Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
«Еңлік — Кебек» — Мұхтар Омарханұлы Әуезовтың трагедия жанрында жазған шығармасы. Шығарма 1922 жылы жазылды және 1943 жылы жаңа нұсқасымен жарық көрді. Бұл жазған кезде Әуезовтың жасы 21-де еді.
Тарихы
Еңлік пен Кебек оқиғасы туралы мәлімет баспасөз бетінде 1892 жылы « «Қазақтың естерінен кетпей жүрген бір сөз» деген атпен жарияланды.
Кейіннен 1900 жылы тағы да осы газетте «Қазақ турасынан хикая» деген атпен шықты.
Мағауия Абайұлы да «Еңлік — Кебек» дастанын жазған.
Еңлік пен Кебек оқиғасының сюжетіне Шәкәрім ақын поэма арнаған. «Еңлік — Кебек» поэмасы Абайдың көзі тірісінде, оның ақылымен жазылған. Оқиғаны Абай шәкірттеріне айтып беріп, поэма етіп жазуды ұсынады. Шығарманың негізгі арқауы махаббат трагедиясы болғанмен, Шәкәрім замана кейпін нақтылау, оқиғаның ескі күндерде өткенін, ендігі жерде ел арасында мұндай келеңсіз істер болмауға тиісін дәлелдей түсу үшін хикаяның өмірлік фонына айрықша мән беріп, шағын көлемді тарихи ақпар жасайды. Дастанның кіріспесі ел-жұрттың бұл жерге келу тарихына барлау іспетті. Ақын осы тарихи процесс үстіндегі нақты жағдайларды тәптіштеп баяндайды.
М. Әуезов: «Шыңғыстың бұрынғы иесі матай болады. Сол матайды Кеңгірбай тұсында тобықты ру басылары алғаш ірге тепкен жерінен тайдырмақ болады. Бұның арты шабуылға ұласады. «Еңлік — Кебек» оқиғасы дәл осы алғашқы талас-тартыстың кезін көрсетуші еді», — деп түсініктеме береді.
Қысқаша мазмұны
«Еңлік — Кебек» — екі жастың махаббатын жыр ететін шығарма. Еңлік пен Кебек туралы хикаялар оқиға болған 18 ғасырдан бастап ел арасына кең тараған. Алғашқы жазба дерек 1892 жылы «Дала уалаяты» газетінің отыз бірінші және отыз тоғызыншы сандарында жарияланған «Қазақтардың естерінен кетпей жүрген бір сөз» деген мақалада келтіріледі. Бүгінгі күнде жыр түрінде жеткен «Еңлік — Кебек» дастанының екі нұсқасы белгілі. Оның біріншісі — 1912 жылы Семейдегі «Жәрдем» баспасынан жеке кітап болып жарық көрген, Абай ұсынған тақырып бойынша Шәкәрім жазған «Жолсыз жаза яки кез болған іс» деген шығарма да, екіншісі — Мағауия Абайұлы жазған «Еңлік — Кебек» дастаны. Шәкәрім нұсқасы 1988 жылы қайта жарық көрді. Бұл поэма 652 жолдан тұрады. Мұхтар Әуезовтің жеке кітапханасында сақталған Мағауия Абайұлы дастанын 1941 жылы Қайым Мұқаметханов баспаға әзірлеген. Бұл қолжазба тек 1960 жылы баспадан шығарылған «Дастандар» деген жинақта алғаш рет жарияланды. Жазушы Әуезов осы дастанның арқауымен осы аттас трагедия жазды. Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданында дастан кейіпкерлері Еңлік пен Кебекке ескерткіш орнатылған. Құрылысқа жергілікті халық шеберлері өңдеген қызыл, күрең және ақшыл сұр түсті гранит, цемент, құм, алебастр, әк, жоса пайдаланылған. Ескерткіш қойылған тау басындағы ескі зираттың үсті тегістеліп, алаң айналасы жалпақ тақтатастармен көмкеріліп, ал оның үстіне әр жерден орнатылған аласа сынтастар арасына жуан шынжыр арқанды бостау кермелеп қоршау жасалған. Төрткіл алаңның ортасынан 4 қабырғалы күмбез-тұғыр соғылып, оның үстіне орнатқан биікт. 6 метрлік мұнара мен күмбез түйісетін дөдегені керегекөз өрнекпен әшекейлеген. Күмбездің 4 жағында шығыстық мәнермен ойып шығарылған 4 арка бар. Олардың маңдайшасында “Еңлік — Кебек” деген егіз есім әсемдеп жазылған. Ескерткіштен батысқа қарай 8—9 км жерде 1917 жылы 7 маусымда М.Әуезовтің «Еңлік — Кебек» пьесасы осы арада алғаш рет киіз үй сахнасында қойылды” деп жазылған тағы бір ескерткіш бар.[1]
Кейіпкерлері
- Абыз – Cәуегей қария. Құрметті шал. 80 жаста.
- Таңшолпан – Абыздың әйелі, білімді, ел анасы болғандай ақкөңіл кемпір. 65 жаста.
- Ақан, Қалампыр – Меймандос кәриялар, момын.
- Еңлік – Ақанның қызы. Ашық, өжет, адуын, еркек мінезді, 20 жаста.
- Кебек – Тобықтының атақты батырының бірі. 28 жаста.
- Кеңгірбай – (Қабекең) Тобықтының қабырғалы, айдынды биі. Ел ішінде өте қадірлі, сөзі қабыл болатын дуалы ауыз. 60 жаста.
- Көбей – Қабекең мен елдің арасындағы сөзді алып жүретін, пысық, жүйрік би. Қабекеңнің жұмбақтап айтатын сөздерін тез шешетіндіктен Көмей би деп атанған. 45 жаста.
- Матақ, Кембай – Көбейден соңғы елдің басты адамдары.
- Есен – Найманның батыры.
- Жомарт, Еспембет – Найманның елшілері. Айтқан сөзінен қайтпайтын, қатты адамдар, жалғыз жуастауы Жомарт.
- Қосдәулет – Дадан Тобықтының басты кісісі.
- Қараменде – Дадан Тобықтының биі, ақ жүрек, ел қамқоры болған әділ, таза би. 75 жаста
- Жапал – Ақанның малшы баласы.
- Жәуетей – Кебектің жолдасы.
Дереккөздер
- Еңлік—Кебек. трагедия (1922 жылғы нұсқа)(қолжетпейтін сілтеме)
Сыртқы сілтемелер
- М.Әуезов. Еңлік - Кебек. 1943 жылғы нұсқа
- М.Әуезов. Еңлік - Кебек. 1922 жылғы нұсқа
- М.Әуезов. Энлик - Кебек. Пьеса Мұрағатталған 4 наурыздың 2016 жылы.
- Еңлік - Кебек(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Enlik Kebek Muhtar Omarhanuly Әuezovtyn tragediya zhanrynda zhazgan shygarmasy Shygarma 1922 zhyly zhazyldy zhәne 1943 zhyly zhana nuskasymen zharyk kordi Bul zhazgan kezde Әuezovtyn zhasy 21 de edi Sholpan Ajtybaeva men Dәuren Tojbazarov Enlik pen Kebek rolderindeTarihyEnlik pen Kebek okigasy turaly mәlimet baspasoz betinde 1892 zhyly Қazaktyn esterinen ketpej zhүrgen bir soz degen atpen zhariyalandy Kejinnen 1900 zhyly tagy da osy gazette Қazak turasynan hikaya degen atpen shykty Magauiya Abajuly da Enlik Kebek dastanyn zhazgan Enlik pen Kebek okigasynyn syuzhetine Shәkәrim akyn poema arnagan Enlik Kebek poemasy Abajdyn kozi tirisinde onyn akylymen zhazylgan Okigany Abaj shәkirtterine ajtyp berip poema etip zhazudy usynady Shygarmanyn negizgi arkauy mahabbat tragediyasy bolganmen Shәkәrim zamana kejpin naktylau okiganyn eski kүnderde otkenin endigi zherde el arasynda mundaj kelensiz ister bolmauga tiisin dәleldej tүsu үshin hikayanyn omirlik fonyna ajryksha mәn berip shagyn kolemdi tarihi akpar zhasajdy Dastannyn kirispesi el zhurttyn bul zherge kelu tarihyna barlau ispetti Akyn osy tarihi process үstindegi nakty zhagdajlardy tәptishtep bayandajdy M Әuezov Shyngystyn buryngy iesi mataj bolady Sol matajdy Kengirbaj tusynda tobykty ru basylary algash irge tepken zherinen tajdyrmak bolady Bunyn arty shabuylga ulasady Enlik Kebek okigasy dәl osy algashky talas tartystyn kezin korsetushi edi dep tүsinikteme beredi Қyskasha mazmuny Enlik Kebek eki zhastyn mahabbatyn zhyr etetin shygarma Enlik pen Kebek turaly hikayalar okiga bolgan 18 gasyrdan bastap el arasyna ken taragan Algashky zhazba derek 1892 zhyly Dala ualayaty gazetinin otyz birinshi zhәne