti Audany 37 3 km uzyndygy 37 0 km eni 1 6 km ortasha terendigi 8 5 m en teren zheri 21 m zhagasynyn uzyndygy 76 0 km Su zhinaluynyn alkaby 12500 km 1961 65 zhyly boget zhүjesi kenejtilip su kolemi 319 mln3 ke zhetkizildi Zher bogetinin uzyndygy 600 m zhogary biiktigi 25 m shamasynda Zhagasy uzynsha kej zheri tar tabigi kanon siyakty keledi Kengir bogeti Kengir ozeni suynyn atmosferalyk zhauyn shashynymen korektenedi Kengir bogetinin gidrohimiyalyk ozgesheligi үlken mineraldylygymen erekshelenedi Bogettin suy tushy Onyn suynyn kuramy natrij tobynda sulfat klasyna zhatady Sudyn zhogargy zhagynda butalar osedi Қazakstan Ғylym Akademiyasynyn Zoologiya instituty galymdarynyn bakylauymen bogette balyk osirildi Kengir bogetinde balyktyn 15 ten astam tүri bar Bogen suy negizinen Zhezkazgan kalasyn auyz sumen zhәne osyndagy Zhezkazgan ken metallurgiya kombinaty siyakty kәsiporyndardy tehnikalyk sumen kamtamasyz etedi Қala manyndagy bau bakshalar da sugarylady Su bogetinin zhagalauynda kalalyk mekemelik demalys ajmaktary ornalaskan DerekkozderҚanysh Satpaev Enciklopediya Bas redaktor B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 zhyl ISBN 9965 893 74 8Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet