Деректі Кино – шынайы өмірлік деректерді, әр түрлі оқиғалар мен құбылыстарды баяндайтын кино өнерінің түрі. Кино өнерінің өзі де 1895 ж. Францияда ағайынды (1864 - 1948) және (1862-1954) Люмердің деректі фильмдер түсіруінен басталды. Алғашқы деректі фильмдер - "Люмьер зауытынан жұмысшылардың шығуы", "Ла Сьота вокзалына пойыздың келуі" тәрізді тікелей бол-мыстан түсірілген "жанды суреттер" болып табылады.
Деректі фильмнің негізі - өмірде болған шынайы оқиғалар. Деректі кино киношежіре және құжаттық кино болып бөлінеді. Киношежіре материалдары негізінде киножурналдар кино өнерінің бір түрі ретіндегі деректі киноның қалыптасуына мүмкіндік жасады. Қазақстандағы алғашқы деректі фильмдер 1920 жылы түсіріле бастады. Орталық Мемлекеттік мұрағатта "Востоккиноның" Алматы бөлімінде 1925 жылы түсірілген "Қазақстанның бесжылдығы" атты шежірелі-деректі фильм сақталған. Аталмыш кезеңдегі деректі киноның ірі жетістігі - режиссер В.А. Туриннің "Түрксіб" (1929, операторлары Е.Славинский, Е.Франциссон) фильмі болды.
Сондай-ақ "Ұлттық полк" (1930), "Қазақстан бойынша" (1935), "Хан Тәңірі" (1936), "Кеңестік өнер" (1937) киношежірелері жарыққа шықты. 20 ғасырдың 40-жылдары Қазақстанның деректі киносы, негізінен, майданның мұқтаждарына бағытталды. Мысалы, 1942 жылдың барлық фильмдері ("Тылдың гвардиящылары", "Отаншыл әйелдер", "Тарту", "Ең қымбатты", "Саған, майдан") қазақ-стандықтардың тылдағы ерен еңбектеріне арналған. Сонымен қатар фильм-концерттер түсірілді. 1943 жылдың кино өнімдерінің дені Қазақстанның мәдени өмірін бейнелейді: "Айтыс", "Балалар олимпиа-дасы"," Қазақкиноконцерт", "Домбыра үнімен"; өнеркәсіп саласындағы Қазақстанның жетістіқтері туралы "Теміртаудың тууы" (1947, режиссер Э.Файк), "Текелі" (1947, реж. С.Никитин), т.б. киноочерктер түсірілді. 1950 - 60 жылы Қазақстанның деректі киносы барған сайын экрандағы адамға баса назар аудара бастады. Киноочерктер жалаң мағлұматты суреттеушіліктен жеке тұлғаның тұлғалық-поэтик мінезін, әлеуметтік-психологиялық кескінін сомдауға ауысты, фильмдердегі әсіре салтанаттылық, пафостық әуендер азайды.
Осы кезеңде "Біздің қалада" (1956), "Жұмыскер қыздар" (1964), "Апа" (1968), "Әлия", "Отанның шақы-руы бойынша" (1965), "Артымызда Мәсқеу болатын" (1966), "Өлмейтін өмір туралы аңыз"(1975), т.б. шежірелі-деректі кинолар түсірілді. Осы жылдары Қазақстанның фаунасы мен табиғаты туралы фильмдер түсіру қарқынды дамыды. 90-жылдары қазақ деректі киносы өткір әлеуметтік мәселелерге арналған публицистикалық фильмдер қәбейе бастады. Арал қасіреті туралы режиссер С.Әзімәвтің "Жоқтау: өлі теңіз шежіресі" (1989 -90 ) фильмі Болгария, Францияда өткен халықаралық фестивальдардың жүлдесін, Семей полигонындағы ядролық жарылысқа қарсы туралы "Полигон" (1990, режиссер В.Рерих, О.Рымжанов) фильмі Қазақстан Мемлекеттік сыйлығын (1992) алды. 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы туралы "Жарияланбаған демонстрация шежіресі" (1991, авторы, режиссер А.Байғожин), т.б. фильмдер түсірілді. 20 ғасырдың 90-жылдарының 2-жартысында деректі бейнефильмдер түсіретін Қазақстан Президентінің Телерадио кешені, Гала-ТВ, "Хабар" телеагенттіктері, т.б. құрылды.
