Бедржих Сметана

Бедржих Сметана (чех. Bedřich Smetana, туғанда Фридрих Сметана (нем. Friedrich Smetana), 2 наурыз 1824, — 12 мамыр 1884, Прага) — чех композиторы, пианисті и дирижёрі, қоғам қайраткері, чехтің классикалық музыкасының негізін салушы.

Өмірбаяны

Сметана Литомишль сарайының сыра дайындаумен айналысатын отбасында туды. Неміс тіліндегі мемлекетте өсіп, тәрбиеленді, бірақ үкіметтің тиым салғанына қарамастан, Сметананың отбасында тек чех тілінде сөйледі. Бала өз тіліндегі жазып үйренді. Ертеректе музыкалық қабілеттері байқалып, ол фортепиано мен скрипкада ойнай бастады. Сегіз жасында шығармалар жаза бастады, бірақ әкесі оның экономист болғанын қалаған. Соған қарамастан Сметана пльзень лицейін аяқтағаннан соң Прагаға кетіп, сол жерде өзінің фортепианолық шеберлігін ары қарай жетілдіре бастады. Бұл жылдары жас музыкантқа, ның талантын жоғары бағалаған Ференц Лист қаржылай көмек көрсетіп отырды. Листтің арқасында Сметана 1848 жылы өзінің шығармаларының кейбіреулерін жарыққа шығарып, өзінің музыкалық мектебін ашты. Ол жерде Сметана фортепианода ойнап үйрену сабақтарын беретін болған.

1856 жылы Сметана Гётеборгетегі симфониялық концерттер дирижері лауазымына орналасуға шақырту алды. Ол жерде шамамен бес жыл, дирижерлықпен қатар педагог және музыкант болып жұмыс істейді. 1863 жылы Прагаға оралып, чех музыкасын дамыту үшін тағы бір музыкалық мектептің негізін қалады. 1866 жылы Сметана Чехияның Ұлттық опералық театрының бас дирижері орнына ие болды. Бұған дейін ол оркестрде ешкімге белгісіз, жас және жаңа бастап келе жатқан композитор Антонин Дворжак болған. Бұл театрда Сметананың алғышқы халықтың сюжетте жазылған опералары қойылды.

1874 жылы Сметананың құлақтары естімей, ауруға шалдығып (кейбір деректер бойынша сифилиспен ауырған), өзінің лауазымын босатады. Белсенді қоғамдық қызметтен кеткеннен соң, өзінің қызы Зофияның және оның жұбайы Ябкеництің үйлерінде тұрып, музыкаларды шығаруды жалғастырады. 1883 жылы прогрессвті меланхолияның кесірінен по Прагадағы психиатриалық ауруханаға жатқызылады. Сол жерде 1884 жылдың 12 мамырында қайтыс болады. Композитор Вышеград зиратында жерленген.

Шығармашылығы

Сметана — өзін ұлттық композиторлық мектептің негізін қалаушы ретінде санағна Чехияның ең әйгілі музыкаттарының бірі. Ол өзінің шығармаларында бірінші рет чехияның ұлттық мотивтері мен сюжеттерін қолданған алғашқы композитор. Тарихтағы толық чех тілінде жазылған алғашқы опера («Чехиядағы Бранденбуржцтер»), оның қаламымен жазылған. Сметананың шығармашылығы келесі ұрпақтың чех композиторлары— Антонина Дворжака, Зденека Фибиха және т.б үлкен әсер етті.

«Влтава» (Молдау) - симфониялық поэмасы ресми емес чехилық әнұранға айналды.

Естелік

•Сметана естелігінің құрметіне «Пражская весна» фестивалі оның өлген күні 12 мамырда ашылады, онда композитордың ең әйгілі шығармасы—

«Менің Отаным» орындалады.

•Белгілі композитордың құрметіне Литомишль, Пльзень, Оломоуц және т.б чех қалаларында ескерткіштер орнатылды.

•Композитор Сметананың құрметіне астероидтың атауы (2047) аталды .

Симфониялық шығармалары

•«Швед өлеңдері», симфониялық поэмалар циклы: «Ричард III», «Валленштейн лагері», «Гакон Ярл» (1859—1861)

•«Менің Отаным», симфониялық поэмалар циклы: «Вышеград», «Влтава», «Шарка», «Чехияның ормандары мен өзендерінде», «Табор», «Бланик» (1874—1879)

•E-dur симфониясы «Триумфтік» (1853—1854)

•«Прагалық карнавал» (аяқталмай қалған)

Камералық шығармалары

•g-moll фортепианолық триосы

•Екі ішектік кватрет (e-moll «Из моей жизни», 1876; d-moll, 1883)

•Скрипки мен фортепиано үшін жазылған «Отаннан» сюитасы

Дереккөздер

1. Мартынов И. Бедржих Сметана. Очерк жизни и творчества. — М.: Музгиз, 1963.