Ибн Тумарт

Ибн Тумарт, Мұхаммед б. Абд ар-Рахман (1078 - 20 тамыз 1130, Марракеш) - Солтүстік Африкадағы негізін қалаушы және қозғалыс басшысы.

Оңтүстік Мароккодағы Сусадан шыққан. Көпшілік мұсылман тарихшылары оның тегі Әли б. Әбу Тәліп десе, берберлер тарихының білгірі Ибн Халдун оны берберлерге жатқызады. 1106 ж. Ибн Тумарт Фикһпен айналысу үшін Кордоваға келеді. 1108 ж. оқуын Александрияда жалғастырып, кейін біршама уақыт Бағдатта оқыған.

Ибн Тумарт хадиске негізделмеген еркін ойдың қарсыласы, ашариттің жақтаушысы болды. Нанымды тазалау, бастапқы қалыпқа қайта оралуға шақырған әшкерелеуші уағыздары үшін Ибн Тумарт қуылды. Беджайяның іргесіндегі Маллаһла ауданынндағы бұған дейін белгісіз, кейіннен өзінің көмекшісі әрі жолдасы болған Абд әл-Муминмен кездесті. 1120 ж. Марракеште Әлмурабит әулетінің әмірі Әли б. Жүсіп Ибн Тумарт мен жергілікті оқымыстылардың ғылыми айтысын еткізді. Осы кездей бастап, Ибн Тумарт нанымды тазалау деген ұранмен әлмурабитшілермен ашық саяси қақтығысқа түсті. Оған берберлер тайпаларының көпшілігі қолдау көрсетті. Үш жылға созылған соғыстан соң ол Нфис үстіртіндегі Тинмалал таулы қамалына орналасты. Наным тазалығы үшін қуғында жүрген Ибн Тумарт біртіндеп барлық жағынан Мұхаммед пайғамбарға (с.а.у.) ұқсауға талаптанған иеархиялық ұйымның басшысына айналды. Ибн Тумарт өзін қателеспейтін имам және Мәһди деп атады. 1130 ж. Марракешті сәтсіз қоршаудан кейін Ибн Тумарттың әскері талқандалып, көп ұзамай өзі де қайтыс болды. Оның өлімін Абд әл-Мумин өзін қозғалыстың басшысы деп жариялаған күнге дейін жасырып келді. Тинмалалдағы Ибн Тумарттың зираты XVI ғасырға дейін тағзым ету орны болып келді.

Дереккөздер

1. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1