Дереккөздер
- Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Derekti Kino shynajy omirlik derekterdi әr tүrli okigalar men kubylystardy bayandajtyn kino onerinin tүri Kino onerinin ozi de 1895 zh Franciyada agajyndy 1864 1948 zhәne 1862 1954 Lyumerdin derekti filmder tүsiruinen bastaldy Algashky derekti filmder Lyumer zauytynan zhumysshylardyn shyguy La Sota vokzalyna pojyzdyn kelui tәrizdi tikelej bol mystan tүsirilgen zhandy suretter bolyp tabylady Derekti filmnin negizi omirde bolgan shynajy okigalar Derekti kino kinoshezhire zhәne kuzhattyk kino bolyp bolinedi Kinoshezhire materialdary negizinde kinozhurnaldar kino onerinin bir tүri retindegi derekti kinonyn kalyptasuyna mүmkindik zhasady Қazakstandagy algashky derekti filmder 1920 zhyly tүsirile bastady Ortalyk Memlekettik muragatta Vostokkinonyn Almaty boliminde 1925 zhyly tүsirilgen Қazakstannyn beszhyldygy atty shezhireli derekti film saktalgan Atalmysh kezendegi derekti kinonyn iri zhetistigi rezhisser V A Turinnin Tүrksib 1929 operatorlary E Slavinskij E Francisson filmi boldy Sondaj ak Ұlttyk polk 1930 Қazakstan bojynsha 1935 Han Tәniri 1936 Kenestik oner 1937 kinoshezhireleri zharykka shykty 20 gasyrdyn 40 zhyldary Қazakstannyn derekti kinosy negizinen majdannyn muktazhdaryna bagyttaldy Mysaly 1942 zhyldyn barlyk filmderi Tyldyn gvardiyashylary Otanshyl әjelder Tartu En kymbatty Sagan majdan kazak standyktardyn tyldagy eren enbekterine arnalgan Sonymen katar film koncertter tүsirildi 1943 zhyldyn kino onimderinin deni Қazakstannyn mәdeni omirin bejnelejdi Ajtys Balalar olimpia dasy Қazakkinokoncert Dombyra үnimen onerkәsip salasyndagy Қazakstannyn zhetistikteri turaly Temirtaudyn tuuy 1947 rezhisser E Fajk Tekeli 1947 rezh S Nikitin t b kinoocherkter tүsirildi 1950 60 zhyly Қazakstannyn derekti kinosy bargan sajyn ekrandagy adamga basa nazar audara bastady Kinoocherkter zhalan maglumatty suretteushilikten zheke tulganyn tulgalyk poetik minezin әleumettik psihologiyalyk keskinin somdauga auysty filmderdegi әsire saltanattylyk pafostyk әuender azajdy Osy kezende Bizdin kalada 1956 Zhumysker kyzdar 1964 Apa 1968 Әliya Otannyn shaky ruy bojynsha 1965 Artymyzda Mәskeu bolatyn 1966 Өlmejtin omir turaly anyz 1975 t b shezhireli derekti kinolar tүsirildi Osy zhyldary Қazakstannyn faunasy men tabigaty turaly filmder tүsiru karkyndy damydy 90 zhyldary kazak derekti kinosy otkir әleumettik mәselelerge arnalgan publicistikalyk filmder kәbeje bastady Aral kasireti turaly rezhisser S Әzimәvtin Zhoktau oli teniz shezhiresi 1989 90 filmi Bolgariya Franciyada otken halykaralyk festivaldardyn zhүldesin Semej poligonyndagy yadrolyk zharylyska karsy turaly Poligon 1990 rezhisser V Rerih O Rymzhanov filmi Қazakstan Memlekettik syjlygyn 1992 aldy 1986 zhylgy zheltoksan okigasy turaly Zhariyalanbagan demonstraciya shezhiresi 1991 avtory rezhisser A Bajgozhin t b filmder tүsirildi 20 gasyrdyn 90 zhyldarynyn 2 zhartysynda derekti bejnefilmder tүsiretin Қazakstan Prezidentinin Teleradio kesheni Gala TV Habar teleagenttikteri t b kuryldy DerekkozderҚazak mәdenieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2005 ISBN 9965 26 095 8Osy makala kazak mәdenieti turaly bastama bolyp tabylady Buny tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektesuinizdi surajmyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz