Джузеппе Доменико Скарлатти

Джузеппе Доменико Скарлатти (итал. Giuseppe Domenico Scarlatti; 1685 жылдың 26 қазанында Неапольде туылып — 1757 жылдың 23 шілдесінде Мадридте қайтыс болған) — италияндық композитор және клавесинист; өмірінің көп уақытын Испания және Португалияда өткізді. Ол барокко кезеңінде өмір сүрсе де, оның шығармашылық стилі классицизм кезеңінің музыкасына айтарлықтай әсер етті.

Өмірбаяны

Доменико Скарлатти Неапольде 1685 жылы дүниеге келді. Сол жылы барокконың екі бірдей шебері туған — Иоганн Себастьян Бах және Георг Фридрих Гендель. Доменико он баланың ішінде алтыншысы, музыкант Пьетро Филиппо Скарлаттидің кіші бауыры болды. Домениконың алғашқы оқытушысы оның әкесі, сол кездегі танымал композитор — Алессандро Скарлатти болуы әбден мүмкін. Келесі композиторлар да Домениконың музыкалық шеберлігіне әсер етуі мүмкін: Гаэтано Греко, Франческо Гаспарини және Бернардо Пасквини. Ол 1701 жылы Неапольдің вице-королінің композиторы және органисті атанды. 1704 жылы ол Неапольде орындау үшін Карло Франческо Полларолоның Irene операсын қайта жасап шығарады. Осыдан кейін әкесі оны Венецияға жібереді. Оның келесі 4 жылы туралы ақпарат жоқ. 1709 жылы ол Римге оралып, айдаудағы польшалық королева Мария Казимирге қызмет етеді. Ол жерде ол Томас Розенгрейв сынды ағылшын органистін кездестіреді. Томас Доменик Скарлаттидің Лондондағы сонатқа таң қаларлықпен қабылдануының себебі болады. Керемет клавесинист, ол Римдегі Оттобони кардиналының сарайындағы сайысқа қатысты. Осыдан соң осы музыкалық аспапда Гендельден артық ойнаушы деген атаққа ие болады. Өмірінің соңын Скарлатти Гендельдің шеберлігіне сүйсінумен өткізді.

Әуен

Скарлаттидің шығармаларының жартысы ғана ол тірі болған кездері жарияланды. 1738 жылы Скарлатти өзінің 30 ең танымал Essercizi («Жаттығулар») шығармаларын басып шығарды деп саналады. Еуропаның барлығында таң қалушылықпен қабылданып, Чарльз Барни есімді 18 ғасырдың әйгілі музыкалық сыншысымен мойындалды. Скарлатти тірі болған кезде шықпаған көптеген сонаталары соңғы екі жарым ғасырда сирек басылатын болды. Соған қарамастан оның әуендері әйгілі музыканттар Фредерик Шопен, Бела Барток, Генрих Шенкер және Владимир Горови оның шығармашылығына сүйсініп қарады. Скарлаттидің сонатасы фортепианолық орыс мектебінің дамуына әсер етті.

Қызықты фактілер

•Доменико Скарлатти, Антонио Вивальди және Георг Фридрих Генделмен бірге, Алехо Карпентьердің «Барокко концерті» атты повесінің қатынасушы кісілері болып табылады.

•Доменико Скарлатти Жозе Сарамагоның «Воспоминание о монастыре» романында эпизодтық персонаж ретінде бар.

•Меркурийдегі кратер Скарлаттидің құрметіне аталды.

•Суретші Веласко салған Скарлаттидің портреті композитордың жалғыз суреті саналады.

Дереккөздер

•Kirkpatrick R. Domenico Scarlatti. Princeton University Press. 1953.

•Скарлатти Д. Шестьдесят сонат для фортепиано. Под ред. А. Б. Гольденвейзера. М., 1934—1935.

•Скарлатти Д. Сонаты для фортепиано / Под ред. А. А. Николаева и И. А. Окраинец. М., 1973—1974.