Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жылдамдық, механикада – нүкте қозғалысының негізгі кинематикалық сипаттамаларының бірі: = =dr/dt (мұндағы r – нүктенің радиус векторы, t – уақыт) теңдігімен анықталатын векторлық шама; физикалық шама өзгерісінін осы өзгеріс өткен уақыт аралығына қатынасымен анықталатын, осы айнымалы шаманың уақыт бойынша өзгеруінің лездігі.
Бірқалыпты қозғалған нүктенің жылдамдығы (), сан жағынан, нүктенің жүрген жолының (s) сол жолды жүруге кеткен уақыт аралығына (t) қатысына тең: = s/t, жалпы жағдайда: =ds/dt. Ж. векторы нүкте траекториясына жанама бойымен бағытталады. Егер нүкте қозғалысы x, y, z декарттық координаттарға байланысты тәуелділікті өрнектейтін теңдеулермен берілсе, онда: , мұндағы x= dx/dt, y= dy/dt, z= dz/dt, ал Ж. векторының координат осьтерімен жасайтын бұрыштарының косинустары сәйкес түрде мынаған тең: x/, y/, z/. Жылдамдықтың өлшемділігі: LT–1. Жылдамдықты, әдетте, м/с-пен (бірліктердің халықаралық жүйесінде), кейде км/сағ-пен өлшейді.
| Аталым | Жылдамдық |
| Таңба | |
| Өлшем бірлігі | LT−1 |
| СИ | м/с |
| СГС | см/с |
Бір қалыпсыз (айнымалы) қозғалыс
Нақты жағдайларда денелердің қозғалысы ешқашан дәлме-дәл бір қалпыты болмайды. Дене бірдей уақыт аралықтарында әр түрлі жол өтетін болған қозғалысты бір қалыпсыз немесе ' 'айнымалы қозғалыс' ' деп атайды. Айнымалы қозғалыс жолдық νор орташа жылдамдығымен және лездік 
жылдамдығымен сипатталады.
Орташа жылдамдық
Дененің S жүрген жолының осы жолын жүрген t уақыт аралығына қатынасын орташа жолдық жылдамдық деп атайды. νор=S/t S жол және t уақыт – скалярлық шамалар, сондықтан орташа жылдамдық – скаляр.
Нүкте қозғалысының жылдамдығы
Нүкте қозғалысының жылдамдығы - нүктенің орын ауыстыруының осы орын ауыстыру өткен уақыт аралығына қатынасымен анықталатын нүкте қозғалысының сипаттамасы.
Нүктенің жылдамдығы
Нүктенің жылдамдығы - нүкте қозғалысының кинематикалық өлшемі, берілген санақ жүйесінде нүктенің радиус-векторынан уақыт бойынша алынған бірінші туындыға тең. Траектория бойындағы нүктенің жылдамдык-векторы сол нүктеде траекторияға жүргізілген жанаманың бойымен қозғалыстың бағытына қарай бағытталады. Жылдамдық векторы - жылдамдыктық модулі мен жанама бірлік вектордың көбейтіндісіне тең вектор.
Пайдаланылған әдебиет
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Механика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар : «ЭКО»ҒӨФ. 2007.-29 1 б. ISBN 9965-08-234-0
- Қазақ энциклопедиясы
- Оқушы анықтамасы: 5-11 сыныптар. Механика / Жалпы редакциясын басқарған ф-м.ғ.д., профессор С.Қ. Тлеукенов; құраст. - Ш.Қ. Биболов - Павлодар : «Арман» баспасы, 2003.-12 б. ISBN 9965-636-06-0
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Механика / Жалпы редакциясын баскарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар : «ЭКО»ҒӨФ. 2007.-29 1 б. ISBN 9965-08-234-0
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhyldamdyk mehanikada nүkte kozgalysynyn negizgi kinematikalyk sipattamalarynyn biri dr dt mundagy r nүktenin radius vektory t uakyt tendigimen anyktalatyn vektorlyk shama fizikalyk shama ozgerisinin osy ozgeris otken uakyt aralygyna katynasymen anyktalatyn osy ajnymaly shamanyn uakyt bojynsha ozgeruinin lezdigi Birkalypty kozgalgan nүktenin zhyldamdygy san zhagynan nүktenin zhүrgen zholynyn s sol zholdy zhүruge ketken uakyt aralygyna t katysyna ten s t zhalpy zhagdajda ds dt Zh vektory nүkte traektoriyasyna zhanama bojymen bagyttalady Eger nүkte kozgalysy x y z dekarttyk koordinattarga bajlanysty tәueldilikti ornektejtin tendeulermen berilse onda mundagy x dx dt y dy dt z dz dt al Zh vektorynyn koordinat osterimen zhasajtyn buryshtarynyn kosinustary sәjkes tүrde mynagan ten x y z Zhyldamdyktyn olshemdiligi LT 1 Zhyldamdykty әdette m s pen birlikterdin halykaralyk zhүjesinde kejde km sag pen olshejdi Atalym ZhyldamdykTanba v dr dt displaystyle vec v frac mathrm d vec r mathrm d t Өlshem birligi LT 1SI m sSGS sm sBir kalypsyz ajnymaly kozgalysNakty zhagdajlarda denelerdin kozgalysy eshkashan dәlme dәl bir kalpyty bolmajdy Dene birdej uakyt aralyktarynda әr tүrli zhol otetin bolgan kozgalysty bir kalypsyz nemese ajnymaly kozgalys dep atajdy Ajnymaly kozgalys zholdyk nor ortasha zhyldamdygymen zhәne lezdik v displaystyle vec v zhyldamdygymen sipattalady Ortasha zhyldamdykDenenin S zhүrgen zholynyn osy zholyn zhүrgen t uakyt aralygyna katynasyn ortasha zholdyk zhyldamdyk dep atajdy nor S t S zhol zhәne t uakyt skalyarlyk shamalar sondyktan ortasha zhyldamdyk skalyar Nүkte kozgalysynyn zhyldamdygyNүkte kozgalysynyn zhyldamdygy nүktenin oryn auystyruynyn osy oryn auystyru otken uakyt aralygyna katynasymen anyktalatyn nүkte kozgalysynyn sipattamasy Nүktenin zhyldamdygyNүktenin zhyldamdygy nүkte kozgalysynyn kinematikalyk olshemi berilgen sanak zhүjesinde nүktenin radius vektorynan uakyt bojynsha alyngan birinshi tuyndyga ten Traektoriya bojyndagy nүktenin zhyldamdyk vektory sol nүktede traektoriyaga zhүrgizilgen zhanamanyn bojymen kozgalystyn bagytyna karaj bagyttalady Zhyldamdyk vektory zhyldamdyktyk moduli men zhanama birlik vektordyn kobejtindisine ten vektor v dr dt displaystyle vec v frac d vec r dt Pajdalanylgan әdebietOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Mehanika Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2007 29 1 b ISBN 9965 08 234 0 Қazak enciklopediyasy Okushy anyktamasy 5 11 synyptar Mehanika Zhalpy redakciyasyn baskargan f m g d professor S Қ Tleukenov kurast Sh Қ Bibolov Pavlodar Arman baspasy 2003 12 b ISBN 9965 636 06 0 Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Mehanika Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2007 29 1 b ISBN 9965 08 234 0 Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz