Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кариб дағдарысы – 1962 жылы күзде КСРО мен АҚШ арасында Кубаға байланысты КСРО-ның Кубаға жасырын әскери ошақтарын, соның ішінде ядролық қаруды орналастыруынан туындаған төтенше саяси, дипломаттық және әскери қарсыластықты сипаттатын тарихи термин. Бұл дағдарыс дүниежүзілік ядролық соғысына әкеп соғуға шақ қалған еді.
Кубалықтар Кариб дағдарысын "Қазан дағдарысы" деп атаса, американдықтар оны "Кубалық зымыран дағдарысы" деп атайды.
Дағдарыс себептері
Кубада дағдарыстың орын алуына 1961 жылы АҚШ-тың Мәскеуді және негізгі өндіріс орталықтарын қоса алғанда, КСРО-ның батыс бөлігіне жете алатын "Юпитер" атты орта қашықтықты зымыранын Солтүстік Атлантикалық Келісім Ұйымының мүшесі Түркияға орналастыру себеп болды. Бұған жауап ретінде КСРО АҚШ маңында орналасқан Кубаға қарапайым және атом қаруымен жабдықталған кадрлық әскери бөлімдерді орнықтырады.
Дағдарыс кезі
1959 жылы қаңтарда Кубадағы төңкеріс нәтижесінде үкімет басына коммунистер келіп, құлатылған үкімет жақтаушылары АҚШ-тан көмек сұрады. АҚШ кубалық эмигранттардан қарулы жасақ ұйымдастырып, олар 1961 жылдың сәуірінде Кастро үкіметіне шабуыл ұйымдастырды. Шабуыл сәтсіз аяқталғанымен, АҚШ Кубадағы коммунистік үкіметтен құтылу пиғылынан бас тартқан жоқ. Ал КСРО үкіметі Кастро режимін сақтап қалуға тырысты. Осы мақсатта КСРО басшылары Кубаға Кеңес Одағының зымырандарын орналастыру жөнінде құпия шешім қабылдады. 1962 жылы тамызда АҚШ-тың барлау мекемесінің басшысы президентке Кубада ракеталық кешенге ұқсас күдікті құрылыс салынып жатқанын мәлімдеді. Мұқият барлау нәтижесінде Кубаға КСРО-дан 42 ракета, 40 мың әскер орналастырылғаны мәлім болды. АҚШ үкіметі КСРО Сыртқы істер мин-нен Кубаға орналастырылып жатқан қару жөнінде нақтылы жауап ала алмағаннан кейін, 22 қазан күні Кубаны теңізден де, әуеден де қоршауға алып, оқшаулады. 27 қазан күні кеңестік зенитшілер Куба әуе кеңістігін барлап жүрген АҚШ ұшағын атып түсірді. АҚШ әскерилері президенттен Кубаны дереу атқылауға рұқсат беруін талап етті. Президент 28 қазан күні шешім қабылдауға тиіс болды. Сол күні таңертең Кеңес үкіметі өз әскерлері мен ракеталарын кері әкететінін мәлімдеді. АҚШ өз тарапынан Кубаның қауіпсіздігіне кепілдік беретін және бұрын басып алған Гуантанамо әскери-теңіз базасын кері қайтаратын болды. Сөйтіп, әлем ядролық соғыс қаупінен құтылды. Кариб дағдарысы кезінде Кариб теңіз жағалауына жеткізілген Кеңес әскерлері құрамында қазақ жігіті М.Жағыппаров та болған еді.
Тағыда қараңыз
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
Сыртқы сілтемелер
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Karib dagdarysy 1962 zhyly kүzde KSRO men AҚSh arasynda Kubaga bajlanysty KSRO nyn Kubaga zhasyryn әskeri oshaktaryn sonyn ishinde yadrolyk karudy ornalastyruynan tuyndagan totenshe sayasi diplomattyk zhәne әskeri karsylastykty sipattatyn tarihi termin Bul dagdarys dүniezhүzilik yadrolyk sogysyna әkep soguga shak kalgan edi Amerikandyktardyn zhasagan birinshi sovet raketalarynyn Kubadagy keskini 14 kazan 1962 zhyl Kubalyktar Karib dagdarysyn Қazan dagdarysy dep atasa amerikandyktar ony Kubalyk zymyran dagdarysy dep atajdy Dagdarys sebepteriKubada dagdarystyn oryn aluyna 1961 zhyly AҚSh tyn Mәskeudi zhәne negizgi ondiris ortalyktaryn kosa alganda KSRO nyn batys boligine zhete alatyn Yupiter atty orta kashyktykty zymyranyn Soltүstik Atlantikalyk Kelisim Ұjymynyn mүshesi Tүrkiyaga ornalastyru sebep boldy Bugan zhauap retinde KSRO AҚSh manynda ornalaskan Kubaga karapajym zhәne atom karuymen zhabdyktalgan kadrlyk әskeri bolimderdi ornyktyrady Dagdarys kezi1959 zhyly kantarda Kubadagy tonkeris nәtizhesinde үkimet basyna kommunister kelip kulatylgan үkimet zhaktaushylary AҚSh tan komek surady AҚSh kubalyk emigranttardan karuly zhasak ujymdastyryp olar 1961 zhyldyn sәuirinde Kastro үkimetine shabuyl ujymdastyrdy Shabuyl sәtsiz ayaktalganymen AҚSh Kubadagy kommunistik үkimetten kutylu pigylynan bas tartkan zhok Al KSRO үkimeti Kastro rezhimin saktap kaluga tyrysty Osy maksatta KSRO basshylary Kubaga Kenes Odagynyn zymyrandaryn ornalastyru zhoninde kupiya sheshim kabyldady 1962 zhyly tamyzda AҚSh tyn barlau mekemesinin basshysy prezidentke Kubada raketalyk keshenge uksas kүdikti kurylys salynyp zhatkanyn mәlimdedi Mukiyat barlau nәtizhesinde Kubaga KSRO dan 42 raketa 40 myn әsker ornalastyrylgany mәlim boldy AҚSh үkimeti KSRO Syrtky ister min nen Kubaga ornalastyrylyp zhatkan karu zhoninde naktyly zhauap ala almagannan kejin 22 kazan kүni Kubany tenizden de әueden de korshauga alyp okshaulady 27 kazan kүni kenestik zenitshiler Kuba әue kenistigin barlap zhүrgen AҚSh ushagyn atyp tүsirdi AҚSh әskerileri prezidentten Kubany dereu atkylauga ruksat beruin talap etti Prezident 28 kazan kүni sheshim kabyldauga tiis boldy Sol kүni tanerten Kenes үkimeti oz әskerleri men raketalaryn keri әketetinin mәlimdedi AҚSh oz tarapynan Kubanyn kauipsizdigine kepildik beretin zhәne buryn basyp algan Guantanamo әskeri teniz bazasyn keri kajtaratyn boldy Sojtip әlem yadrolyk sogys kaupinen kutyldy Karib dagdarysy kezinde Karib teniz zhagalauyna zhetkizilgen Kenes әskerleri kuramynda kazak zhigiti M Zhagypparov ta bolgan edi Tagyda karanyzҚyrgi kabak sogysyDerekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IV tomSyrtky siltemelerBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet