Демежан Кешубайұлы

Демежан Кешубайұлы (1860, Қытай, Шыңжаң өлкесі, Тарбағатай аймағы - 1906, Шәуешек қаласы) - Қытайдағы қазақ диаспорасы арасынан шыққан қоғам қайраткері.

Найман тайпасы Төртуыл руынан шыққан.

Бала кезінде Тарбағатай аймағының губернаторы Ши амбының қолында бірнеше жыл аманатта болады. Сонда жүріп ақсүйектер мектебінде оқиды, манжұр, қытай тілдерін меңгереді. Кейін губернаторға көмекші әрі тілмаштық қызмет атқарады. 1884 жылы Шәуешек хаттамасы бойынша Ресей мен Қытай империясы өзара шекара бөліскенде жергілікті әкімшілік атынан аймақ шекарасын белгілеу ісіне қатысқан. 1895 жылы төрт ауыл руының екінші болып сайланады. Демежан ел ішінде мешіт, медресе, мектеп салу, жергілікті халықтың егіншілікпен айналысу ісін ұйымдастырады. Абдыра, Қараүңгір өзендерінен тоған шығарту жөнінде жоғарғы ұлықтың рұқсатын алуға күш салады. Бірақ оның бұл игілікті ісіне халдайлар (ішкі өлкеден шекара күзетіне келген сібе-солаң жұртының атамандары) қарсылық білдіреді. Қалыптасқан тәртіп бойынша таудан аққан ірі өзендер тек халдайлардың меншігі саналатын. Абдыра аңғарында өткен кезекті су таласы кезінде Демежан қазақтан қол жинап, халдайлардың бетін қайтарады.

Демежан орнына Тарбағатай аймағының губернаторы болып сайланған, Құлжадан келген Мәтен амбының да қарсылығына ұшырайды. Ол ру арасындағы алауыздықты қоздырып, Демежанды қазақтар арасынан шыққан бүлікші етіп көрсетуге тырысады. Демежанды жалған айыппен қамауға алып, 1906 жылы жазда Шәуешек қаласында дарға асып өлтіреді. Демежан – Қ.Жұмаділовтың «Тағдыр» романының басты кейіпкері.

Дереккөздер

1. Х.М.Ғабжалилов Қазақ ру-тайпаларының тарихы. Найман — Алматы: Алаш ТЗО, Полиграфкомбинат, 2008. — Т. 10. — 430 б. — 1000 таралым. — ISBN 9965-765-21-09.
2. Айбын. Энциклопедия. / Бас редакторы Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. ISBN 9965-893-73-Х