Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бекет батыр – тарихи жыр. Қазақ халқының отаршылдық қысымға қарсы көтерілісі (1855–1858) жырланған.
Бұл жыр, әсіресе, Ақтөбе, Арал, Қазалы өңірінде және қарақалпақ халқының арасында кең тараған. Ғылымға әзірше 7 нұсқасы белгілі. Соның 2-уі Қазан төңкерісіне дейін баспа бетін көрген: (И.В.Аничков «Памятники киргизского народного творчества. Киргизская былина о героях Иръназаре и Бекете» (Қазан, 1896, көл. 68 жол; Ә.Диваев «Бекет батыр» Қазан, 1897, көл. 600 жолдай). Аничков жариялаған нұсқаның жолма-жол аудармасын Т.Шоханова, әдеби өңдеуін А.Никольская жасап, оны тарихи поэма деп бағалаған. Қазақстан ғылым академиясының Орталық ғылыми кітапханасы қорына халық мұрасын жинаушы М.Құсниұлы 1941 жылы 190 жолдай көлемде толғау түріндегі нұсқаны тапсырған. 1936] жылы тапсырылған нұсқаның (көл. 300 жолдай) мазмұны мен оқиға желісі Аничков жариялаған нұсқаға ұқсас. Ал сол жылы А.Мыңбайұлы тапсырған нұсқа 350 жолдай, бұл алдыңғылардан едәуір өзгеше. Мұның шығарушысы мен жеткізушісі белгісіз. «Бекет батыр» кей ретте «Ерназар-Бекет» болып та кездеседі. «Бекет батыр» тарихи жыр аталғанмен, фольклорлық шығарманың синкреттілігін бойына сіңірген. Онда лиро-эпостың, балладаның, лирикалық және тұрмыс-салт өлеңдерінің нышандары да ұшырасады. Фольклорлық туынды үшін жыршылардың батырлар жырына еліктеушілік ықпалы қайшылық тудырмайды. 1942 жылы М.Әуезов осы жыр желісі негізінде 4 актілі драма жазды. Әуезовтің «Әдебиет тарихы» атты еңбегінде «Бекет батыр» жырының қысқаша мазмұнын баяндап, мән-маңызына тоқталған. Онда ол жырды туғызған қалың елдің наразылығы, қазақтан сайланған ханның аярлығы мен зұлымдығы, елге келтірген ауыртпалығы көтірілістің шығуына себеп болғанын жазады. Жыршы тарихи оқиғаны тақырып етіп алғанмен, Бекет жайын қиялына ерік беріп, еркіндікпен әңгімелеген дейді зерттеуші.
Бекетті тарихи өлеңнің қаһарманына қосатын себеп: қылышынан қан тамған ұлықты өлтіріп, қазақ елінің патша үкіметіне қарсылығын үлкен іспен көрсетуі. Сондықтан Бекеттің даңқы қазақ даласына көп жайылып, ертегіге ұқсас әңгіме болған деп ой түйеді жазушы.
Дереккөздер
- Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
- Қазақ энциклопедиясы
- Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8
- “Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Beket batyr tarihi zhyr Қazak halkynyn otarshyldyk kysymga karsy koterilisi 1855 1858 zhyrlangan Bul zhyr әsirese Aktobe Aral Қazaly onirinde zhәne karakalpak halkynyn arasynda ken taragan Ғylymga әzirshe 7 nuskasy belgili Sonyn 2 ui Қazan tonkerisine dejin baspa betin korgen I V Anichkov Pamyatniki kirgizskogo narodnogo tvorchestva Kirgizskaya bylina o geroyah Irnazare i Bekete Қazan 1896 kol 68 zhol Ә Divaev Beket batyr Қazan 1897 kol 600 zholdaj Anichkov zhariyalagan nuskanyn zholma zhol audarmasyn T Shohanova әdebi ondeuin A Nikolskaya zhasap ony tarihi poema dep bagalagan Қazakstan gylym akademiyasynyn Ortalyk gylymi kitaphanasy koryna halyk murasyn zhinaushy M Қusniuly 1941 zhyly 190 zholdaj kolemde tolgau tүrindegi nuskany tapsyrgan 1936 zhyly tapsyrylgan nuskanyn kol 300 zholdaj mazmuny men okiga zhelisi Anichkov zhariyalagan nuskaga uksas Al sol zhyly A Mynbajuly tapsyrgan nuska 350 zholdaj bul aldyngylardan edәuir ozgeshe Munyn shygarushysy men zhetkizushisi belgisiz Beket batyr kej rette Ernazar Beket bolyp ta kezdesedi Beket batyr tarihi zhyr atalganmen folklorlyk shygarmanyn sinkrettiligin bojyna sinirgen Onda liro epostyn balladanyn lirikalyk zhәne turmys salt olenderinin nyshandary da ushyrasady Folklorlyk tuyndy үshin zhyrshylardyn batyrlar zhyryna elikteushilik ykpaly kajshylyk tudyrmajdy 1942 zhyly M Әuezov osy zhyr zhelisi negizinde 4 aktili drama zhazdy Әuezovtin Әdebiet tarihy atty enbeginde Beket batyr zhyrynyn kyskasha mazmunyn bayandap mәn manyzyna toktalgan Onda ol zhyrdy tugyzgan kalyn eldin narazylygy kazaktan sajlangan hannyn ayarlygy men zulymdygy elge keltirgen auyrtpalygy kotirilistin shyguyna sebep bolganyn zhazady Zhyrshy tarihi okigany takyryp etip alganmen Beket zhajyn kiyalyna erik berip erkindikpen әngimelegen dejdi zertteushi Beketti tarihi olennin kaһarmanyna kosatyn sebep kylyshynan kan tamgan ulykty oltirip kazak elinin patsha үkimetine karsylygyn үlken ispen korsetui Sondyktan Bekettin danky kazak dalasyna kop zhajylyp ertegige uksas әngime bolgan dep oj tүjedi zhazushy DerekkozderAjbyn Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 880 bet ISBN 9965 893 73 H Қazak enciklopediyasy Muhtar Әuezov enciklopediyasy Almaty Atamura baspasy 2011 zhyl ISBN 978 601 282 175 8 Қazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz