Геотермия

Геотермия (гео... және therme — жылу) — Жердің жылу өрісін зерттейтін ғылым, геофизика саласы. Жылу өрісі сыртқы және ішкі энергия көздерінің әсерінен түзіледі. Сыртқы энергияның басты көзі — Күн сәулесі. Жердің ішкі энергия көздерінің ең бастысы — радиоактивтік элементтердің ыдырауы. Жер қыртысында жылу өрісінің температуралық жағдайына байланысты үстіңгі (гелиотермиялық) және астыңғы (геотермиялық) белдемдер бөлінеді. Тереңд. 30 — 40 м-ге дейінгі үстіңгі белдемде күн сәулесі жылуының таралуы әсер етеді. Астыңғы белдемнің температуралық жағдайын ішкі жылу анықтайды. Күн радиациясымен байланысты жылудың ауытқуы тәуліктік, маусымдық, жылдық және ғасырлық өзгерістерге жіктеледі. Тек бірнеше км тереңдікке дейінгі жер қойнауының температурасы тікелей өлшенеді. Онан арғы тереңдіктегі температура жанартау лавасының температурасы бойынша немесе кейбір геофиз. мәліметтер бойынша анықталады. 400 км-ден кейінгі тереңдіктегі температураның тек ықтимал мәндері ғана белгілі (400 км-де 1700°С, 2900 км-де 3500°С, 5000 км-де 5000°С).Жер қойнауынан келетін жылу ағынының қуаты шамамен 2,5Һ1013 Вт-қа тең. Бұл жылу баяу қызады да (107 жыл ішінде бірнеше градусқа), оның жоғ. қабаттары одан да баяу суиды. Г-лық өлшеулер жер астындағы күрделі қазбаларды (шахта, туннель, т.б.) жобалауда, мұнай және басқа кен қазбаларын барлауда, сондай-ақ, жер қойнауындағы жылуды өндірістік және тұрмыстық мақсатта пайдалануда қолданылады.

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том