Изоморфизм (Лингвистика)

Изоморфизм -

1. бірнеше тілдердегі ұксас белгілер;
2. өзара бір мәнді сәйкестік;
3. объектілер құрылымдарының арасындағы сәйкестік. Бір жүйенің әрбір элементіне басқа жүйенің бір элементі, бір жүйедегі әрбір операцияға басқасындағы операдия сәйкес келсе, екі жүйе бір-біріне изоморфты болып табылады. Изоморфизм аударма үрдістерін модельдеу кезінде кеңінен ескеріледі.

Әдебиеттануда көркем мәтіндегі мазмұн мен түрдің сәйкестігі. Кең мағынада көркем шығармадағы мазмұн мен форманың (идея, сюжет, стиль, т.б.) үндесуі. Кейбір зерттеушілер қандай да болмасын көркем шығармаға изоморфтық тән деген тұжырым жасайды. Алайда, изоморфтықтың көркем шығармада көрініс табуы, көбінесе, суреткердің шеберлігіне, көркем шығарманың эстетикалық деңгейіне байланысты. Мысалы, көркемдік жүйенің барлық саласында да изоморфтық бірдей көрініс таппауы мүмкін. Поэтикалық шығармаларда параллелизм үлкен рөл атқарады, онда мазмұндық және дыбыстық бірліктің орны ерекше. Тіпті, бейнелеу мақсатында нысан болып отырған бейне, не заттың ерекшелігіне байланысты лексикалық сөз байлығының өзін іріктеп қолдану ерекшелігі байқалады. Француз ақыны Н.Буало (1636 – 1711) өзінің әйгілі “Поэтикалық өнер” атты еңбегінде идиллия жанрына талдау жасағанда “қарапайым” және “табиғи” деген ұғымдарды қолданса, ал одаға талдау жасағанда – экспрессивті және патетикалық деген терминдерді қолданады. Изоморфтық белгілері өлең өлшемдерінде, синтаксистік құрылым жүйесінде де көрініс табуы мүмкін

Дереккөздер

1. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
2. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Лингвистика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. ISBN 9965-08-235-9