otyz togyzynshy sandarynda zhariyalangan Қazaktardyn esterinen ketpej zhүrgen bir soz degen makalada keltiriledi Bүgingi kүnde zhyr tүrinde zhetken Enlik Kebek dastanynyn eki nuskasy belgili Onyn birinshisi 1912 zhyly Semejdegi Zhәrdem baspasynan zheke kitap bolyp zharyk korgen Abaj usyngan takyryp bojynsha Shәkәrim zhazgan Zholsyz zhaza yaki kez bolgan is degen shygarma da ekinshisi Magauiya Abajuly zhazgan Enlik Kebek dastany Shәkәrim nuskasy 1988 zhyly kajta zharyk kordi Bul poema 652 zholdan turady Muhtar Әuezovtin zheke kitaphanasynda saktalgan Magauiya Abajuly dastanyn 1941 zhyly Қajym Mukamethanov baspaga әzirlegen Bul kolzhazba tek 1960 zhyly baspadan shygarylgan Dastandar degen zhinakta algash ret zhariyalandy Zhazushy Әuezov osy dastannyn arkauymen osy attas tragediya zhazdy Shygys Қazakstan oblysy Abaj audanynda dastan kejipkerleri Enlik pen Kebekke eskertkish ornatylgan Қurylyska zhergilikti halyk sheberleri ondegen kyzyl kүren zhәne akshyl sur tүsti granit cement kum alebastr әk zhosa pajdalanylgan Eskertkish kojylgan tau basyndagy eski zirattyn үsti tegistelip alan ajnalasy zhalpak taktatastarmen komkerilip al onyn үstine әr zherden ornatylgan alasa syntastar arasyna zhuan shynzhyr arkandy bostau kermelep korshau zhasalgan Tortkil alannyn ortasynan 4 kabyrgaly kүmbez tugyr sogylyp onyn үstine ornatkan biikt 6 metrlik munara men kүmbez tүjisetin dodegeni keregekoz ornekpen әshekejlegen Kүmbezdin 4 zhagynda shygystyk mәnermen ojyp shygarylgan 4 arka bar Olardyn mandajshasynda Enlik Kebek degen egiz esim әsemdep zhazylgan Eskertkishten batyska karaj 8 9 km zherde 1917 zhyly 7 mausymda M Әuezovtin Enlik Kebek pesasy osy arada algash ret kiiz үj sahnasynda kojyldy dep zhazylgan tagy bir eskertkish bar 1 KejipkerleriAbyz Cәuegej kariya Қurmetti shal 80 zhasta Tansholpan Abyzdyn әjeli bilimdi el anasy bolgandaj akkonil kempir 65 zhasta Akan Қalampyr Mejmandos kәriyalar momyn Enlik Akannyn kyzy Ashyk ozhet aduyn erkek minezdi 20 zhasta Kebek Tobyktynyn atakty batyrynyn biri 28 zhasta Kengirbaj Қabeken Tobyktynyn kabyrgaly ajdyndy bii El ishinde ote kadirli sozi kabyl bolatyn dualy auyz 60 zhasta Kobej Қabeken men eldin arasyndagy sozdi alyp zhүretin pysyk zhүjrik bi Қabekennin zhumbaktap ajtatyn sozderin tez sheshetindikten Komej bi dep atangan 45 zhasta Matak Kembaj Kobejden songy eldin basty adamdary Esen Najmannyn batyry Zhomart Espembet Najmannyn elshileri Ajtkan sozinen kajtpajtyn katty adamdar zhalgyz zhuastauy Zhomart Қosdәulet Dadan Tobyktynyn basty kisisi Қaramende Dadan Tobyktynyn bii ak zhүrek el kamkory bolgan әdil taza bi 75 zhasta Zhapal Akannyn malshy balasy Zhәuetej Kebektin zholdasy DerekkozderEnlik Kebek tragediya 1922 zhylgy nuska kolzhetpejtin silteme Syrtky siltemelerM Әuezov Enlik Kebek 1943 zhylgy nuska M Әuezov Enlik Kebek 1922 zhylgy nuska M Әuezov Enlik Kebek Pesa Muragattalgan 4 nauryzdyn 2016 zhyly Enlik Kebek kolzhetpejtin silteme