Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Гендер - 1. (жалпы мағынасы)- анатомиялық жыныс бойынша еркектер мен әйелдер арасындағы ; 2. (әлеуметтік мағынасы) негізі анатомиялық жыныста құрылған, бірақ онымен сәйкес келуі міндетгі емес әлеуметтік бөлу. Сайып келгенде, терминнің әлеуметтік қолданылуы күнделіктімен сәйкес келмеуі мүмкін.
Жыныс – адамдардың биофизиологиялық айырмашылықты бітімін білдірсе, гендер – əйел мен ердің қоғам туғызған əлеуметтік бейнесі. Грамматикалық тек (род) категориясын білдіретін ағылшын термині «gender» лингвистикалық контекстен алынып, алдымен басқа ғылым салаларының – əлеуметтік философия, əлеуметтану, тарих жəне саясаттану ғылымдарының зерттеу нысанына айналды. Кейінірек гендерлік зерттеулер шеңбері кеңейіп, пəнаралық мəртебе алған кезеңде гендер термині тіл біліміне жаңа мағынада енді. Тұңғышрет гендер (тек) ұғымын ғылыми тіркеске американдық психоаналитик Роберт Столлер 1968 жылы енгізді, ғалым бұл сөзді өзінің «Жыныс жəне гендер» еңбегінің атына пайдаланды. Жыныс пен гендер арасындағы терминологиялық айырмашылықты нақты айқындап берген Г. Рубин мен Р. Унгердің еңбектері болды. Gender терминінің өзі лингвистикалық терминологияға кейіннен енді. Сондықтан тіл білімінде genus, sexus, gender категориялары айқын ажыратыла бермейді. Бұл категориялар тілдегі жыныс мəселесін зерттеудің тарихи ерекшеліктерімен түсіндіріледі. «Ағылшын термині гендер (gender) бекітілді, көптомдық сөздіктерде, өзге де қазақ сөздіктерінде аударылмаған да түсіндірілмеген, бірақ оның қазақша баламасы жыныс екені даусыз. Сырт көзге əр қилы мəтінде бұл балама гендерге барабар бола бермейтін сияқты көрінуі мүмкін. Бір қарағанда, солай. Ал, байыбына барсақ, гендер сөзінің əрқилы ғылым саласындағы əлеуметтік жүктемесіне сай, оның қазақша баламасы жыныс сөзін де екі мағынада қолдануға болады: 1) биологиялық, яғни жалпы мағынасы. Жыныс деген – еркек пен əйел арасындағы анатомиялық айырманы білдіретін термин. Биологиялық жыныс екеу, ол – еркек пен ұрғашы; 2) əлеуметтік мағына.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
- Хасанұлы Б. Гендерлік лингвистика жəне Мəшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармашылығының гендерлік сыны // Сборник материалов международной научно-практической конференции. Павлодар: ПГУ им. С. Торайгырова, 2005. 264-276 бб.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Gender 1 zhalpy magynasy anatomiyalyk zhynys bojynsha erkekter men әjelder arasyndagy 2 әleumettik magynasy negizi anatomiyalyk zhynysta kurylgan birak onymen sәjkes kelui mindetgi emes әleumettik bolu Sajyp kelgende terminnin әleumettik koldanyluy kүndeliktimen sәjkes kelmeui mүmkin Zhynys adamdardyn biofiziologiyalyk ajyrmashylykty bitimin bildirse gender ejel men erdin kogam tugyzgan eleumettik bejnesi Grammatikalyk tek rod kategoriyasyn bildiretin agylshyn termini gender lingvistikalyk konteksten alynyp aldymen baska gylym salalarynyn eleumettik filosofiya eleumettanu tarih zhene sayasattanu gylymdarynyn zertteu nysanyna ajnaldy Kejinirek genderlik zertteuler shenberi kenejip penaralyk mertebe algan kezende gender termini til bilimine zhana magynada endi Tungyshret gender tek ugymyn gylymi tirkeske amerikandyk psihoanalitik Robert Stoller 1968 zhyly engizdi galym bul sozdi ozinin Zhynys zhene gender enbeginin atyna pajdalandy Zhynys pen gender arasyndagy terminologiyalyk ajyrmashylykty nakty ajkyndap bergen G Rubin men R Ungerdin enbekteri boldy Gender termininin ozi lingvistikalyk terminologiyaga kejinnen endi Sondyktan til biliminde genus sexus gender kategoriyalary ajkyn azhyratyla bermejdi Bul kategoriyalar tildegi zhynys meselesin zertteudin tarihi erekshelikterimen tүsindiriledi Agylshyn termini gender gender bekitildi koptomdyk sozdikterde ozge de kazak sozdikterinde audarylmagan da tүsindirilmegen birak onyn kazaksha balamasy zhynys ekeni dausyz Syrt kozge er kily metinde bul balama genderge barabar bola bermejtin siyakty korinui mүmkin Bir karaganda solaj Al bajybyna barsak gender sozinin erkily gylym salasyndagy eleumettik zhүktemesine saj onyn kazaksha balamasy zhynys sozin de eki magynada koldanuga bolady 1 biologiyalyk yagni zhalpy magynasy Zhynys degen erkek pen ejel arasyndagy anatomiyalyk ajyrmany bildiretin termin Biologiyalyk zhynys ekeu ol erkek pen urgashy 2 eleumettik magyna DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Әleumettanu zhәne sayasattanu bojynsha Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 569 b ISBN 9965 808 89 9 Biekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7 Hasanuly B Genderlik lingvistika zhene Meshһүr Zhүsip Kopejuly shygarmashylygynyn genderlik syny Sbornik materialov mezhdunarodnoj nauchno prakticheskoj konferencii Pavlodar PGU im S Torajgyrova 2005 264 276 bb Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet