Бет — негізгі геометриялық ұғымдардың бірі. Бетке геометрияның әр саласында әр түрлі мағына беріледі.
1) Геометрияның мектеп курсында жазықтықтар, көп жақтар және кейбір қисық беттер қарастырылады. Әрбір қисық бет арнаулы тәсіл арқылы анықталады және ол, көбінесе, белгілі бір шарттарды қанағаттандыратын нүктелердің жиыны ретінде қарастырылады. Мысалы, шар беті — берілген нүктеден бірдей қашықтықта орналасқан нүктелер жиыны;
2) Бет ұғымының математикалық дәл анықтамасы топология ұғымдарына негізделеді. Бұл жағдайда негізгі ұғым — қарапайым бет. Оны жазықтықтың үздіксіз деформацияланған (созылған, қысылған және иілген) бөлігі ретінде қарастыруға болады. Бұдан да дәлірек анықтамасында қарапайым бет квадрат ішін гомеоморфты бейнелеудің (яғни, өзара бір мәнді әрі үздіксіз бейнелеудің) бейнесі. Беттің бұл анықтамасына аналитикалық өрнек те беруге болды. Қарапайым беттің мысалына жарты сфера жатады, ал толық сфера жатпайды.
Беттің топологиялық құрылысы екі өлшемді көп бейне ретінде: тұйық бет, ашық бет, бағдарланған бет, бағдарланбаған бет, т.б. болып бірнеше түрге ажыратылады. Ал дифференциалдық геометрияда, әдетте зерттелетін бет, дифференциалдық есептеу тәсілдерін пайдалануға тәуелді болады. Аналитикалық және алгебралық геометрияда бет координаттары Ф (х, y, z)=0 түріндегі теңдеуді қанағаттандыратын нүктелер жиынтығы ретінде анықталады.
Айналу беті - жазық сызықтың оның жазығында жататын түзу сызықты айналуынан түзілетін бет.
Бүйір бет - геометриялық дененің табаны ескертілмейтін жағдайдағы осы беттің ауданының шамасы.
Винттік бет - қозғалмайтын осьті бірқалыпты айналатын, сонымен бір мезгілде әлгі осьтің бағыты бойынша бірқалыпты жылжитын жазық қисықтың түзетін беті.
Конустық бет - бір ұшы қозғалмайтын нүктеде болатын түзу сызықтың(жасаушының) берілген қисық сызықтың(бағыттаушының) бойымен жылжуынан түзілетін кеңістіктік бет.
Толық бет - геометриялық дененің бүйір жақтарының аудданы мен осы дененің астыңғы және үстіңгі(егер бар болса) табандарының аудандарының қосындысы.
Цилиндрлік бет - түзудің(жасауышының) өз-өзіне параллел орын ауыстыруынан және берілген түзуді қиюынан түзілетін бет.
Жасаушы - бағыттауышының бойымен жылжу(қозғалу) нәтижесінде бет жасайтын(түзетін) түзу сызық. Жасаушы цилиндрлік бет, ко-нустық бет, т.б. беттер сызу үшін пайдаланылады.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bet negizgi geometriyalyk ugymdardyn biri Betke geometriyanyn әr salasynda әr tүrli magyna beriledi 1 Geometriyanyn mektep kursynda zhazyktyktar kop zhaktar zhәne kejbir kisyk better karastyrylady Әrbir kisyk bet arnauly tәsil arkyly anyktalady zhәne ol kobinese belgili bir sharttardy kanagattandyratyn nүktelerdin zhiyny retinde karastyrylady Mysaly shar beti berilgen nүkteden birdej kashyktykta ornalaskan nүkteler zhiyny 2 Bet ugymynyn matematikalyk dәl anyktamasy topologiya ugymdaryna negizdeledi Bul zhagdajda negizgi ugym karapajym bet Ony zhazyktyktyn үzdiksiz deformaciyalangan sozylgan kysylgan zhәne iilgen boligi retinde karastyruga bolady Budan da dәlirek anyktamasynda karapajym bet kvadrat ishin gomeomorfty bejneleudin yagni ozara bir mәndi әri үzdiksiz bejneleudin bejnesi Bettin bul anyktamasyna analitikalyk ornek te beruge boldy Қarapajym bettin mysalyna zharty sfera zhatady al tolyk sfera zhatpajdy Bettin topologiyalyk kurylysy eki olshemdi kop bejne retinde tujyk bet ashyk bet bagdarlangan bet bagdarlanbagan bet t b bolyp birneshe tүrge azhyratylady Al differencialdyk geometriyada әdette zertteletin bet differencialdyk esepteu tәsilderin pajdalanuga tәueldi bolady Analitikalyk zhәne algebralyk geometriyada bet koordinattary F h y z 0 tүrindegi tendeudi kanagattandyratyn nүkteler zhiyntygy retinde anyktalady Ajnalu beti zhazyk syzyktyn onyn zhazygynda zhatatyn tүzu syzykty ajnaluynan tүziletin bet Bүjir bet geometriyalyk denenin tabany eskertilmejtin zhagdajdagy osy bettin audanynyn shamasy Vinttik bet kozgalmajtyn osti birkalypty ajnalatyn sonymen bir mezgilde әlgi ostin bagyty bojynsha birkalypty zhylzhityn zhazyk kisyktyn tүzetin beti Konustyk bet bir ushy kozgalmajtyn nүktede bolatyn tүzu syzyktyn zhasaushynyn berilgen kisyk syzyktyn bagyttaushynyn bojymen zhylzhuynan tүziletin kenistiktik bet Tolyk bet geometriyalyk denenin bүjir zhaktarynyn auddany men osy denenin astyngy zhәne үstingi eger bar bolsa tabandarynyn audandarynyn kosyndysy Cilindrlik bet tүzudin zhasauyshynyn oz ozine parallel oryn auystyruynan zhәne berilgen tүzudi kiyuynan tүziletin bet Zhasaushy bagyttauyshynyn bojymen zhylzhu kozgalu nәtizhesinde bet zhasajtyn tүzetin tүzu syzyk Zhasaushy cilindrlik bet ko nustyk bet t b better syzu үshin pajdalanylady Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 II tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet