Иық белдеуі

Иық деп денедегі қолдың кеудеге жалғанатын тұсын айтамыз. Иық белдеуінің сүйектеріне омыртқа жотасының жоғарғы жағында екі жауырын сүйектері: бұғана және жалғасады. Жауырынның сыртқы бұрыштары иық басы сүйегі арқылы қол сүйектерімен жалғасады.

Иық буыны тоқпан жілікті, ол арқылы бүкіл қолдың еркін бөлігін иық белдеуімен, атап айтқанда, жауырынмен байланыстырады. Буын түзуге қатысатын тоқпан жіліктің басы шартәрізді. Онымен буындасатын жауырынның буындық ойығы көлемін ұлғайтып, сонымен бірге жілік басы қозғалған кездегі соққылар мен шайқалыстарды жұмсаттатын шеміршекті буын ернуі жатады. Иық буынынң қапшығы жауырында буын ойығының сүйекті жиегіне бекіп, әрі иық басын қаусырап, анатомиялық мойында аяқталады. Иық буынының қосалқы байламы ретінде құстұисықты өсінді негізінен шығатын және буын қапшығына қосылып-өрілетін тығыздау талшықтар шоғыры болады. Жалпы алғанда иық буынында нағыз байламдар жоқ, ол иық белдеуі бұлшықеттерімен бекиді. Бұл жағдай бір жағынан дұрыс сияқты, өйткені еңбек ету мүшесі ретіндегі қолдың қызметі үшін қажет иық белдеуінің кең қозғалыс-қимыл жасуына себебін тигізеді. Екінші жағынан, иық буынындағы әлсіз беку, онда буын ьайып кетуінің көп болуына себеп болады.

• Буын қапшығын ішінен астарлайтын синовиалды қабық буынан тыс екі томпақ түзіледі.
• Иық буыны нағыз көпбілікті шартәрізді буындасу ретінде аса қозғалмалы. Қимыл 3 негізгі білік айналасында дасалады: фронталды, сагитталды және вертикалды. Фронталды білікті айнала қол бүгіп, жазылады. Сагитталды білікті айнала қол әкеліп, әкелінеді. Вертикалды білік айналаснда қол сыртқа және ішке қарай айналады.

Бұғана

Бұғана - иіліп келген ұзын сүйек. Оның денесі және екі басы болады. Бұғана бала туар алдында оның төс жақ ұшынан басқа жері сүйекке айналып үлгереді. Ал төс жақ үшының сүйектенуі жігіттерде 24, қыздарда 23 жаста аяқталады.

Жауырын

Жауырын — жалпақ қос сүйек, ол омыртқа және қабырға сүйектерімен бұлшық ет арқылы жалғасқан. Жаңа туған сәбидің жауырын сүйегінің иық, құс тұмсық өсінділерінде, буын бетінде, омыртқа жақ шетінде, жоғарғы жәңе төменгі бұрыш тарында шеміршектер болады. Жауырын сүйектері жігіттерде 19–20, қыздарда 18 жаста қатады.

Иық буыны

Иық буыны - жауырынның буын ойысы мен басынан түзілген. Тоқпан жіліктің басы жауырынның буын ойысына сәйкес келмегендіктен буын шығуы жиі кездесіп тұрады. Сондықтан буын ойысын айнала жиектеп сақиналы шеміршек орналасады. Ол жілік басын қамтып сәйкестендіріп отырады. Буын қапшығының сыртымен сіңір байламы өтеді. Ол иық буынын бекітіп тұрады.

Иық-бұғана буыны

Иық-бұғана буыны - бұғана мен жауырын қосылысынан пайда болады. Бұғананың сырт жақ басы жауырынның иық өсіндісімен қосылып, тегіс буын түзеді. Ол көлденең жатқан сіңір байламы арқылы жауырынның тұмсық өсіндісімен жалғасып, тоқпан жілік басына күмбез жасайды.

Қызықты деректер

• Жоғарыда аталған буын арқылы иық белдеуін артқа, алдыға, жоғары, төмен қарай қимылдатуға болады.
• Қол қаңқасы иық белдеуі мен қолдың еркін қимылдайтын сүйектерінен құралады.
• Қолдың еркін қимылдайтын сүйектері: тоқпан жілік, білек сүйектері мен қол басының сүйектері.

Дереккөздер

1. "1100 қызықты деректер" Қ. Байғабылова "Аруна баспасы" Алматы қ.