Есею, азамат болу, үлкею мағыналарында қолданылатын сөз тіркесі екендігі жұмбақ емес. «Ер жеткен, жігіт болған баласы бар».
Қазіргі тілімізде екі сөзден қалыптасқан тұрақты тіркес сияқты көрінгенмен сөз төркінін іздестіре келгенде алғаш бір сөз ғана болғандығына көз жеткізу қиынға соқпайды. Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінен мынаны оқимыз: «ерэт» немесе «ерэдз» тұлғалары «еркек қалпын игеру, ерлерге ұқсау» (ДТС, 176). Қазіргі біздің түсінігіміздегі «азамат болу» сияқты тіркес те көрсетілген мағыналардан онша алшақ кетпейді. Ескерткіштегі «ерэт» немесе қазіргі қолданылуымыздағы «ер жет» тіркесінің қайсысы да тек ер балалардың үлкейіп, есеюіне арналған. Дәл осы мағына жағына табан тірей отырып, бүгінгі қолданылып жүрген «ер жет» тіркесінің төркіні «ерэт» деуімізге толық мүмкіндік бар. Оның тіркес болып қалыптасуы қазақ тілі заңдылығынан туған: ерэт => арйэт => ериет => ержет => ер жет + у => ер жету. Жазба ескерткіштегі тұлғаға жақын дыбыстық құрам тува тілінде сақталған: элаэди. М9нда тек л ~ р дыбыс сәйкестігі ғана байқалады (ерэт>элээди). Ал моңғол тілінде біздегідей сөз тіркесіне айналған: эрийн цээнд хурэх .
Дереккөздер
- Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-қ2459-6
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Eseyu azamat bolu үlkeyu magynalarynda koldanylatyn soz tirkesi ekendigi zhumbak emes Er zhetken zhigit bolgan balasy bar Қazirgi tilimizde eki sozden kalyptaskan turakty tirkes siyakty koringenmen soz torkinin izdestire kelgende algash bir soz gana bolgandygyna koz zhetkizu kiynga sokpajdy Ertedegi tүrki zhazba eskertkishterinen mynany okimyz eret nemese eredz tulgalary erkek kalpyn igeru erlerge uksau DTS 176 Қazirgi bizdin tүsinigimizdegi azamat bolu siyakty tirkes te korsetilgen magynalardan onsha alshak ketpejdi Eskertkishtegi eret nemese kazirgi koldanyluymyzdagy er zhet tirkesinin kajsysy da tek er balalardyn үlkejip eseyuine arnalgan Dәl osy magyna zhagyna taban tirej otyryp bүgingi koldanylyp zhүrgen er zhet tirkesinin torkini eret deuimizge tolyk mүmkindik bar Onyn tirkes bolyp kalyptasuy kazak tili zandylygynan tugan eret gt arjet gt eriet gt erzhet gt er zhet u gt er zhetu Zhazba eskertkishtegi tulgaga zhakyn dybystyk kuram tuva tilinde saktalgan elaedi M9nda tek l r dybys sәjkestigi gana bajkalady eret gt eleedi Al mongol tilinde bizdegidej soz tirkesine ajnalgan erijn ceend hureh DerekkozderBes zhүz bes soz Almaty Rauan 1994 zhyl ISBN 5 625 k2459 6Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz