Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев (1 тамыз 1946 жыл, Қызылорда облысы - 2 сәуір 2013 жыл, Алматы қаласы) – белгілі ғалым, Қазақстанда отандық инженерлік-педагогикалық білімнің негізін қалаушы, техника ғылымдарының кандидаты (1981), доцент (1984), КСРО-да инженерлік педагогика саласы бойынша тұңғыш қорғаған ғылым докторы (1991), профессор (1993), Ресей Білім Академиясының академигі (2000), Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (2003), Қазақ Білім академиясының академигі (2005), Қазақстан Республикасы Ұлттық Инженерлік академиясының академигі (2010), Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының корреспондент-мүшесі (2013).
| Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | Қызылорда облысы, Сырдария ауданы |
| Қайтыс болған жері | Алматы қаласы (02.04.2013) |
| Азаматтығы | Қазақстан |
| Ғылыми аясы | инженерлік педагогика, кәсіби педагогика |
| Ғылыми дәрежесі | педагогика ғылымдарының докторы |
| Ғылыми атағы | профессор,ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі |
| Альма-матер | Қазақ мемлекеттік ауылшаруашылық институты |
| Ғылыми жетекші | С.Я. Батышев, Кеңестер Одағының Батыры |
| Атақты шәкірттері | А.С.Есімов, С.А.Терещенко, А.М.Абдыров, А.Муслимов, И.Ильин және т.б. |
| Несімен белгілі | КСРО-да инженерлік педагогика саласы бойынша тұңғыш қорғаған ғылым докторы, қазақ тіліндегі тұңғыш «Кәсіптік техникалық пәндер» атты оқулықтың авторы, Қазақстанда отандық инженерлік-педагогикалық білімнің негізін қалаушы |
| Марапаттары |
|
Өмірбаяны
Шыққан тегі, отбасы
Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев 1946 жылғы 1 тамызда Қызылорда облысы Сырдария ауданындағы Бірлестік колхозы (қазіргі Шиелі ауданы, Бірінші Май кеңшары) дүниеге келді. Байзақтың әкесі Момынбай елге, халыққа белгілі, сыйлы, беделді колхоз басқарған азамат болған (Байзақ дүниеге келгенде құжат толтыру барысында қателік кетіп, аты-жөні Момынбаев Байзақ Көпірбайұлы деп жазылған. Дұрысында Көпірбаев Байұзақ Момынбайұлы болуы тиіс).
Байұлы тайпасының Алтын руының Мәметек бөлімінен шыққан.
Байзақтың әкесі Момынбай Көпірбайұлы 1894 жылы Қармақшы ауданында дүниеге келген. Атасы Көпірбай егіншілікпен айналысып, қарапайым еңбегімен күн көрген дихан болған. Ата-анадан ерте айырылған Момынбай бала кезден еңбекке араласып, шаруашылық түрлерін жетік игере бастайды. Осылайша өзінің адал еңбегі мен жауапкершілігінің арқасында 1924-1931 жылдары алғашқы ауылдық Кеңестің төрағасы болып сайланған. 1932 жылы Қармақшы аудандық партия комитетінің екінші хатшысы болып сайланған оған сол заманғы кеңес үкіметінің құйтырқы саясатының кесірінен «байдың құйыршығы» деген жала жабылып, 12 жылға бостандығынан айырылған. Бірақ нағыз кедей шаруа-диханның баласы Момынбай кейін ақталып, Оңтүстік Қазақстан облысынан елге оралған екен. Бұл жөніндегі құжаттар облыстық әкімшіліктің мұрағатында сақтаулы.
1934 жылы Сырдария ауданы Калинин (қазіргі «Амангелді» ауылының бөлімшесі) атындағы колхозға төраға болып келеді.
«1937 жылы «Асау», «Бестөбе», «Ақкөл» серіктестіктері қосылып «Калинин артелі» болып ұйымдасқан. Ал келер жылы «Шолақ арық», «Зіңкетер», «Қазыбай», «Бестөбе», «Ақжар», «Ақкөл» артельдерінің іріленуіне байланысты «Ленин» атындағы колхоз құрылған. Момынбай Көпірбаев төрағасы болып тағайындалады. Осы кезеңде колхоздың экономикасы артып, әл-ауқаты жақсара түскен. Шаруашылықтың жұмыстары жүйеленіп, қуатты ауыл шаруашылығы техникалары келе бастады» деп жазды Сырдария аудандық «Тіршілік тынысы» қоғамдық-саяси газеті. Аталған газеттің 2016 жылғы 12 қарашадағы №88 (8496) санында жарияланған «Әлеуеті артқан Аманкелді» мақаласынан алынған бұл үзінді Момынбайдың ұйымдастырушылық шеберлігін, елді топтастырудағы қажыр-қайратын дәлелдей түседі.
1944-1947 жылдар аралығында Сырдария ауданы «Бірлестік» колхозының төрағасы болып абыройлы қызмет атқарады. 1947 жылдың аяғында сол Калинин колхозына қайтып келіп, 1956 жылға дейін су мұрабы болып қызмет еткен.
Қызметтің қай саласында болсын, Момынбайдың халықтың игілігі үшін еңбек еткендігі, әсіресе су шаруашылығын дамыту бағытында келелі істер тындырғанын жергілікті халық жақсы біледі. "Қосапан" (қазіргі мемлекеттік Жетікөл каналы), "Тасарық", "Қожа-Арық" (қазіргі Тасбөгет қыстағынан көшкен "Бесарық" ауылының орны) тағы басқа каналдарды салуға тікелей үлес қосты. Арнайы білім алмаса да зеректігімен су маманына айналған, өз ісінің білгірі Момынбайдың көпке үлгі етер өнегесі мол.
Бір жылдары Сырдария өзені көктемде қатты тасып, елге қауіп төнгенде Момынбайдың білгірлікпен айтқан ұтымды шешімі арқасында Қызылорда қаласы су астында қалудан аман қалғанын ел ұмытқан жоқ. Сол кезде ішінде Мәскеуден келген генаралы бар, Кеңес одағының талай мамандары қанша кеңес құрса да, апаттың алдын алудың амалын таппай тосылған. Момынбай «қазақтың қарабурасы» деген тәсіл ұсынып, Сырдарияның Бөрібай сағасын бөгеп, Қызылорданың халқын судың қатерінен аман алып қалған.
Қарабура әдісі дегеніміз - ұзын тал мен қамысты шише ұзыннан төсеп, ортасын шөппен, жыңғылмен, топырақпен толтырып, киізше орап тастау. Бір қарабураның салмағы бір тоннадан кем емес, ұзындығы ең кемі 10- болу керек. Қарабура суға түсіргенде ағынға қозғалмай, лаймен араласып су түбіне шөге бастайды. Сөйтіп бірінің үстіне бірін қоя берсе, біріне-бірі үйлесіп өзінше бөгет болады. Бұл әдісті Момынбай іс жүзінде әр топқа өзі көрсетіп, қалай істеуді үйретіп шығады. Осының нәтижесінде қанша күн байлауға көнбей жатқан Бөрібайдың арнасы жуасып, қалпына түседі.
Бар болғаны 4 кластық білімі ғана бар, жастайынан ел мен жердің сырын біліп өскен Момынбайдың бұл шешіміне бәрі таңдай қақты деседі. Момынбайдың осы баға жетпес еңбегі туған елінің тарапынан еленіп, «Тасбөгет» кентіндегі көшеге аты («Көпірбаев Момынбай» көшесі) берілген. Бойындағы даналық пен даналық, зеректік пен білгірлік, еңбекқорлық пен жауапкершілік туа бітті қанындағы тектілікпен сабақтаса ұштасып, саналы ғұмырын ел қажетіне арнаған Момынбайдың есімі мәңгіге тарихта қалды.
Осындай халқына абыройлы Момынбайдың ұлы Байзақтың дүниеге келуі де ерекше тылсым сырға толы екендігін ауылдастары мен замандастары айтып отырады.
Момынбай бірінші жары Моншақ қайтыс болғаннан кейін екінші рет Дәмегүлмен бас қосады. Олардың Әлиасқар деген тұңғыш ұлдары бір жастан асып қайтыс болады. Бұл, әрине, жастары кеп қалған ерлі-зайыптылар үшін үлкен соққы, бас көтермес қайғы еді. Содан олар қазақ халқының ежелгі әдет-ғұрпымен әулие-әмбие жағалап, күні-түні Алла тағалладан бір перзент сұраған екен. Осындай күндердің бірінде Момынбайдың көршісі, жан досы, замандасы, ауылдық кеңестің төрағасы Жанахмет түсінде олардың алда үш ұлды болатынын көргенін айтып, қатты қуантады. Бір қызығы, Жанахмет дүниеге келер ұлдардың аттарын: Өмірзақ, Жанұзақ, Байзақ деп қоюларын қалап, бата берген екен. Осылайша анасы Дәмегүлдің 42 жасында-Өмірзақ, 44 жасында-Жанұзақ, 50 жасында-Байзақ өмір есігін ашқан. Кенже ұлдары Байзақ өмірге келгенде әкесі Момынбай 52 жаста екен.
Бұл туралы «Біз бұл қиялға, аңызға, ертегіге бергісіз ерекше уақиғаның, жөні белек жайттың шындығын бірінші рет Жанахметтің баласы, Момынбайдың талай рет атын байлаған, қолына су құйып, қонағын жайлаған, қазір елге, халыққа белгілі, сексеннің сеңгіріне шыққан Орақбай ақсақалдан, уақиғаның бас кейіпкері Байзақтың өз ауыздарынан есіттік» деп жазды қоғам қайраткері Сейілбек Шаухаманов өзінің «Жүрген жері Мысыр шаһар еді» деген естелігінде («Академик» жинағы, 2014).
Байзақ текті тұқымнан шыққан. Руы - Он екі ата Байұлының Алтын Мәметек руы. Оның жетінші атасы - тарихта аты мәлім Сәлтеке би Мәметекұлы. ХІХ ғасырдың басындағы деректер бойынша, Сәлтеке бидің ұрпақтары Туған би мен Барқы батыр алтын руының бес мың шаңырағын басқарып, Троицк мен Бұқара арасында сауда жүргізген. Барқы есімі алтын руына ұран болған. Барқының баласы Науша батыр болса, Наушадан тарайтын Байназар би Сыр елінде «шешендіктің дүлдүлі» атанған, еліне аты мәшһүр, айтулы би болған.
Байназардан - Тобжан, Көпірбай, Көпешбай туған. Байназардың үлкен ұлы Тобжан да Сыр елінің үш жүздің айтулы биі болған, оның аты «Қазақ энциклопедиясына» енгізілген. Сыр елінің атақты ақын, жыршылары - Тұрмағамбет Ізтілеуов, Сейтжан ақын, Шораяқтың Омары т.б. көптеген айтулы ақын-жыршылардың жырларында алтын Тобжан би есімі көп кездеседі. Көпірбай (Байзақтың атасы) - Тобжан бидің туған інісі. Көпірбай ата да тегіне тартқан әділ, ақылды, өткір тілді болған екен. Көпірбайдың тағы бір қасиеті, мал-жанды, әсіресе жылқыны сыртынан сынап, танитын көрегендік қасиеті болған және сол айтқаны дәл келіп отырған.
Міне сол Көпірбайдан - Момынбай, Момынжан туады. Момынбайдан - Зүбайра (Боша), Қанымкүл, Ханбибі (Тай) деген қыздар, Өмірзақ, Жанұзақ, Байзақ деген ұлдар туған.
Байзақтың әкесі Момынбай 1970 жылы, ал анасы Дәмегүл 1976 жылы өмірден өтті.
Балалық шағы
Байзақ баланың кенжесі болғандықтан, әке-шешесіне еркелеп өседі. Жас кезінен өте алғыр болып, мектепті үздік оқиды. Алғаш №3 ауылдағы жеті жылдық мектепте 3 сыныпқа дейін білім алған.
Бірінші сыныптың қысқы демалысынан кейін сабаққа келгенде оның оқуға зеректігіне таңқалған мұғалімдерінің бірі «Момынбайдың баласына 5-тен басқа баға жоқ, 6-10 деген бағалар болса да соған лайық» деп мақтаса керек. Қазақ халқындағы «тіл-көз» деген нәрсе ме, әлде шынымен оқыс оқиға ма, әйтеуір сол күні Байзақ аяғы тайып құлап, жамбас, ортан жілігі сынып кетеді. Әпкелері Қанымкүл мен Ханбибі (Тай) 10-15 шақырым жердегі көрші ауылға жаяулатып, сынықшы әкеліпті. Байзақ содан үш ай сабаққа қатыса алмайды. Бірақ сол ынтасының, ізденімпаздығының арқасында қатарынан қалмай, тоқсанды беске аяқтаған екен.
Кейіннен Байзақ әкесінің қызметіне орай қазіргі Махамбетов ауылына ауысқан. 1957-1959 жылдары Қызылорда қаласындағы №143 мектепте оқыған. 1964 жылы осы қаладағы Ғани Мұратбаев атындағы №171 орта мектепті аяқтады.
Байзақ мектептің қоғамдық жұмыстарына белсене қатысқан үздік оқушы ретінде және сыныптастары арасында көпшіл, ақжарқын, аңқылдаған мінезімен ерекше есте қалды.
Білімі
Мектепті жақсы аяқтаған Байзақ арман қуып, Алматыға аттанады. Сол арман оны 1964 жылы Алматы қаласындағы Қазақ мемлекеттік ауылшаруашылық институтының механика факультетіне алып келеді. Бұл оқу орны - Алматы қаласындағы инженер-механик мамандығымен қатар ауыл шаруашылығына қажетті кәсіби мамандарды дайындайтын іргелі оқу орны болатын. Байзақ аталған оқу орнын 1969 жылы ауылшаруашылық жұмыстарын механикаландыру мамандығы бойынша бітіріп, инженер-механик біліктілігін алады. Оның көп адамның, әсіресе қазақ жастарының тісі бата бермейтін инженер мамандығын таңдауына аталас ағасы Бәйімбетов Өмірбектің септігі тиеді. Ол кісі де Қызылордадан келіп, осы факультетке оқуға түскен. Өмірбек әрбір демалысында өзінің тетелес інілеріне осы факультеттегі оқу үрдісі туралы қызықтыра әңгімелеп отыратын.
Қазақ халқында «Адалдық жүрген жерде адамдық жүреді» деген тамаша тағылымды сөз бар. Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев институтта оқыған жылдары бойындағы табиғи тазалық пен ерен еңбекқорлықтың, терең ақыл мен кісілік келбеттің арқасында курстастары арасында зор беделге ие болды. Сол кездегі елге танымал И.В.Сахаров, М.Р.Алшынбаев, И.Қ.Қыпшақбаев, А.Е.Ержанов сынды ұлағатты ұстаздардан білім алды.
Қызмет жолы
Оқуды үздік аяқтаған Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев жолдамамен 1969 жылы сол кездегі ауыл шаруашылығы ғылымының ордасы болып табылатын Қазақ ауыл шаруашылығын механикаландыру және электрлендіру ғылыми-зерттеу институтының машина-трактор паркін пайдалану зертханасының инженері қызметіне орналасады. 1970-1973 жылдары білім-ғылымға деген зор ынтасы мен еңбекқорлығы арқасында өзі білім алған Еңбек Қызыл Ту орденді Қазақ мемлекеттік ауылшаруашылық институтына оралып, тракторлар мен автомобильдер кафедрасында ассистент болып қызмет атқарады.
Ғылыммен етене айналысуды мұрат еткен ол 1973-1976 жж. Қазақ ауылшаруашылығын механикаландыру және электрлендіру Ғылыми-зерттеу институтының аспиранты болып, ізденіс жолына түседі. Жас ғалымның алғырлығына сол кездегі үлкен буын ғалым-ағалар назар аударады. Көп ұзамай (1976-1981жж.) Қазақ мемлекеттік ауылшаруашылық институтының «Тракторлар мен автомобильдер» кафедрасына қызметке шақырылып, оқытушылықпен (инструктор, ассистент) етене айналысты. Осында Еңбек сіңірген өнертапқыш, доцент Г.Д.Бернштейн, ұлағатты ұстаздар М.Алшынбаев, И.Қыпшақбаев, Қ.Жамбаев сынды елге есімдері белгілі ғалым-оқытушылардың тәлім-тәрбиесін көрді, ұстаздық қызметтің қыр-сырын меңгерді. Ол ұстаздық қызметпен ғылыми ізденісті қатар алып жүріп, 1981 жылы Ленинград ауылшаруашылық институтында академик И.Қ.Қыпшақбаевтың жетекшілігімен тракторлар динамикасы бойынша диссертациясын сәтті қорғайды, техника ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алды. Әрине, бұл үлкен жетістік болатын. Себебі елден жырақ жерде, орыс тілінде, оның ішінде техника саласынан кандидаттық қорғау екінің бірінің қолынан келмейтін биік белес болатын.
1982 жылы Қазақ мемлекеттік ауылшаруашылық институтының тракторлар және автомобильдер кафедрасының доценті қызметін атқарды, 1984 жылы Жоғары аттестациялық комиссияның шешімімен доцент ғылыми атағы берілді.
1984-1990 жж. Қазақ ауылшаруашылық институтында «Инженерлік пәндерді оқытудың педагогикасы мен әдістемесі» кафедрасының негізін қалап, меңгерушісі қызметін атқарды. 1990 жылдан бұл кафедра «Инженерлік педагогика» кафедрасы деп аталды. Кафедраны басқара жүріп,Кеңестер Одағының Батыры, аты аңызға айналған партизан, белгілі ғалым С.Я.Батышевтің жетекшілігімен 1991 жылы Свердловск инженерлік-педагогикалық институтында (Ресей) КСРО-да тұңғыш рет инженерлік педагогика саласы бойынша диссертация қорғап, педагогика ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін иеленді.
1993 жылы Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинеті жанындағы Жоғары аттестациялық комиссияның шешімімен педагогика мамандығы бойынша профессор ғылыми атағы берілді.
1993-1996 жылдар аралығында - Қазақстан Республикасы Жоғары аттестациялық комиссиясының педагогика және психология саласы бойынша сараптау кеңесі төрағасының орынбасары, төрағасы болды.
1996-1998 жж. Қазақ мемлекеттік аграрлық университетінің инженерлік педагогика кафедрасының меңгерушісі болды.
Қазақ аграрлық ғылым-білімінің қара шаңырағы - қазіргі Қазақ ұлттық аграрлық университетінде жоғары педагогикалық, ғылыми ізденушілік және ұйымдастырушылық қабілетін шыңдаған Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев еліміздің ірі білім мен ғылым орталықтарында басшылық қызметтерді жемісті атқара білді.
1998-1999 жылдар аралығында Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім проблемалары институтында директордың ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары, хатшы-академигі, директордың міндетін атқарушы қызметтерінде болды.
1999-2001 жж. - Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы Кәсіптік білім институтының директоры, Қазақ білім академиясының вице-президенті, президенті міндетін атқарушы, педагогика ғылымдары бойынша докторлық диссертациялық Кеңестің төрағасы.
2000 жылы Ресей білім академиясының академигі болып сайланды.
2001-2002 жылдар аралығында Қазақ Ұлттық аграрлық университетінің қолданбалы механика және инженерлік педагогика кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарды.
2002-2005 жж. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының ғылыми кадрлар басқармасының бастығы қызметін абыроймен атқарды.
2003-2005 жж. Ғылым мен техниканы дамытуға зор үлесін қосқан ғалымдарға арналған Мемлекеттік ғылыми стипендияның иегері болды.
2005ж. Қазақ білім академиясының академигі болып сайланды.
2005-2007 жылдар аралығында Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясының вице-президенті қызметін атқарды.
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ Білім академиясында, Ұлттық Ғылым академиясында жауапты қызметтерде жүріп кәсіптік білім реформасына үлкен көңіл бөлді. Кәсіптік педагогиканың іргелі проблемалары бойынша ғылыми-зерттеу бағдарламаларымен де жүйелі айналысты.
2006-2007 жж. Қазақ Ұлттық аграрлық университеті кәсіптік педагогика кафедрасының профессоры болып қызмет етті, шәкірттер дайындады. Ұзақ жылдарғы жемісті ұстаздық қызметінің нәтижесінде 2007 жылы «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» мемлекеттік грантының иегері атанды.
2007-2011 жылдар аралығында өзі туып-өскен Сыр еліндегі жетекші жоғары оқу орны - Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің ректоры қызметін атқарды.
Қорқыт ата университетіндегі басшылық қызметте білім беру сапасын арттырумен қатар шетелдік байланыстарды күшейтуге тікелей ықпал етті. Канадалық Оңтүстік Альберт технологиялық институтымен біріккен ғылыми жобалар орындау іске асырылды. Сонымен бірге Ұлыбритания, АҚШ, Израиль, Ресей сынды мемлекеттердің жетекші оқу орындары және ғылыми орталықтарымен байланыс орнатылып, жас ғалымдардың тәжірибе алмасуына мүмкіндіктер жасалынды. Ол әсіресе мамандарды кәсіби дайындауға, олардың жан-жақты тұлғалық дамуына, ұлттық рухани құндылықтарды қалыптастыру мәселелеріне де баса назар аударды. Бейжіңде өткен ХХІХ Жазғы Олимпиада ойындарына қатысқан 131 қазақстандықтың 11-і аталған университеттің студенттері болуы да оның спортқа деген үлкен жанашырлығын көрсетеді. Ол қазақстандық зілтемірші, Олимпиада ойындарының екі дүркін, әлемнің төрт дүркін чемпионы, Қазақстанның еңбек сіңірген спорт шебері Илья Ильиннің кәсіби спортшы болып қалыптасуына үлкен ықпал етті. Ол басқарған жылдары университеттің «Сейхұн-КАМ-ҚМУ» қыздар гандбол командасының 9 мүшесі гандболдан республика құрамасының сапында болды.
Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев сонымен бірге Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің «Дидар» фольклорық-этнографиялық ансамбліне жан-жақты қолдау көрсетті. Соның нәтижесінде ансамбль көптеген республикалық, халықаралық конкурстар мен фестивальдерге қатысып, жүлдегер атанды.
Б. Момынбаев 2010жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық инженерлік академиясының академигі, 2013 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылыми Академиясының корреспондент-мүшесі болып сайланды.
Ғылыми қызметі: Қазақстандағы инженерлік-педагогикалық білімнің негізін қалаушы
Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев - КСРО-дағы инженерлік педагогика саласындағы тұңғыш доктор
Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев еліміздегі инженерлік-педагогикалық білімінің негізін қалаушылардың бірі болып табылады. Ол өз қызметіне деген зор ынтасы мен ғылымдағы іргелі жетістіктерінің негізінде 1984 жылы Еңбек Қызыл Ту Орденді Қазақ ауылшаруашылық институтында алғаш «Инженерлік пәндерді оқытудың педагогикасы мен әдістемесі» (1990 жылдан кейін «Инженерлік педагогика» деп аталды) кафедрасын ұйымдастырып, оны он бес жылдан астам уақыт абыроймен басқарды. Осы кезеңде еліміздегі инженерлік-педагогикалық білімнің негізін қалау бағытында қыруар жұмыстар атқарды. Оның басшылығымен кафедрада оқу жоспарына сай өзекті пәндер (инженерлік психология, техникалық пәндерді оқытудың дербес әдістемелері, өндірістік оқытудың әдістемесі) енгізіліп оқытыла бастады. Педагогика кафедрасының материалдық-техникалық базасының қалыптасуына, құрамының сандық және сапалық жағынан өсуіне, оқу-тәрбие жұмысының жетілдірілуіне, жаңа бағытта ғылыми ізденістердің өркендеуіне үлкен еңбек сіңірді. «Профессор Байзақ Көпірбайұлы еліміздегі инженерлік-педагогикалық білімінің негізін қалаушылардың бірі болып табылады. 1984 жылы елімізде алғашқылардың қатарында кәсіптік педагогика кафедрасын құрды. Ол өзінің еңбектерінде жұмысшы мамандықтарын даярлауда сапалық тұрғыдан жақсартуға айрықша көңіл бөлді. Әсіресе, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі жұмысшы мамандықтарға жеке қарастырды. Келешек маманға ғылыми-техникалық прогресс жетістіктерін меңгерумен қатар жан-жақты білімді болуды, жоғары шеберліктің мәні зор екендігін көрсетті. Кәсіби білім беруде басты тұлға ретінде оқытушылығын көрсетті» деп жазды Қазақ ұлттық аграрлық университетінің ректоры, академик Т.И.Есполов («Академик» кітабы, 2014 жыл).
1991 жылы институт қабырғасында КСРО-да инженерлік- педагогикалық білім беру саласын дамытуға арналған Бүкілодақтық ғылыми педагогикалық конференцияның жоғары деңгейде өтуіне мұрындық болды. Көп ұзамай осы жылы (1991 ж.) Свердловск инженерлік-педагогикалық институтында тек Қазақстанда ғана емес, ТМД елдері аумағында тұңғыш рет инженерлік педагогика саласы бойынша «Ауыл шаруашылық жоғарғы оқу орындарында инженер-педагогті кәсіби даярлаудың теориялық негіздері» тақырыбында диссертация қорғап, педагогика ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін иеленді.
Б.Момынбаевтың инженерлік-педагогикалық білім саласындағы зор еңбегін қысқаша былай жүйелеуге болады:
· алғаш рет ТМД ғалымдарының арасында инженер-педагог маманының моделін академик А.П. Сейтешевпен бірлесе отырып әзірледі;
· тұңғыш қазақ тілінде «Кәсіптік техникалық пәндер» атты оқулық жазды;
· кәсіптік мектептерде, колледждер мен ЖОО-да техникалық пәндерді оқытудың жалпы әдістемесінің іс жүзіндегі бағдарламасын ұсынды;
· Қазақстан Республикасы педагогикалық жоғары оқу орындарының педагогикалық мамандықтарының оқу жоспарларын әзірледі;
· тәуелсіздік жылдары елдегі кәсіптік білім беруді дамытудың Тұжырымдамасын әзірлеуде зор еңбек сіңірді;
· кәсіптік-техникалық мектептер үшін жаңа негіздік оқу бағдарламаларын және кәсіптік білім беру мемлекеттік стандарттарын әзірлеуге атсалысты;
· жоғары оқу орындары үшін инженерлік-педагогикалық мамандар даярлау бойынша және кәсіби-техникалық мектептер үшін техникалық пәндерді оқыту жоспарлары мен бағдарламаларын жасауға жетекшілік етті;
· студенттер арасында тәрбие жұмысын жүргізу әдістемесі, тәлімгердің орны, жоғары оқу орындарында тәрбие жұмысын ұйымдастырудың ұтымды тәсілдері туралы нұсқаулар дайындады;
· орта кәсіптік - техникалық мектептердегі инженер педагогтардың кәсіптік-әдістемелік даярлықтарын арттыруда олардың мамандыққа деген көзқарастарын, педагогикалық дағдылары мен шеберліктерін жетілдіру, теориялық және әдістемелік білімдерін арттыру басты мәселелер екендігін дәлелдеді;
· жеке пәндерді оқыту әдістемесінде жаңаша оқу әдістерін сабақ үрдісінде кең пайдалануды енгізе білді.
Оның кәсіптік педагогика саласындағы жетістіктері әлемнің дамыған елдердің ғылыми орталықтарында жоғары бағаларға ие болды, ғылымдағы ірі жетістіктер қатарынан танылды. Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев Қытай, Франция, Германия және тағы да басқа дамыған елдердің университеттерімен бірігіп орындалған көптеген ғылыми жобаларға жетекшілік етті.
Негізгі ғылыми еңбектері
Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев ғылыми-педагогикалық және техникалық әдебиеттер жүйесінде мектеп – кәсіптік-техникалық мектеп – колледж – ЖОО арасындағы сабақтастықты айқындайтын қазақ және орыс тілдерінде 24 оқулық пен 5 оқу-әдістемелік құрал жазып, педагогикалық ғылымға елеулі үлес қосты. Осы проблемалар бойынша 217-ден астам ғылыми еңбек жариялап, 60-тан астам баяндама жасады (оның 19-ы Франция, Германия, Венгрия, Қытай, Польша, Чехия, Оңтүстік Корея және т.б. елдерде өткен халықаралық конференциялар мен симпозиумдарда оқылды).
Қазақстанның жоғары оқу орындарында дайындалатын инженерлік-педагогтық мамандықтардың оқу жоспарлары, сондай-ақ кәсіптік-техникалық мектептер мен колледждердегі техникалық пәндерді оқытудың жалпы әдістемелік бағдарламасы да Байзақ Көпірбайұлы Момынбаевтың тікелей басшылығымен дайындалған.
Б.К.Момынбаевтың ғылыми қызығушылық өрісі өте ауқымды: педагогикадағы аксиологиялық ұстанымды әзірлеу, жеке тұлғаны дамытуды моделдеудің педагогикалық технологиясын дамыту, кәсіптік білім педагогикасы, қашықтықтан оқыту және электронды оқулық жасау тұжырымдамасын әзірлеу; технологияны мектепте оқыту әдістемесі және т.б.
Байзақ Момынбаев 2007 жылы Ресей білім академиясыының ғалымдарымен бірге «Кәсіптік-педагогикалық білімнің теориясы мен практикасы» (Екатеринбург, 607 б.) атты 2 томдық ұжымдық монография жазды.
Оның жалпы және кәсіби психология негіздері, мектеп оқушыларын кәсіби-еңбекке баулитын инженер-педагогты кәсіби дайындаудың ұйымдастыру-педагогикалық негіздері, болашақ маманның тұлғасын қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық және дидактикалық негіздері; олардың кәсіби-педагогикалық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру технологиясы; әлеуметтік жұмысты ұйымдастыру мәселелері бойынша іргелі ғылыми еңбектері қазіргі таңда үлкен сұранысқа ие.
Б.К.Момынбаев білгір педагог-ғалым ретінде кәсіби білім беру жүйесін жаһандық өзгерістер жағдайына бейімдеу және жаңа қоғамда өскелең ұрпақ бойында қазақстандық патриотизмді қалыптастырудың тұжырымдамалық негіздері; тұлғаны жан-жақты қалыптастыру; қазақ халқының салт-дәстүрлері, халықтық педагогика тәсілдерін ұтымды пайдалану мәселелерін зерттеуге де үлкен мән беріп, ғылыми жұмыстар қалдырды.
Басты еңбектері:
1. Момынбаев Б.К., Джамбаев К.А. Методические указания по испытанию топливного насоса. – Алма-Ата: КазСХИ, 1983 – 24 с.
2. Сейтешев А., Момынбаев Б.К., Гиззатова Л.Г. Научно-методические основы подготовки инженеров-педагогов СПТУ. – Алма-Ата, 1988. – 96 с.
3. Момынбаев Б.К. Совершенствование производственного обучения учащихся в учебных хозяйствах ПТУ – Алматы, 1989. – 16 с.
4. Момынбаев Б.К. Методические указания к выполнению лабораторных работ по курсу «Технические средства обучения» для студентов инженерно-педагогического факультета. – Алма-Ата: КазСХИ, 1989. – 67 с.
5. Момынбаев Б.К. Методические указания по педагогической практике для студентов 4 курса специальности 03.01.11 – Профессиональное обучение и технические дисциплины АПК. – Алма-Ата: КазСХИ, 1989. – 40 с.
6. Момынбаев Б.К. Особенности организации и защиты дипломных проектов по специальности 1516 «Сельское хозяйство». //Методические разработки по совершенствованию заочного обучения. – Алма-Ата: КазСХИ, 1989. – С. 57-58.
7. Момынбаев Б.К. Применение опорных конспектов по предмету «Тракторы и автомобили». – Алма-Ата, 1989. – 16 с.
8. Момынбаев Б.К. Рабочая программа по спецкурсу «Методика производственного обучения». – Алма-Ата: КазСХИ, 1989. – 9 с.
9. Момынбаев Б.К. Совершенствование производственного обучения учащихся в учебных хозяйствах ПТУ. – Алма-Ата, 1989. – 16 с.
10. Момынбаев Б.К., Джамбаев К.А., Достанов М.Х. Спутник тракториста. – Алма-Ата: Қайнар, 1989. – 288 с.
11. Момынбаев Б.К. Экспериментальный учебный план и программа для подготовки тракториста – машиниста широкого профиля в опорных профтехучилищах. – Алма-Ата: Госагропром КазССР, 1989. – 17 с. (в соавторстве).
12. Момынбаев Б.К., Абдыкаримов Б.А., Юстус В.Е., Рожихин Н.Ф. и др. Экспериментальный учебный план подготовки квалифицированных рабочих в СПТУ. – Алма-Ата, 1989. – 8 с.
13. Момынбаев Б.К., Устемиров К.У. Методические указания по лабораторному курсу по предмету ТСО. – Алма-Ата, 1989. – 56 с.
14. Момынбаев Б.К. Методические указания по педпрактике. – Алма-Ата, 1989. – 32 с.
15. Момынбаев Б.К. Рабочая программа по спецкурсу «Методика производственного обучения». – Алма-Ата: КазСХИ, 1989. – 9 с.
16. Момынбаев Б.К., Устемиров К.У. Методика преподавания предмета «Тракторы и автомобили». – Алма-Ата: Рауан, 1989. – 187 с.
17. Момынбаев Б.К., Устемиров К.У., Токарев А.В. Дидактические материалы по изучению предмета. Учебное пособие. – Алма-Ата, 1990. – 80 с.
18. Момынбаев Б.К. Тракторлар мен автомобильдер пәнін оқыту методикасы: Оқу құралы. – Алматы, 1990. – 80 б.
19. Моминбаев Б.К. Методика преподавания технических сельскохозяйственных дисциплин. Учебное пособие, утвержденное Госагропромом СССР для студентов по спец. 03.01.11 – «Профессиональное обучение и технические дисциплины– Алма-Ата:КазСХИ, 1990. – 115 с. 20. Момынбаев Б.К. Методические рекомендации по дипломному проектированию для студентов по специальности 03.01.11. – Профессиональное обучение и технические дисциплины АПК. – Алма-Ата: КазСХИ, 1990. – 28 с.
21. Моминбаев Б.К., Тажибаев С.Д., Дорожкин Н.Н., Дьяченко В.А., Лаврентьев Л.В. Надежность сельскохозяйственной техники. Учебное пособие. Допущено Управлением высшего и среднего спец. образования Государственного агропромышленного комитета СССР в качестве учебн. пособия для студентов высших уч. завед. по спец. «Профессиональное обучение и технические дисциплины» и «Механизация сельского хозяйства». – Алма-Ата: Кайнар, 1990. – 280 с.
22. Момынбаев Б.К., Устемиров К.У. Опорные конспекты по предмету «Тракторы и автомобили»: Учебное пособие. – Алма-Ата, 1990. – 64 с.
23. Момынбаев Б.К., Устемиров К.У. Разработка обучающих программ для работы с ЭВМ в учебном процессе СПТУ. Методические указания для преподавателей СПТУ. – Алма-Ата: КазСХИ, 1990. – 17 с.
24. Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Тракторлар мен автомобильдер пәнін оқыту методикасы. Кәсіптік-техникалық училище мұғалімдеріне арналған оқу құралы. – Алматы: Рауан, 1990. – 144 б.
25. Момынбаев Б.К. Учебное хозяйство – ПТУ хозрасчет. – Алма-Ата, 1990. – 16 с.
26. Момынбаев Б.К., Абдыкаримов Б.А., Рахымжанова Н.И. и др. Концепция профессионально-технической школы Казахстана. – Алма-Ата, 1991. – 29 с.
27. Момынбаев Б.К., Устемиров К.У. Учебный план для подготовки квалифицированных рабочих в ПТУ. – Алматы, 1992. – 16 с.
28. Момынбаев Б.К. Учебный план для подготовки рабочих ПТУ по профессии мастер с-х производства. – Алматы, 1992. – 16 с.
29. Момынбаев Б.К., Рахимжанов Н.И. Интеграция содержания общеобразовательных и специальных предметов в учебных заведениях профтехобразования Республики Казахстан. Научный сборник. – Алматы, 1992. – 16 с.
30. Момынбаев Б.К., Егоров В.В. Совершенствование подготовки инженерно-педагогических кадров профобразования Казахстана. – Алматы: Казахстан, 1992. – 112 с.
31. Момынбаев Б.К. О совершенствовании дидактической подготовки студентов ИПФ. – Алматы, 1993. – 48 с.
32. Момынбаев Б.К. Кәсіптік техникалық пәндер. – Алматы, 1993. – 128 б.
33. Момынбаев Б.К. Қолданбалы халық өнерінің оқу-тәрбие ісіндегі көрінісі мен маңызы. – Алматы, 1993.
34. Моминбаев Б.К. Совершенствование подготовки инженерно-педагогических кадров профтехобразования Казахстана. Учебник для студентов, научных и практических работников профтехобразвания. – Алматы: Республиканский издательский кабинет, 1993. – 288 с. 35. Момынбаев Б.К. Программа предмета «Технология» (5-9 класс). – Алматы, 1993. – 48 с.
36. Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Техникалық оқыту құралдары пәнінен лабораториялық сабақтарды өткізудің әдістемелері. – Алматы, 1993. – 40 б.
37. Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Техникалық оқыту құралдары пәнінен лабораториялық-практикалық сабақты өткізудің әдістемелері. – Алматы. 1993. – 8 б.
38. Момынбаев Б.К., Инкарбеков А.Б. Дипломдық жобалау пәнінен лабораториялық-практикалық сабақты өткізудің әдістемелері. – Алматы, 1994. – 8 б.
39. Момынбаев Б., Ұзақбаева С. Қазақ халық педагогикасының шетелдерде дамуы. Әдістемелік құрал. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1994. – 36 б.
40. Момынбаев Б.К. Методическое указание по дипломному проектированию. – Алматы, 1994. – 8 с.
41. Момынбаев Б.К. Орта және кәсіптік мектеп оқушыларына арналған лабораториялық -практикалық сабақтар. – Алматы, 1994. – 64 б.
42. Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Орта және кәсіптік мектеп оқушыларына арналған лабораториялық-практикалық жұмыстар. Ауыл мектептері үшін орта және кәсіптік мектеп оқушыларына арналған оқулық.–Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1994. – 215 б. 43. Момынбаев Б.К., Құралов А., Өстеміров К. Орта мектеп оқушыларына арналған лабораториялық жұмыстар. Оқу құралы. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1994. – 124 б.
44. Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Техникалық оқыту құралдары. – Алматы, 1994. – 8 б.
45. Момынбаев Б.К., Сейтешев А.П. Основы общей и профессиональной психологии: Типовая программа. – Алматы, 1995. – 8 с.
46. Момынбаев Б.К., Егоров В.В. Организационно-педагогические основы подготовки инженера-педагога профессионально-трудового обучения учащихся. – Алматы, 1995. – 32 с.
47. Момынбаев Б.К., Сейтешев А.П. Основы общей и профессиональной психологии: Типовая программа. – Алматы, 1995. – 8 с.
48. Момынбаев Б.К., Каненова К.Г. Организация социальной работы для молодежи. – Алматы, 1996. – 3 с.
49. Момынбаев Б.К., Устемиров К.У. Дидактические основы технического средства обучения: Типовая программа. – Алматы, 1996. – 8 с.
50. Момынбаев Б.К., Кунгуров А.Р. Дидактические преподавания общетехнических, специальных дисциплин и производственного обучения: Типовая программа. – Алматы, 1996. – 8 с.
51. Момынбаев Б.К., Абдраманов Ш. Жоғары техникалық оқу орындағы аға курс студенттеріне кәсіби-техникалық бағыттылықты қалыптастырудың педагогикалық негізі. – Алматы, 1996. – 32 б.
52. Момынбаев Б.К., Курбаналиев Б.Б. Методика воспитательной работы: Типовая программа. – Алматы, 1996. – 8 с.
53. Момынбаев Б.К. Техникалық оқыту құралдары пәнінен лабораториялық-практикалық сабақты өткізудің әдістемелері. – Алматы, 1996. – 32 б.
54. Момынбаев Б.К., Абдраманов Ш. Тау-кен техникалық пәндердің әдістемелік негізі және оны жасаудағы терминологиялық атаулар функциясы. – Алматы, 1996. – 48 б.
55. Момынбаев Б.К. Учебный план для подготовки квалифицированных рабочих в профтехучилище. – Алматы, 1996.- 16с.
56. Момынбаев Б.К. Учебный план и программы переподготовки водителей на право управления транспортным средством категории Е. – Талгар, 1997. – 32 с.
57. Момынбаев Б.К. Учебный план и программы переподготовки водителей на право управления транспортным средством категории Д.– Талгар, 1997. – 32 с.
58. Момынбаев Б.К. Учебный план и программы переподготовки водителей на право управления транспортным средством категории В и С.– Талгар, 1997. – 48 с.
59. Момынбаев Б.К. Учебный план и программы подготовки водителей индивидуальных транспортных средств категории В. – Талгар, 1997. – 32 с.
60. Момынбаев Б.К. Государственные стандарты среднего образования РК – Алматы, 1998. – 432 с.
61. Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Машиналарға техникалық қызмет көрсету және жөндеу жүйесі. Кәсіптік-техникалық мектеп оқушыларына арналған оқулық. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1998. – 214 б.
62. Момынбаев Б.К. Методические указание к выполнению лабораторных работ по курсу «Технические средства обучения» для студентов инженерно-педагогического факультета. – Алматы, 1998. – 64 с.
63. Момынбаев Б.К. Разработка обучающих программ для работы с ЭВМ в учебном процессе СПТУ. – Алматы, 1998. – 16 с.
64. Момынбаев Б.К. Автомеханик. – Алматы, 1999.
65. Момынбаев Б.К. Коммерческая деятельность. – Алматы, 1999.
66. Момынбаев Б.К. Контролер сберегательного банка. – Алматы, 1999.
67. Момынбаев Б.К. Мастер животноводства широкого профиля. – Алматы, 1999.
68. Момынбаев Б.К. Мастер по техническому обслуживанию и ремонту МТП. – Алматы, 1999.
69. Момынбаев Б.К. Мастер растениеводства. – Алматы, 1999.
70. Момынбаев Б.К. Мастер сельскохозяйственного производства. – Алматы, 1999.
71. Момынбаев Б.К. Научно-методическое обеспечение профессиональных школ, профессиональных лицеев. Колледжи и экспериментальные площадки (опорное учебное заведение). – Алматы, 1999. – 6 с.
72. Момынбаев Б.К. Оператор на наборно-компьютерной технике. – Алматы, 1999.
73. Момынбаев Б.К. Печатник. – Алматы, 1999.
74. Момынбаев Б.К. Продавец, контролер, кассир. – Алматы, 1999.
75. Момынбаев Б.К. Секретарь – референт. – Алматы, 1999.
76. Момынбаев Б.К. Хозяйка усадьбы. – Алматы, 1999.
77. Момынбаев Б.К. Электромонтер. – Алматы, 1999.
78. Момынбаев Б.К. Оператор ЭВМ. – Алматы, 1999.
79. Момынбаев Б.К., Мүсілімов Ә. Орта және кәсіптік мектеп оқушыларына арналған лабораториялық-практикалық жұмыстар. Оқу құралы. –Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 2000. – 175 б.
80. Момынбаев Б.К. Психолого-педагогические и дидактические основы формирования личности будущего специалиста. – Алматы: Ғылым, 2000. – 272 с.
81. Момынбаев Б.К., Адамқұлов Н. т.б. Технология: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. – Алматы: Рауан, 2000. – 200 б.
82. Момынбаев Б.К. Кәсіптік-техникалық пәндер. Жоғары оқу орындарының инженерлік-педагогикалық факультеттері студенттеріне арналған оқулық. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 2002. – 438 б.
83. Момынбаев Б.К., Жарменова Г.С. Технология формирования культуры профессионально-педагогического общения будущего специалиста. Учебно-методическое пособие. – Алматы: КазГЮУ, 2002. – 42 с.
84. Момынбаев Б.К. Адамқұлов Н., Құтпанбаев Ә. Технология: Умумий билим беридиған мәктәпләрниң 9-синиплириға беғишланған дәрислик. – Алмута: Мектеп, 2005. – 216 б.
85. Момынбаев Б.К., Адамкулов Н., Кутпанбаев А., Асанова С., Алмагамбетова Д. Технология: Учебник для 9 классов общеобразовательных школ. – Алматы: Мектеп, 2005. – 183 с.
86. Момынбаев Б.К. Кәсіптік педагогика. Жоғары оқу орындарының педагогикалық мамандықтары студенттеріне арналған оқулық. – Алматы: Білім, 2006. – 552 б.
87. Момынбаев Б.К. Жас ұрпақты отбасылық өмірге дайындау: Ұлттық тәрбиеге арналған оқу құралы. – Алматы: Кітап, 2007. – 31 б.
88. Момынбаев Б.К., Алиев Б. Ауыл шаруашылығы техникалары. Тракторлар мен автомобильдер (құрылысы). Агроинженерлік мамандық алушы студенттерге арналған. – Алматы: «НАЗ-9», 2009. – Т.1. – 280 б.
89. Момынбаев Б.К., Алиев Б. Ауыл шаруашылығы техникалары. Тракторлар мен автомобильдер (теориясы) Агроинженерлік мамандық алушы студенттерге арналған. – Алматы: «НАЗ-9», 2009. – Т.2. – 288 б.
90. Момынбаев Б.К., Алиев Б. Ауыл шаруашылығы техникалары. Егін егетін және күтетін машиналар. Агроинженерлік мамандық алушы студенттерге арналған. – Алматы.: «НАЗ-9», 2009. – Т.3. – 288 б.
91. Момынбаев Б.К., Алиев Б. Ауыл шаруашылығы техникалары. Өнім жинайтын және өңдейтін техникалар. Агроинженерлік мамандық алушы студенттерге арналған. – Алматы: «НАЗ-9», 2009. – Т .4. – 304 б.
92. Момынбаев Б.К., Алиев Б. Мал шаруашылығының жабдықтары. Агроинженерлік мамандық алушы студенттерге арналған. – Алматы: «НАЗ-9», 2009. – Т.5. – 296 б.
Байзақ Көпірбайұлы Момынбаевтың инженерлік педагогика саласында артына қалдырған еңбектері ұшан-теңіз. Жаһандану үрдісінің үздіксіз, қарқынды дамуына байланысты мемлекет техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің дамуына, кәсіптік және техникалық мекемелерде оқытылатын кәсіптер мен мамандықтардың сапасына жаңа талаптар қойып отырған бүгінгі таңда көрнекті ғалымның ғылыми мұрасы, болашақ кәсіби құзыретті маман дайындау бағытында ұсынған тұжырымдамалары өте өзекті. Сондықтан Б.К.Момынбаевтың ғылыми еңбектерін зерделеп, бағасын беру – келешек ұрпақтың міндеті.
Ғылым жолындағы шәкірттері
Б.Момынбаевтың ұзақ та жемісті ғылыми-педагогикалық қызметі нәтижесінде ғылым мен өндіріске қажет кадрлардың үлкен буыны даярланды. Олардың ішінде мемлекет және қоғам қайраткерлері – Қазақстан Республикасы Үкіметінің Премьер-министрі, министрлер, әкімдер, генералдар, ЖОО ректорлары және т.б. елімізге белгілі тұлғалар (А.С. Есімов, С.А.Терещенко, А.М.Абдыров, А.Муслимов, И.Ильин және т.б.) көптеп саналады.
Оның жетекшілігімен жалпы саны 14 ғылым докторы, 40 ғылым кандидаты дайындалды. Олар қазір білімнің барлық саласында жемісті еңбек етіп келеді.
Қоғамдық қызметі (басқа лауазымдары)
Б.Момынбаевтың қоғамдық қызметтері Қазақстан Республикасы мен одан тыс жерлерде де кеңінен танымал. Ол ғылым кандидаты мен докторы ғылыми дәрежесін беру жөніндегі Докторлық диссертациялық кеңестің төрағасы, ұзақ жыл бойы Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті, кейіннен Еуразия гуманитарлық институты жанындағы Докторлық диссертациялық Кеңестердің мүшесі, үш ғылыми журналдың редакциялық алқасы құрамында болды. ҚР Жоғары аттестациялық комиссиясының педагогика және психология саласы бойынша сараптамалық Кеңес төрағасының орынбасары (1993-1996жж.) болып қызмет етті.
Мемлекеттік емтихан комиссиясының төрағасы ретінде бірнеше рет Мәскеу, Ленинград, Минск, Киев, Новосібір, Ташкент қалаларында болды.
Ол сондай-ақ 10 томдық «Қазақстан» ұлттық энциклопедиясының тұрақты ғылыми кеңесшісі болды.
2007 ж. «Нұр Отан» ХДП кезектен тыс ХІ съезінің делегаты.
2007 ж. «Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті Хабаршысы» журналының бас редакторы.
2007ж. «Оңтүстік Қазақстанның ғылымы мен білімі» республикалық ғылыми журналы редакция алқасының мүшесі.
2009ж. «Нұр Отан» ХДП кезектен тыс ХІІ съезінің делегаты.
2009ж. Корея Республикасындағы Каннам университетінің құрметті докторы болып сайланды.
2009ж. Қызылорда облысы Сырдария ауданының «Құрметті азаматы» атағы берілді.
2009ж. Қазақ Ұлттық аграрлық университетінің «Құрметті профессоры» атағы берілді.
2009ж. Қызылорда облыстық мәслихатының депутаты болып сайланды.
2011ж – «Нұр Отан» ХДП кезектен тыс ХІІІ съезінің делегаты.
Қоғамдық-саяси және әлеуметтік тақырыптағы мақалалары
Көрнекті ғалым Б.К.Момынбаев ғылыммен терең айналысумен қатар қоғамдық-саяси және әлеуметтік маңызды мәселелерге үн қосып, бұқаралық ақпарат беттерінде мақалалар жариялап отырды. Бұл мақалалары әлі күнге дейін көзі қарақты оқырман көңілінен шығып, қажетіне жарап келеді.
БАҚ-та жарияланған мақалалары:
· Кәсіптік білім және уақыт талабы. «Егемен Қазақстан» газеті, 10.03.2005ж.
· Қазақы қалып. «Егемен Қазақстан» газеті, 24.01.2009ж.
· Камқорлыққа жақсы үлгеріммен жауап береміз. «Сыр бойы» газеті, 07.03.2009ж.
· Будущее за профессионалами. Газета «Кызылординские вести», 15.04.2009г.
· День начинается с газеты. Газета «Кызылординские вести», 09.06.2009г.
· Абыз жүректің шуағы. «Сыр бойы» газеті, 02.02.2010ж.
· Ақиқаттың алдаспаны. «Халық» газеті, 10.06.2010ж.
· Озық білім, озат ғылым-келешек кепілі. «Егемен Қазақстан» газеті, 23.06.2010ж.
· Казақстан ЕҚЫҰ мәртебесін жаңа деңгейге көтерді. «Сыр бойы» газеті, 03.11.2010ж.
· Казахстан вывел статус. Газета «Кызылординские вести», 30.10.2010г.
· Елбасымен-ертеңге. «Егемен Қазақстан» газеті, 01.02.2011ж.
· Индивидуальность учителя с позиций понятий «индивид», «личность», «субъект». Вестник КГУ им.Коркыт Ата, 2012г., №1 және тағы басқа мақалалары бар.
Он екі қасиет-ғалымның жастарға өсиеті
Өзінің саналы ғұмырын білім саласына арнаған Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев өскелең ұрпақты жан-жақты тәрбиелеу, адами асыл қасиеттердің тұлғаны дамытудағы орнына ерекше көңіл бөлді. Бұл тегін емес. Себебі жеке тұлға бойындағы үйлесімділікті қалыптастыратын адамдық жоғары қасиеттердің барлығы Байзақ Көпірбайұлының бойынан табылатын. Сондықтан болар, ұлағатты ұстаз осы қасиеттерді шәкірттерінен іздейтін, олардың рухани болмысын қалыптастыруға ұмтылатын, өз бойында жауапкершілік, еңбексүйгіштік, дербестілік, білімділік, отансүйгіштік, кәсібилік, жақсылық, әдептілік, мәдениет пен ізгілік, салауаттылық, белсенділік, қайырымдылықты жетілдіре білген жас маманның адамзат өркениетіндегі алар орны өзгеше болатындығын үнемі айтып отыратын.
Асыл қасиеттерді өз өміріне бағдар еткен Байзақ Көпірбайұлы әрқашан айналасына үлгі бола білді, замандастары мен әріптестері, шәкірттері мен балаларына рухани жағынан толысқан адамның қандай болатынын өнеге етті, осы жолда еселі еңбек етті, ғылыми жұмыстар қалдырды.
Б.Момынбаевтың жастарға өсиет еткен он екі қасиет туралы белгілі журналист Шермат Әшірбаевтың «Он екі қасиет - жастарға өсиет» мақаласынан үзінді ұсынып отырмыз («Академик» кітабы, 2014ж.)
1.Жауапкершілік
Жауапкершілік – адам болмысындағы аса маңызды қасиеттерінің бірі. Жауапкершілік – тұрақтылықтың, сенімділіктің, әділдіктің көрінісі, ол осы категорияларды бір-бірімен байланыстырады, жүйелендіреді, тұтастандырады. Осы себептен жауапкершілік жоғарылаған сайын жеке адамның да, жалпы қоғамның да сапалық көрсеткішері арта береді...
Жалпы, жауапкершілік - әр адамның мәдениетінің, дүниетанымының нәтижесі. Ол деген көру мен білумен, салыстырумен, тәжірибелердің сынағынан өтумен қалыптасады. Адам баласының дүниетаным өрісінің кеңіп, түсініктерінің ұлғая түсуі, оны жауапкершілік сезімін жоғарылатады. Яғни жауапкершілігі жоғары жанның пайым түсінігі де терең. Бұл жерде біз білімділік дегенде жеке-дара саланың білімін айтып тұрған жоқпыз. Білімділік – ол жан-жақтылық. Ең алдымен ол адамдық болмыс туралы, адамгершілік, сыпайылық, құрметтестік, жомарттық туралы білім болмағы керек. Осындай білімдер салалық, кәсіптік білімдермен толығып жатса, ол адамның тұлғалық болмысын одан әрі нығайта түседі. Сол себептен де білімді болу әр адамға жарасады. Байзақ Көпірбайұлының еңбектерінен, сөздерінен біз әр адамға қойылатын осындай талаптарды көреміз. Және көріп ана қоймаймыз, оған жетудің, оған қарай жетілудің жолдарын тағы көреміз.
2.Еңбексүйгіштік
Адамды адам ететін, тәндік және рухани тұрғыдан жетілдіре түсетін әрекет – еңбек болып табылады. Еңбек ету барысында адамның жасампаздық қабілеті оянады, мақсатқа жету, яғни өмірге қажет белгілі мұқтаждық пен құндылықты орнатуда жетілу сатыларынан өтеді. Сонымен қатар еңбек ету кезінде оның төменгі қасиеттерінің, атап айтқанда жалқаулық, немқұрайдылық, озбырлық, зұлымдық секілді келеңсіздік табиғатының тұншығып, жоғары қасиеттерінің, дәлірек айтқанда игілік, белсенділік, сыйластық, өзгеге көмекке келу, жомарттық секілді өзі үшін де, өзге үшін де жақсылық болып табылатын игі, ізгі тұстарының оянуына, олардың қуаттанып, адам мен қоғам өмірінде үстемдік етуіне ықпал етеді. Еңбекшіл адамның кез келген қоғамда және кез келген уақытта беделі болуы осы негіздермен байланысты деп ұққанымыз абзал.
Қазақ жастарын еңбексүйгіштікке тәрбиелеуде, оларды сапалы білім мен жоғары дүниетаным түсініктеріне баулуда Байзақ Көпірбайұлы көп еңбек етті. Сөз айтып, кітап жазды. Шәкірт тәрбиеледі.
3.Дербестілік
Әр адамның ақылы бар, ойы бар. Санасы мен сезімі бар. Дене мүше, бойы бар. Мұның барлығы да адам баласының өзіндік тіршілік етуі үшін қажет. Олай болмағанда, яғни «дайын асқа тік қасық болу» адам өміріндегі ең келеңсіз тұстармен тамырласып кетеді. Өйткені, адамның бойындағы қасиеттер жұмыс істемегенде өзінен өзі ыңғайсыздыққа тап болады, әр түрлі кесапат, зұлымдықтарға бой алдырады.
Яғни, адам деген өзіндік жұмысқа ұмтылғанда соқыр, кездейсоқ ұстанымдармен емес, саналы, өзіне де, өзгелерге де жақсылық, игілік әкелетіндей мақсатта болуы тиіс.
Қазіргі кезде дүниенің барлық дамыған, өркениетті елдері адамдық капиталдың, адамдық мүмкіндіктердің әлеуетіне зор мән беріп, соның көмегімен өркениет жетістіктерін жасап отыр. Ол мүмкіндікті әр адамның жеке белсенділігін, өзіндік жұмыс істеу қабілетін арттырудың арқасында ғана қол жеткізілуде. Сол себептен де әр адамның өз мүмкіндіктерімен толыққанды жұмыс істеуі қоғамдық дамудың басты шартына айналды.
Бұл қағидаларды ерте түсінген Байзақ ағамыз қазақ қоғамында әр азаматтың өзіндік ойлау, өзіндік жұмыс істеу мүмкіндіктеріне баса назар аударды. Оның педагогикалық зерттеулерінің мәнісі де сайып келгенде адам бойындағы асық қасиеттердің ашылып, қоғамға қызмет етуді қарастыру болды. Әсіресе, инженерлік салада мұндай белсенділіктің, яғни өзіндік жұмыс істеу белсенділігінің арта беруі қазақ қоғамының нығая түсуінің бір кепілі болып қала бермек.
4.Білімділік
Білімді жан кез келген жерде өзіне қажет нәрсені таба алады. Білімнің күшімен ол тек өзінің ғана емес, сонымен қатар көпшіліктің де мүддесін қорғайды, көпшіліктің де керегін тауып бере алады.
Қазақта «білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады» дейді. Бұл деген адам баласына білектің керегі жоқ деген емес. Білектің күші - адам баласының бергі жақтағы мүмкіндіктерінің бір көрінісі ғана. Оның арғы жағында адамның айтып тауысып болмас жетістіктері мен мүмкіндіктері бар. Біздің бүгінгі күні көріп, күнделікті тіршілігімізде атқарып жүрген тұрмыстық, техникалық құралдарымыз, сонымен қатар рухани өмірімізде тұтынып жүрген өнер туындылары - бәрі білектің емес, сол білектің арғы жағындағы мүмкіндіктердің көрінісі.
Білім деген - таусылмайтын қазына. Ол көп еңбекті, көп және ұзақ уақыт ізденісті талап етеді. «Оқудың инемен құдық қазғандай» демегінің мәні де сонда. Яғни білім тез арада нәтиже бере қоймайды. Ол көп жылдық еңбекті керек етеді. Соның нәтижесінде адам өміріне қажет жақсы сапалы өнім береді. Сол себептен де өркениетті қоғамда білімді адамдар жоғары бағаланады. Және қоғамның барлық мүшелерін білімді болуға шақырады.
Б. Момынбаев өнерді қазақтың өмірінде кеңінен орын алуға еңбек етті, елімізде ұлттық инженерлік кадрларды даярлайтын саланы тұрғызды. Байзақ ағамыздың бұл әрекеті ұлттық болмыстағы уақыт ағамына бағынбайтын шын құрмет пен мадаққа лайық дей аламыз.
5.Отансүйгіштік
«Ер азамат елі үшін туады». Бұл нақылдың қашан пайда болғаны бізге белгісіз. Белгілісі сол – оның тым ерте уақыттарда пайда болғаны. Елдік намыс, елдік жетістік - осы елдегі ерлердің болмысымен жүзеге асырылатыны бұлжымайтын ақиқат. Бұл қашанда болған да және бола береді де.
Отансүйгіштік сезімі қайдан пайда болады және ол қалай дамиды? Оған біз жауапты алыстан емес, Байзақ ағамыздың өз сөздерінен табамыз. Ағамыз: «Біз отансүйгіштік, «патриотизм», «ұлтжандылық» деген сөздерді тәуелсіздік алғалы жиі қолданамыз. Мұндай асқақ та азаматтық сезімді жасқанбай емін-еркін сыртқа шығара алатын күнге жеткенімізге шүкіршілік етеміз. Осы орайда «отаншылдықтың» жөні бөлек екеніне мән бере бермейтініміз де рас. Байыптап, зейін қойып қарасақ, «отансүйгіштік», «патриотизм», «ұлтжандылық» сөздерінің өзіндік мән-мазмұны бір бөлек болса, «отаншылдық» сөзінің де өзіндік дербес мән-мағынасы бар екенін аңғару қиын емес. Отаншылдық, ең алдымен өз Отанының жан-тәнімен сүйіп, оған қалтықсыз қызмет ету ғана емес. Отаншылдық, ең алдымен өз Отаныңның тарихи тек тамырын, ғұмыр-жолын, қадір-қасиетін терең білу және өз Отаны үшін асқақ сезімдерге бөлену деген сөз. Тек білім – білік пен тәлім-тәрбие арқылы ғана отаншылдық сезіміне бөленуге болады. Отаныңды қандай қадір-қасиеті үшін кие тұтарыңды білмей тұрып, отаншыл болу мүмкін емес. Отаншылдық – ең алдымен білім мен тәрбиенің тұғыры болуыға тиіс деуіміздің сыр-себебі де осында. Ал біздің ұлы Отанымыз – Қазақстан өзінің терең тамырлы тарихымен де, соқтықпалы-соқпақты ғұмыр жолымен де, мейлінше толымды мәдени-рухани төлтума болмысымен де кез келген қазақстандықты мерейлендіруге тиіс», – дейді.
Отаншылдық сезімі біліммен, тәрбиемен келеді. Адам баласының білімі мен білігі артқан сайын, тәжірибесі молайған сайын оның отаншылдық сезімі де арта береді. Өйткені ол өзінің білім мен білімін өз отанына, оның игілігіне жаратады. Сол білім мен білік арқылы өз отанындағы кемшін тұстарды түзетеді, оларды жетілдіреді. Көпшіліктің алдына өз отанының беделін арттырады.
Байзақ Көпірбайұлы бүкіл саналы өмірін өзінің айналасындағы жандарға осынау ұлы сезімді сыйлауға, оны әр адамның бойына қондыруға әрекет етті. Ағамыздың бұл әрекеті өзінің бойындағы отансүйгіштік қасиетінің биік болғанын дәлелдейді.
6.Кәсібилік
«Кәсіп түбі – нәсіп» деп жатады халықта. Белгілі бір кәсіпті игеру әр адамның тіршілік ету әрекетіндегі ең маңызды тұс болып табылады. Өйткені кәсіп өмірге қажет бір мұқтаждықты қанағаттандырады. Кәсібилік бір салада ұзақ жылдар машықтануды талап етеді. Оған шыдаған адам өзі таңдап алған саланың биік шыңына қол жеткізеді.
Сонымен кәсібилік - әр еңбектің жетілген, биік тұсы. Ол дегеніміз өмірдің сапасының артуы да.
Кәсібилік барлық жерде жоғары бағалаланды. Дамыған мемлекеттер негізінен осындай кәсіби тіршілікті қолдау арқылы өсу мен өркендеудің сатысына шықты. Сол деңгейді сақтау және оны әрі қара жетілдіру мақсатында жан-жақты шаралар қолданып келе жатқаны әмбеге аян.
Өз кезегінде мұның барлығы да жеке адамның түсініктеріне, дүниетанымына, алған тәлім-тәрбиесіне қатысты. Адам баласының дүниетаным түсінігі кеңейген сайын оның атқаратын жұмысының да сапасы арта береді. Сол себептен де адамдық болмыста кез келген салада, бағытта жетілу үшін ең алдымен ішкі дүниенің жетістіктеріне басты назар аударылады.
Өзінің көп жылдық ұстаздық және инженерлік салаларда еткен еңбегінде Байзақ Көпірбайұлы өскелең ұрпақты осы біз әңгіме етіп отырған кәсібилікке баулуға тер төкті. Көптеген шәкірттерді көптеген салаларда білікті, кәсіпқой аман етуге көп күш жұмсады. Және бұл орайда ағамыздың еңбегі ақталды деп айта аламыз. Оған өмірдің жан-жақты салаларында табысты кәсіби еңбек етіп жүрген азаматтарымыз куә. Байзақ Көпірбайұлы осындай жоғары білікті кәсіби мамандарды даярлады, ол соған қарай ұмтылды, өйткені оның өзі де өз саласының биік деңгейдегі кәсіби маманы еді.
7.Қайырымдылық
Қайырымдылық бұл өмірдің ең таңғажайып құбылыстарының бірі. Қайырымдылық – адамдық жоғары қасиеттің жарыққа шығып паш етілуі. Кім көптің қамын ойлап, қайырымдылық көрсетсе, көпшілік те өз тарапынан сол адамды ерекше құрметтеп, беделін арттырады. Өйткені, қайырымдылық ізгі ой-тілектен шығады, шығын ізгі тілекке бағышталады. Ізгі тілектен ізгі жеміс, ізгі нәтиже алынады. Сондықтан да қайырымдылығы мол қоғамда береке-бірлік салтанат құрып, өсу мен өркендеу, өзара ықпалдасу әрекеттері нығая түседі...
Көп адамның түсінігінде қайырымдылық деген жетімдер немесе қарттар үйіне сыйлық берумен, немесе мешіт салумен, немесе әлдеқандай бір себепке орайластырып ас беру әрекеттермен байланыстырады. Ол әрине дұрыс. Сөйте тұра, ондай әрекет қайырымдылықтың толық табиғатын көрсете алмайды. Бірақ, «оның толық табиғаты қандай және оны білгеннен көпшілікке пайда бола ма деген?» сауал туындайды.
Негізі, шын қайырымдылық – рухани тұрғыдағы қайырымдылық. Өйткені, рухани саладағы қайырымдылық – адамға рухани күш беретін және ол бір немесе бірнеше адам пайдаланғаннан кейін ол көбеймесе, азаймайтын, таусылмайтын игілік болып қала береді.
Көпшіліктің мүддесіне қызмет ету Байзақ Көпірбайұлының да өмірінен, тіршілік іздерінен айқын көрінеді. Байзақ ағамыз өткені мен бүгінін және болашағын қатар қойып қарады. Елдің қамын, ұлттың мүддесін ойлады. Өзі туған халықтың жоғын іздеп, барын асқақтатты. Ағамыз өтпелі емес, шын қайырымдылыққа еңбек етті. Адам өміріне қажет деген мәселелерді өзіндік және заман ерекшелігі тұрғысынан көрсетуге, тіршілікке икемдеуге үлес қосты. Яғни Шәкірімнің айтқанындай «Бәрін, нәрін тірлігінде беріп, ғибратты із қалдыруға» ұмтылды. Бұдан артық бақыттың болуы да мүмкін емес.
8.Әдептілік
Әр адам - өзінің ойлары мен сезімдерінің жемісі. Өйткені, біз өмірде таңдау, талғау мүмкіндіктеріне иеміз. Не нәрсені таңдаймыз, соның жемісін, соның нәтижесін көреміз. Соған байланысты өзіміздің ұстанымдарымызды қалыптастырамыз. Соған байланысты өзге адамдардың іс-әрекеттеріне баға береміз, оған не тамсанамыз, не дұрыс емес екен деп, бас шайқаймыз.
Сөйтсе де, бұл өмірде біздің қалауымыздан, біздің еркімізден тыс заңдылықтардың бар екені рас. Сол заңдылықтарды білу, олардың талаптарымен санасу бізді көптеген жақсылықтармен, игіліктермен тоғыстырады. Керісінше, ол заңдылықты жоққа шығару, өзін ұлымын деп санап, өзінің субъективтік, яғни жекелеген көзқарасымен шектелу көптеген келеңсіздіктерге алып барады.
«Ол не заңдылық?» деген сауал тууы мүмкін. Ол – туралық, әдептілік.
Яғни арамдықпен тапқан табыс, зұлымдықпен, айлакерлікпен қол жеткізген жетістік – бәрі бәрі сайып келгенде түк емес, керісінше, өзіңе зиян. Сондықтан мүмкіндігің бар кезде адал тіршілік етіп, таза жүру - бұл өмірдің ең негізгі ұстанымы.
Байзақ Көпірбайұлының өмір сүрген уақытта көптеген қиындықтар болды, қоғамдық құндылықтардың бір жүйеден екінші жүйеге ауысуы орын алды. Көп маман пайда табудың мақсатында жан-жаққа, коммерциялық құрылымдарға бой ұрды. Бірақ Байзақ ағамыз өзінің педагогика саласында қала берді. Келген қиындықтарды өтпелі деп қабылдады. Ол шын байлық пен шын бақыттың алда келетініне сенді. Қандай кез болса да адамдық, әдептілік қағидаларын бұзбау керектігін өз өмірінде ұстана алды.
9.Мәдениет пен ізгілік
Әр адамның жүрісі мен тұрысы, ойы мен сөзі, қимылы мен әрекеті оның мәдениетінен хабар береді. Мәдениеті жоғарылаған сайын оның ойлары мен сөздері, әсері мен әрекеттері көркемдене, әдемілене, жетіле түседі. Өмірге ұлы шығарма, ұлы туынды әкелген тұлғалар жоғары мәдениеттен сусындаған жандар деп қабылдауымызға болады.
Мәдениет пен ізгіліктің тұтастығы олардың рухани негізден нәр алатынын көрсетеді. Ізгілік мәдениетті мәдениет ізгілікті көтереді. Ол екеуі адам өмірінде сырқы көзге байқала бермейтін құндылықтарды паш етеді.
Қазақ қоғамындағы дәстүрлік ұстанымдар, үлкенге құрмет, кішіге ізет, біреудің ала жібін аттамау, әділ сөзге тоқтау секілді асыл қасиеттер осындай жоғары мәдениеттің салдары болып табылады. Әрине, еліміздің ұзақ жылдар басқа халықтың отарында болуы көптеген ұлттық қазыналардан алыстатқаны рас, бірақ өзіміздің ұлттық қазынамыз қашанда бізге жақын, сол негізімізге қайта оралып келе жатқандығымызды тілге тиек етуге болады.
Білім – мәдениеттің жоғары сатысы болып табылады. Білімі жоғары жұрттың мәдениеті де жоғары. Өйткені, білім бізді лас нәрселерден тазартады, биік нәрселерге бастайды, жаңа құндылықтарды сыйлайды.
Ал Байзақ Момынбаев мәдениет пен ізгілікті өз өміріне өзек еткен асыл жандардың бірі.
10.Салауаттылық
Бұл өмірде адам баласының мұқтаждықтары өте көп. Тамаққа мұқтаж, киімге мұқтаж, баспанаға мұқтаж,ойын мен күлкіге мұқтаж. Сол мұқтаждықтардың ішінде өзіміз тікелей біле бермейтін, тани бермейтін мұқтаждықтар бар. Солардың бірі – денсаулыққа, оны қалыпты ұстауға және қорғау деген мұқтаждық. Денсаулық – зор байлық дегеннің де мәнісі сол. Денсаулық болмаса қалған әрекет қимылдардың мәні болмайды, өмірдің көп мүмкіндіктері шектеледі. Сол себепті де денсаулықты сақтау және оны шынықтыру – адам баласының қасиетті міндеттерінің бірі.
Денсаулық болмаса, адам баласы өзінің алдына қойған ешқандай да мақсаттарына ете алмайды. Оның көпшілік алдындағы беделі өспейді, қайта бұрынға беделі төмендеуі әбден мүмкін. Сол себептен де спорттық жаттығулармен айналысу әр саналы азаматтың мойнындағы борышы саналмақ.
Спорттық жаттығулар адамды тек сымбатты етіп қана қоймайды, сонымен қатар, ол қиындыққа төзуге, шыдамдалыққа, төзімділікке баулиды. Табандылыққа үйретеді. Ал өмірдегі көп жетістіктің табандылықтың, жүйеліліктің арқасында келетіні әмбеге аян, онсыз ешқандай игілік бой көрсете қоймайды. Адам баласы мақсатына жету жолында үлкенді-кішілі кедергілерден өтеді.
Байзақ ағамыздың спортқа деген қызығушылығы ерекше болған. Ағамыздың ол қасиеті оның өзі басқарған ұжымдарда, көпшілік орталарда спорттық шараларға деген айрықша ынтасы болуымен көрініс береді. Олай дейтініміз, Байзақ ағамыз Қызылорда мемлекеттік университетін басқарған кезде ол оқу ордасында спорттық нәтиежелер жоғары көрсеткіш берумен сипатталады. Университет қабырғасында спортпен айналысқан спортшы жастар мемлекеттік, әлемдік деңгейдегі жетістіктерге қол жеткізді. Солардың бірі және бірегейі – Илья Ильин. Әлемнің бір емес, екі дүркін чемпионы спортшы Илья Байзақ ағамызды спортқа жасаған қамқорлығын ерекше бағалайды. Байзақ ағаны өзінің ұстазы, кеңесшісі санайды. Жастар Байзақ Көпірбайұлын қастерлейді.
11.Белсенділік
Белсенділік – өмірге қажет категориялардың бірі. Әр адамның белсенділігіне, қимыл-әрекетіне қарай тыныс-тіршілігінің сапасы көрініс береді. Оның деңгейі артқан сайын өмірдің сапасы да жоғарылап, жақсара түседі, керісінше, белсенділіктің әрекеті төмендеген сайын әртүрлі келеңсіздік үстемдікке ие бола бастайды. Мысалы, жалқаулықтан, еріншектіктен әртүрлі жаман ойлар туады, ол кейіннен жағымсыз әрекеттердің жүзеге асуына ықпал етеді. Бұл жайтты тәптіштеп айтып жатудың қажеті шамалы.
Өкінішке қарай өмір ағымында көп адам белсенділік таныта алмайды. Барлық адам белсенді қарқында өмір сүргісі келеді, бірақ түрлі жағдайлар мен себептер көп жанның мүмкіндіктерін шектеп тастайды, сол себептен олар өмірдің минимумдық, бәлкім одан жоғарырақ болар, игіліктері деңгейінде қанағат тұтуға мәжбүр. Осының себебі неде? Оның себебін әркім әртүрлі негіздермен байланыстырады. Мысалы, біреулер оны тағдырдан дейді, біреулер адамның бойына біткен қабілет дарыннан дейді, ал енді біреуер оны кездейсоқтықтан дейді.
Демек, белсенділік-бізге керек. Бірақ ол соқыр емес, мақсатты, мақсатты болғанда да ізгі мақсатты болмағы керек. Өйткені залымның да белгілі деңгейде мақсаты бар, бірақ ол дұрыс емес. Негізі адамның мақсаты, соның жолындағы белсенділігі өзге адамдардың да мүддесіне сай келсе, ондай әрекетті шын бақытқа алып баратын әрекет деп айтуға болады.
Байзақ ағамыздың өмірі осы ізгі мақсатты белсенділіктің көрінісі деп айта аламыз. Ағамыздың жан жақты ізденімпаздығы, қол жеткізген жетістіктері оның жалғыз жеке басының емес, дүйім жұрттың, көпшіліктің мүддесіне арналған мақсат болатын. Оның ғылымдағы, педагогикадағы, инженерлік саладағы еңбектері осыны айғақтайды.
12.Жақсылық
Жақсылықтың көбі, жамандықтың азы болмайды. Ол екеуі де адам өмірінде әртүрлі деңгей мен ұзақтықта кездесіп жатады. Сол себептен де философтар жақсылықтың қасында үнемі жамандықтың жүретінін және керісінше, жамандықтың қасында жақсылықтың болатынын айтып жатады. Олай болудың реті де, жөні де бар секілді. Олай дейтініміз, кей жағдайларда, жақсылықтың белгілерін зұлымдар өз мақсатына ұтымды пайдалана алады. Өйткені олардың зұлым әрекеттерінің бетінде жақсылық бетпердесінің тұратынын көпшілік жақсы біледі.
Негізі, адам баласы - жақсылықтың жемісі. Оның болмысы, өмірі игі тілекпен, жақсы, ізгі ой-армандармен байланысты. Әрбір ата-ана өзінің перзентіне тек жақсылық, ізгілік тілейді, өз кезегінде бала да ата-анасына сонда ізгі ілтипатта болады. Егер қолдарынан келіп жатса, дүниедегі барша игілікті сыйлауға тырысып бағады.
Ал қоғамдық өмірде ше? Бейтаныс, бөгде жандармен қарым-қатынасқа түскен кезде ше? Бұл жерде әртүрлі деңгейдегі, әр алуан бағыттағы мүдделердің тоғысуы жүзеге асады. Әртүрлі себептер, сан алуан салдарлармен жалғасып жатады...
Жақсылық деген – белгілі деңгейдегі мұқтаждықты қамтамасыз ету. Өзінің де, өзгенің де керегіне жарай білу. Және ол белгілі бір іспен немесе саламен шектелмейді. Тіпті өзгеге жамандық жасамаудың өзі жақсылықтың бір белгісі, бір шарты. Ал енді Отанды, елді көркейтуге әрекет жасау – жақсылықтың негізгі нышаны.
Жақсылық жайында айтылған бұл мәселелер педагогика саласында ең өзекті қағидалар ретінде қарастырылады. Өзінің кәсіби педагогика саласында биік деңгейге қол жеткізген Байзақ ағамыздың өмірі, тіршілігі кейінгі ұрпаққа шын жақсылықтың үлгісі болып қала бермек.
Сегіз қырлы, бір сырлы жан
Ұлағатты ұстаз, зерделі ғалым Б.К.Момынбаев өте өнерлі, «сегіз қырлы бір сырлы жан» болды. Ол нақышына келтіріп күй тартып, қоңыр даусымен ән шырқайтын. Әсіресе «Барып қайт, балам, ауылға», «Алтайдан ар жағынан келген ару», «Бір тойым бар», «Қыз ағасы» секілді лирикалық әндерді кәсіби шеберлікпен орындағанда тыңдаған жан таңданыс білдіретін. Ал қолына домбыра алып, Құрманғазының «Қайран шешем», «Сарыарқа», Ә.Желдібаевтың «Ерке сылқым» күйлерін тартқанда нағыз күйшілерді жолда қалдыратын. Жүрегі жырға толы Байзақ Көпірбайұлы сонымен бірге қазақтың дүлдүл ақындары Төлеген Айбергенов, Қадыр Мырзалиев, Мұхтар Шаханов, Мұқағали Мақатаевтың жырларымен бірге орыс, шетел ақындары, оның ішінде әсіресе Расул Гамзатовтың отты жырларын мәнерлеп оқуды ұнататын, өзі де арасында өлең шығаратын. Оның қазақтың белгілі ақыны, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Иран Ғайыппен (Иранбек Оразбаев) бала күннен адал достығы өз алдына бір тарих еді.
Байзақ Көпірбайұлы түрлі жиындарда, бас қосуларда шежірені, тарихты терең білуімен, өнегелі сөзімен, шешендігімен елдің есінде қалатын. Оның әңгімесінен қазақтың дархан даласының даналығы, ата-бабалардың рухты үні, тәлімді тәрбиенің тетігі сезілетін.
ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институтының сектор меңгерушісі, белгілі ғалым Ә.Ұзақбайұлының: «Бәкеңнің дүниетанымы біртұтас келген көркем дүние еді. Ол ғылым мен білім беру саласына ғана шектелген жан емес. Ол кісінің өнерге, әсіресе поэзияға деген қатынасы, құрметі ерекше болатын. Әрбір көңілді жиындарда қазақтың ақиық ақындары Абайдың, Мұқағали Мақатаевтың, Мұхтар Шахановтың жырлары Бәкеңнің орындауында сырлы, ерекше нақышты сипатта өрнектелетін. Бәкең егер техника мен педагогика саласында өзін таныту жолында болмағанда мүмкін, өнердің шыңына шығуы да мүмкін еді. Өзінің көркем сөздерді мәнерлеп орындауында Бәкең талай жанды тебірентті, терең ойға шомдырды, кісілерді бір-біріне жақын етті, дүниені гүлдендіре, жасампаздандыра түсті» деген пікірі Байзақ Момынбаевтың сегіз қырлы бір сырлы жан екенін бір дәлелдей түссе керек («Академик» кітабы, 2014 жыл).
Байзақ Көпірбайұлы өмірінің соңына дейін салауатты өмір салтын ұстанып, спиртті ішімдік пен темекіге әуес болмады. Күрестен жарыстарға қатысып, жастық шағында талай жүлделер мен марапаттарға ие болды. Академиктің осындай тамаша қасиеттері оның қоршаған ортадағы абыройын асқақтатты, шәкірттері өнеге тұтты, талай жастар оған қарап бой түзеді.
Белгілі ғалым Б. Момынбаевтың сегіз қырлы, бір сырлы өнерлі, тілге жүйрік болуы - ең алдымен тума қасиеті мен ерекше қабілет-қарымына байланысты болғанымен, шыққан тегінің, өскен ортасының тағылымды тәрбиесі, өзінің алған білімі мен дүниетанымының тереңдігіне де қатысты екенін әріптестері мен замандастары үлкен құрметпен еске алып, айтып отырады.
Байзақ Момынбаевтың шығармашылығынан
(жақын досы, филология ғылымдарының докторы, профессор
Ақселеу Сейдімбектің қазасына арнап жазған өлеңі):
Жүрегімдесің, ағажан!
Шаңқай түс шақта
шарт сынғандайын шаңырақ,
Ақселеу аға,
Артыңда қалдық аңырап.
Жер-жерден саған
жетуші едік жамырап,
Қалғандай қазір
қара ормандарың қаңырап.
Өлара кезде өзгерді неге өрісің?
Қиямыз қалай қазақтың
сендей серісін?!
Еңіреп өткен ел үшін
және жер үшін,
Тұғырда тұрған тұлғалардың сен теңісің.
Өнерді сүйдің,
Ұлықтадың ұлттың өнерін,
Күмбірлеткенсің
қоңырауларын көненің.
Бергеніңнен де
көп еді сенің берерің...
Ағатайым-ай,
Ақырғы сәтте не дедің?!
Шежіре шертіп
айызын жұрттың қандырдың,
Ақтарып архив
шарасын көздің талдырдың...
Жетпіске жетпей
ажалға қалай алдырдың?..
Аға сұлтанның шақшасын
кімге қалдырдың?..
Даланың ұлы,
Іздеймін сені даладан!
Іздеймін сені
қара жамылған қаладан...
Өмірден мынау
өттіге сені санаман,
Жүрегімдесің, ағажан!..
Егемен Қазақстан, 18.09.2009
Достар мен әріптестер лебізі
«Қазақта «Арыстандай күшің болса, құмырсқадай ісің болсын» деген ұлағатты сөзі бар. Бұл сөздің түп-төркіні - қанша мықты болсаң да тырбанып, тынымсыз еңбек ет дегенді білдірсе керек. Байзақ бауырымыздың да жоғары асуларды алуы өзінің біліктілігі мен ерінбей-жалықпай еңбектенуінің нәтижесі еді... Мен оны еліміздегі инженерлік педагогиканың бастаушысы деп есептеймін. Тіпті, педагогика ғылымдарынан докторлық диссертация қорғауы да Байзақтың биік дәрежедегі, биік деңгейдегі ғалым екендігін бұрынғыдан нақтылай түседі»
Камал Ормантаев, академик,
Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік сыйлығының лауреаты
«Байзақ Көпірбайұлы бұл өмірден білгені, көргені, тергені көп, оқығаны, тоқығаны, жиғаны, түйгені мол азамат. Ол өмірдің, білімнің, ғылымның, өнердің, әдебиеттің, мәдениеттің, бүкіл он сегіз мың ғаламның қырлары мен сырларынан терең хабардар, жан-жақты энциклопедиялық білімі бар, зердесі мен жады керемет мықты азамат еді».
Сейілбек Шаухаманов,
қоғам қайраткері, Байзақтың дос ағасы
«Ақ жарқын, адал жүректі қасиетті Сыр елінен көптеген достар таптым, олармен қазірде араласып тұрамын... Қызылордалық достарымның ішінен Қорқыт ата университетінің ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, професссор, Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының академигі Момынбаев Байзақ Көпірбайұлын ерекше атар едім».
Тоқтар Әубәкіров, ғарышкер,
Кеңес Одағының батыры,
Халық қаһарманы,
техника ғылымдарының докторы
«Байзақ Момынбаев - бұл есім тек ғана Сыр өңіріне емес, Алты алаш атырабына аян, белгілі тұлға десем қателесе қоймаспын. Оның білім саласындағы жеткен жетістігінен бөлек адамгершілік қасиеті, толымды тұлғалығы, шешендігі, күмбірлетіп күй тартатындығы, тамылжытып ән салатындығы, тебірентіп жыр оқитындығы, шешен сөзділігі көптен бөлек биік ететін. Үлкенмен де, кішімен де бірдей араласатын оның тағы бір қасиеті - адам алалап, қызмет бөліп жатпайтын. Бұл қасиет тектіліктен келген, әке көрген нән жігіттің ісі десең де, заман қиындығын көріп, ерте есейген жанның жан дүниесі десеңде болатындай.
Жоқтан бар пайда болмайды, тақыр жерге шөп те шықпайды. Байзақтың бар жақсы қасиеттері оның анасының ақ сүтінен, әкесінің ақ батасынан, тектілігінің терең тамырынан бастау алады».
Сәдібек Балтабайұлы,
Қызылорда облыстық телекоммуникация
дирекциясының Бас директоры
«Игі жақсы тұлғалар мен ағалар туралы қай кезде де кеңінен толғап, айта бергің келеді. Қазақстанда инженерлік – педагогикалық білімнің негізін қалаған, ғылымның осы бағытына өзіндік үлес қосқан ұстаз-ғалым Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев, міне,осындай азаматтар санатында. Еңбек еткен саламыздың ортақтығы арқасында Байзақ Көпірбайұлымен жиырма жылдай аралас-құралас жүріп, кейінгі уақытта қызметтес те болдық. Байекеңнің өзім байқаған тұлғалық қасиеттері сан қырлы болатын. Соның бірі – алқалы топта көптің көңіліне қонар арқалы сөз айту қабілеті. Қайбір жиын болмасын, ақиық ақындарымыздың өлеңдерінен бір-екі шумақты жатқа айтып немесе домбыра тартып, жарасымды әзіл- қалжыңмен ортаның сәнін келтіріп отыратыны да бар еді.
...Еліміздің ертеңі жастардың алдыңғы толқын ағаларына қарап есейетіні заңдылық. Осы тұрғыдан өңіріміздің тұғырлы тұлғаларының бірі Байзақ Момынбаевтың еңбек жолы кейінгі буынға үлгі – өнеге».
Қылышбай Бисенов,
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда
мемлекеттік университетінің ректоры,
техника ғылымдарының докторы, профессор.
Марапаттары мен атақтары
1972 ж. БЛКЖО Орталық Комитетінің Құрмет грамотасымен мадақталды.
1974 ж. БЛКЖО Орталық Комитетінің Құрмет грамотасымен мадақталды.
1987 ж. Қазақ КСР кәсіптік-техникалық білім саласының үздігі төс белгісімен марапатталды.
1991 ж. КСРО Жоғары білім министрлігі және Ауылшаруашылық министрлігінің Мақтау грамотасымен мадақталды.
2003 ж. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы берілді.
2008 ж. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен «Астанаға-10 жыл» мерейтой медалімен марапатталды.
2009 ж. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен «Парасат» орденімен және Ресей Федерациясы Білім және ғылым министрлігінің «К.Д.Ушинский медалімен» марапатталды.
2011 ж. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Алғыс хатымен» мадақталып, «Қазақстан Республикасы білім беру ісінің құрметті қызметкері» төс белгісімен марапатталды.
Ұрпағы
Жұбайы – Құлахметова Дариға 1947 жылы дүниеге келген, мамандығы-педиатр, медицина ғылымдарының кандидаты, дәстүрлі емес қытай медицинасын алғашқы боп меңгергендердің бірі, қазіргі таңда зейнетте, нумерологиямен айналысады. Екі баласы бар. Үлкен ұлы-Марат 1970 жылы дүниеге келген, республикаға танымал кәсіпкер. Келіні Виктория- «Қазақстан ханымы-2012» конкурсының жеңімпазы. Олардан Игорь, Әмір, Жан, Арман, Әлем, Марсель - (Рабия) атты немерелері бар. Кенже ұлы – Жомарт 1972 жылы дүниеге келген, саяси ғылымдарының кандидаты, экономика ғылымдарының докторы, Назарбаев университетінде МВА дәрежесін қорғаған, жасыл энергетика саласының маманы, 2017 жылы құрылған «Академик Б.К.Момынбаев атындағы Қор» Жеке Қорының Президенті. Келіні Шынардың мамандығы – экономист, банк ісінің маманы. Екеуінен Әсемжан және Аружан атты немерелері өсіп келеді.
Есте қалдыру
Қазақ халқының өміріне, тарихы мен мәдениетіне, ғылымы мен экономикасына қатысты әр саланы игеруге, ашуға, дамытуға тұңғыш із салған қазақтың тұлғалары туралы 2005 жылы жарық көрген «Жүз тұңғыш» атты жинаққа (құрастырушы-Б.Нұржекеұлы) қазақ ғалымдарының ішінде тұңғыш қазақ тілінде «Кәсіптік техникалық пәндер» атты оқулық авторы және инженерлік педагогика саласында тұңғыш доктор атағын алған ғалым Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев енгізілген.
2014 жылы Б.К.Момынбаевтың өмірі мен қызметіне арналған «Академик» кітабы жарық көрді.
2016 жылы Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, Ресей білім академиясының академигі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Байзақ Көпірбайұлы Момынбаевты еске алуға және 70 жылдығына арналған «Үздіксіз кәсіби білім берудің проблемалары мен келешегі» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарының жинағы жарық көрді, оның «Ұсыныстар» деген бөлімінде Қызылорда қаласындағы мектептердің бірін академик Б.К.Момынбаевтың есімімен атау туралы ұсыныс берілді.
2017 жылы «Академик Б.К.Момынбаев атындағы Қор» Жеке Қоры құрылды, ол Қызылорда қаласындағы №278 орта мектепте мамандандырылған білім жобаларын қаржыландырып келеді.
2018 жылы Қызылорда қаласындағы Қорқыт ата атындағы мемлекеттік университеті Қызылорда қаласы Әкімдігінің Ономастика бөліміне №278 орта мектепті академик Б.К.Момынбаевтың есімімен атауға рұқсат беру туралы хат жолдады.
Байзақ ағаның досы, сыныптасы, танымал қазақ ақыны Иран-Ғайып құлпы тасқа жазу үшін төмендегідей жыр жолдарын ұсынған еді:
Келдің. Көрдің. Кеттің.
Үшпағыңа – жеттің.
Фәниіңді - Бүтіндеп,
Бақиыңа - Өттің.
Өттің - Адам Қалпыңда,
Айналып - Саф-Алтынға.
Адал Жарсың, Әкесің,
Алаңы жоқ артыңда...
Видеоматериалдар
- 1.Академик Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев кенже ұлы Жомартпен
- 2.Ғибратқа толы ғұмыр. 1-бөлім.(Академик Байзақ Көпірбайұлы Момынбаевпен сырласу сәтінен)
- 3.Ғибратқа толы ғұмыр. Жалғасы. (Академик Байзақ Көпірбайұлы Момынбаевпен сырласу сәтінен)
- 4.Кешіккен хат... (Академик Байзақ Көпірбайұлы Момынбаевты еске алу)
Дереккөздер
1.Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. 6 том/ Бас ред. Б.Аяған.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы. 2004.- 696 бет.
2.Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. 7 том/ Бас ред. Б.Аяған.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы. 2005.- 728 бет.
3.«Сыр елі». Қызылорда облысы: Энциклопедия. – Алматы, 2005. – 170 б.
4.«Жүз тұңғыш» жинағы. 2-кітап. Құрастырған Б.Нұржекеұлы.-Алматы, «Жалын» баспасы, ЖШС, 2005.-352 б.
5.Байзақ Көпірбайұлы Момынбаев: Биобиблиографиялық көрсеткіш/ Құраст.: Әбенова Ж.Ә., Түбекбаева Г.А.- Қызылорда, 2011.-95б. («Қазақстан ғалымдарының биобиблиографиясына мәліметтер» сериясы)
6.«Академик» жинағы. Құрастырушылар: Ж.Момынбаев, Ө.Момынбайұлы, К.Құдайбергенов.- Алматы, 2014.-348б.
7.Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Байзақ Көпірбайұлы Момынбаевты еске алуға және 70 жылдығына арналған Үздіксіз кәсіби білім берудің проблемалары мен келешегі» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарының жинағы (30 қыркүйек, Қызылорда), -Алматы, «Волкова Н.А.» баспасы, 2016.- 316б.
Ғалым еңбектерінің хронологиялық көрсеткіштері
1972
1. Экспериментальная электрическая тормозная установка для моделирования переменных нагрузок на валу тракторного дизеля. //Научные труды КазСХИ.– Алма-Ата, 1972. -Т. ІҮ. -Вып.1. – С.126-129.(Соавт.: Кошкин А.А.)
1976
2. Реверс. //Казахская Советская Энциклопедия. – 1976. – Т.9.
3. Релейная система. //Казахская Советская Энциклопедия. – 1976. – Т.9.
4. Релейная защита. //Казахская Советская Энциклопедия. – 1976. – Т.9.
1977
5. Методика исследования мощностных и технико-экономических показателей тракторного двигателя при неустановившемся характере нагрузки. //Актуальные вопросы механизации и электрификации сельскохозяйственного производства, КазНИИМЭСХ. – Алма-Ата: Кайнар, 1977. – С.203-208 (Соавт.: Кошкин А.А.).
6. Спидометр. //Казахская Советская Энциклопедия. – Алма-Ата, 1977. – Т. 10. - С. 387.
7. Стартер. //Казахская Советская Энциклопедия. – Алма-Ата, 1977. – Т. 10. – С.410-411.
8. Статор. //Казахская Советская Энциклопедия.– Алма-Ата, 1977. – Т. 10. – С.414.
9. Таксометр. //Казахская Советская Энциклопедия. – Алма-Ата, 1977. – Т. 10. – С.600.
10. Тахеометр. //Казахская Советская Энциклопедия. – Алма-Ата, 1977. – Т. 10. – С. 599.
11. Тензометр. //Казахская Советская Энциклопедия. – Алма-Ата, 1977. – Т. 11. – С.33.
1978
12. Некоторые результаты стендовых исследований дизеля СМД -14 при неустановившейся нагрузке. Механизация производственных процессов в с/х Казахстана. //Научные труды КазСХИ. – Алма-Ата, 1978. – Т. 21. – В. 3. – С.60-64.
1979
13. Повышение коэффициента использования мощности двигателя гусеничного трактора класса 30 КН путем демпфирования колебания момента сопротивления на входе в силовой агрегат: 05.20.01 – Механизация с/х производства. Диссертация на соискание ученой степени канд. тех. наук. – Алма-Ата, 1979.-152с.
1980
14. Моделирование регулирование скоростного режима двигателя на АВМ с целью улучшения его динамических качеств на тракторе. //Информационный листок КазНИИНТИ.– Алма-Ата, 1980. – №4(3801). – С.4.
1981
15. Организация СРС по предмету «Методика преподавания технических дисциплин» //Тезисы докладов СИПИ. - Свердловск, 1981.
16. Повышение коэффициента использования мощности двигателя гусеничного трактора класса 30 КН путем демпфирования колебания момента сопротивления на входе в силовой агрегат. В кн.: Рекомендаций по законченным работам за Х пятилетку. –Алма-Ата, 1981.-С.60.
17. Повышение эффективности машинно-тракторных агрегатов путем снижения колебаний момента сопротивления. Автореф. дисс. для соискание учен. степени канд. техн. наук (на примере работы гусеничнного трактора кл. 30кн в условиях 10 ж. Региона КазССР) (05.20.03; 05.05.03) – Ленинград: Пушкин, 1981. – 18с.
18. Устройство для повышения эффективности работы гусеничного трактора. //Информационный листок КазНИИНТИ. – Алма-Ата, 1981. – №17. – С. 6.
1982
19. Исследование надежности серийных тракторов Т-4АП2 по результатам наблюдений при рядовой эксплуатации в условиях Южного Казахстана. //Научный отчет с АТЗ им. М.И. Калинина. Госрегистрация №22.57.81-12.00.40 – Алма-Ата: КазСХИ, 1982. – 49с. (Соавт.: Джамбаев К.А.)
1983
20. Установка для тяговых испытаний трактора. – Алма-Ата: КазСХИ, 1983 – 16с. (Соавт.: Джамбаев К.А.)
1986
21. Зачетное задание как средство улучшения методической подготовленности студентов. //Проблемы профессиональной подготовки инженеров-педагогов. Межвузовский сборник. – Ростов на Дону: РИСХМ, 1986. – С.45-49.
1988
22. Научные аспекты организации учебного процесса на инженерно-педагогическом факультете. //Научно-методические основы подготовки инженеров-педагогов СПТУ. Труды КазСХИ – Алма-Ата, 1988. – С.88-95. (Соавт.: Сейтешев А.А., Инкарбеков А.Б.)
23. Проблемы методической основы подготовки студентов инженерно-педагогического факультета. //Научно-методические основы подготовки инженеров-педагогов СПТУ. Труды Каз.СХИ.– Алма-Ата, 1988. – С.9-15.
1989
24. Использование графов совершенствования учебного процесса. //Совершенствование системы непрерывного профессионально-экономического обучения рабочих кадров. – М., 1989.-4с.
25. К проблеме синтеза инженерно-педагогических дисциплин. //Тезисы докладов СИПИ. – Свердловск, 1989. (Соавт.: Гиззатова Л.Г.)
26. Организация СРС ИПФ на кафедре педагогики. //Тезисы докладов СИПИ. – Свердловск, 1989.
27. Системный подход к подготовке инженера-педагога на основе взаимосвязи общенаучных и специальных дисциплин. //Тезисы докладов Каз СХИ. – Алма-Ата, 1989.
28. Формы взаимосвязи общенаучных, общетехнических и специальных дисциплин. //Тезисы докладов СИПИ. – Свердловск, 1989.
1990
29. Взаимосвязь естественно-научных, общетехнических и специальных дисциплин. //Тезисы докладов ААСИ. – Алма-Ата, 1990.
30. Инженер-педагог, кто он? //Учитель Казахстана. – 1990.-№50.
31. Исследование взаимосвязи естественно-научной, общетехнической и специальной подготовки студентов ИПФ. /Тезисы докладов. – Алма-Ата, 1990.
32. Көсегеміз көгерсін десеңіз... (Қазақ ауыл шаруашылық институтында инженер-педагогтарды даярлау). //Қазақстан мұғалімі. – 1990. – 14 желтоқсан.
33. Межпредметные связи как фактор формирования диалектико-материалистического мировоззрения студентов инженерно-педагогического факультета. //Тезисы докладов. – Алма-Ата, 1990.
34. Методологические вопросы инженерно-педагогического образования. //Актуальные проблемы психологии и педагогики в Казахстане. Научный сборник КазГУ им. М. Кирова. – Алма-Ата, 1990. – С.206-208.
35. Совершенствование инженерно-педагогического образования – путь к решению проблемы подготовки рабочего класса. /Материалы Совещания Президиума АПН СССР с ведущими учеными и специалистами народного образования Казахстана и Средней Азии. //Труды КазГПУ им. Абая. – Алма-Ата, 1990.- С.33-36.
36. Совершенствование профессиональной подготовки студентов по специализации 03.01.-механизация с/х производства. //Тезисы докладов. – Свердловск, 1990.
37. Состояние и развитие проблемы подготовки инженерно-педагогических кадров для системы профтехобразования //История педагогического образования. Сб. научный трудов. Моск. ин-т с/х пр-ва им. В.П. Горячкина. – М., 1990.-С.69-73.
1991
38. К вопросу совершенствования методики преподавания общеинженерных дисциплин по инженерно-педагогической специальности. //Сборник научных трудов Московского авиационного института. – М., 1991.-С. 59-65.
39. Межпредметные связи как условие совершенствования политехнической подготовки будущего инженера-педагога. //Сборник начных трудов КазСХИ. – Алма-Ата, 1991. – С.17-21.
40. Опыт методической подготовки инженеров-педагогов. //Советская педагогика. – 1991. - №6. – С.70-74.
41. Подготовка инженеров-педагогов в условиях рыночных отношений. //Тезисы докладов СИПИ. – Свердловск, 1991. (Соавт.:Абдыкаримов Б.А.)
42. Подготовка специалистов в условиях рыночных отношений. //Тезисы докладов АИНХ. – Алма-Ата, 1991.
43. Проблемы подготовки будущих инженеров-педагогов к реализации дидактических возможностей ТСО в учебно-производственном процессе ПТУ. – Свердловск, 1991.
44. Система технических знаний инженеров-педагогов по механизации сельскохозяйственного производства. //Сборник научных трудов Моск. ин-т с/х пр-ва – М., 1991.- С.14-21.
45. Теоретические основы профессиональной подготовки инженера-педагога в сельхозвузе: Автореферат докторской диссертации. 13.00.01. – Екатеринбург: Свердловский инженер-педагог ин-т. - 1991. – 32с.
46. Техническая творческая самостоятельная работа как средство формирования профессиональных умений будущего инженера-педагога. //Сборник научных трудов Мозырьского пединститута. – Мозырь, 1991. – С.29-33.
1992
47. Готовит сельхозвуз. – Алматы, 1992.
48. К проблеме критериев оценки особенности профессионально-педагогической деятельности инженера-педагога. – Бухара, 1992 (Соавт.: ЖаксылыковаН.Е.)
49. О формировании речевых знаний, умений и навыков у студентов ИПФ. – Бухара, 1992. (Соавт.: Гиззатова Л.Г.)
50. Основы интеграции общенаучных, общетехническких и специальных дисциплин при подготовке инженеров-педагогов. – Алматы, 1992. (Соавт.: Кулахметов Б.У.)
51. Педагогические основы реализации дидактических принципов ТСО при профессиональной подготовке инженеров-педагогов.– Алматы, 1992. – 16с. (Соавт.: УстемировК.У..)
52. Проблемы профадаптации молодых мастеров производственного обучения СПТУ. – Алматы, 1992. (Соавт.: Кулахметов Б.У.)
1993
53. Проектирование процесса осуществления межпредметных связей. / Сб. статей научн. конф. проф.-препод. состава и аспирантов (17-19 февраля, 1993г). – Алматы: КазСХИ, 1993.- Ч.3. – С.99-101. (Соавт.: Самбаев М.М.)
54. Система непрерывного образования в сельхозвузах Республики Казахстан. – Стамбул, 1993.
55. Система непрерывного экологического образования в сельхозвузах Республики Казахстан. – Стамбул, 1993.
1994
56. Айтыс өнерін дамыту арқылы жастарға эстетикалық тәрбие беру жолдары. – Алматы, 1994. – 16б. (Соавт.: Асанова У.)
57. Организационно-педагогические проблемы профессиональной адаптации молодых мастеров. – Алматы, 1994. – 16с. (Соавт.: Кулахметов Б.У.)
1996
58. Инженер біліктілігін арттырудың педагогикалық негізі. – Алматы, 1996 – 3 б. (Соавт.: Абдраманов Ш.)
59. О проблемах подготовки экономистов педагогов для аграрного сектора – Алматы, 1996.
60. Организация социальной работы для молодежи. – Алматы, 1996. – 3с. (Соавт.: Каненова К.Г.)
61. Преемственность в системе многоуровневой подготовки инженерно-технических специалистов. / Рукопись отчета по госбюджетной теме. – Алматы, 1996.
62. Система технико-технологических знаний в процессе подготовки будущих учителей трудового обучения. // Доклады и тезисы выступлений на международной научно-практической конференции молодых ученых и аспирантов. – Алматы: КазГАУ, 1996. – С. 83-85. (Соавт.: Альназарова Г.Ш., Купербаева А.Ж.)
63. Социальная служба для молодежи в России и в Казахстане на современном этапе. – Алматы, 1996. (Соавт.: Каненова К.Г.)
64. Тау-кен мамандарын даярлаудың әлеуметтік мәні. – Алматы, 1996. (Соавт.: Абдраманов Ш.)
1998
65. Информатизация системы среднего образования: цель, проблемы, задачи. //Сборник научных трудов АГУ им. Абая. – 1998. (Соавт.: Кудайбергенов Н.)
66. Факторы интеграции содержания общего и профессионального образования в профтехшколах. //Сборник научных трудов АГУ им. Абая. – 1998. (Соавт.: Устемиров К.У.)
1999
67. Тәлімгер ғалым: этнопедагог ғалым С. Қалиұлы – 70 жаста. //Қазақстан мұғалімі. –1999. –15 қыркүйек.
2000
68. Концепция содержания технологической подготовки школьников общеобразовательной школы. //Ізденіс. Поиск. Сер. естетственн. наук. – 2000. - №6. – С.106.
69. Опыт зарубежных стран в развитии профессионального образования, профессиональной подготовки. //Білім-Образование. – 2000. - №1. – 3с. (Соавт.: Рыкова Е.)
70. О преемственности трудовой и профессиональной подготовки учащихся общеобразовательных и профессиональных школ. //Актуальные вопросы профессионального воспитания молодежи: Сб. материалов научн-практич. конф., посвящ. 70-летию академика А.П. Сейтешева. – Алматы, 2000. – С.230-233. (Соавт.: Кисамединов М.М., Устемиров К.У.)
71. Формы проявления индивидуального обучения информатике в Вузе. //Высшая школа Казахстана. -2000. -№4-5. -С.61-65. (Соавт.: Кубентаева С.)
2001
72. Бастауыш мектеп мұғалімінің инновациялық іс-әрекеті. //Бастауыш мектеп. – 2001. - №7. – 3-7б. (Соавт.: Нағымжанова Қ.)
73. Гуманизация отношений командира и подчиненного. //Калкан. – 2001. - №49. – 3с. (Соавт.: Туленгутов К.)
74. Гуманитаризация как ведущее направление гуманизации профессионального образования. //Исследовании, результаты (КазНАУ). - 2001. - №6. – С. 7-12.
75. Методы оценки качества сформированности методической подготовки инженера-педагога. //Ізденіс-Поиск. – 2001. - №1. – С.150-154. (Соавт.: КупербаеваА.)
76. Основные положения стандарта среднего профессионального образования. //Қазақстан жоғары мектебі. – 2001. - №1. – С.123-133. (Соавт.: Бақтыбаев К.)
77. Педагог-ғалым мерейі: ҚБА вице-президенті, кәсіптік білім институтының директоры, профессор Б.Б.Баймаханов 70 жаста. //Қазақстан жоғары мектебі. – 2001. - №1. – 209-210б.
78. Сущность патриотического воспитания воинов ВВ МВД РК. //Калкан. – 2001.- №44. – 3с. (Соавт.: Санабаев У.)
2002
79. Адамның әлеуметтік дамуына түрлі экологиялық факторлардың әсері //Ізденіс. Поиск. – 2002. - №2. – 111-114 б.
80. Салауатты өмір салтын қалыптастырудың ғылыми теориялық жүйесі. //Ұлт тағылымы.-2002.-№3.-177-181б. (Соавт.: Махамедова Б.Я.)
81. Состояние и перспективы экологического образования в Республике Казахстан. //Педагогика. – 2002. - №1. -С.94-97.
82. Студенттердің техникалық шығармашылығын қалыптастырудың және дамытудың дидактикалық мәселелері. //Қазақстан жоғары мектебі. – 2002. - №1. – 88-91б. (Соавт.: Сыздықов О.)
2003
83. Құндылықтар деген не? //Ақ жол Қазақстан.-2003. – 25 сәуір. (Соавт.: Нұрмұратов С.)
84. Методика исследования процесса воспитания патриотизма у военнослужащих внутренних войск и динамика опытно-экспериментальной работы. – Алматы, 2003. (Соавт.: Санабаев У.К.)
85. Обоснование критериев и их показателей для оценки изменения в уровнях развития патриотических качеств у военнослужащих. – Алматы, 2003. (Соавт.: Санабаев У.К.)
2005
86. Ауыл мектебі оқушыларына экологиялық білім мен тәрбие берудің ұлттық өлкелік ерекшеліктері. //Ізденіс. – 2005. (Соавт.: Абеуова Ш.М.)
87. Ауыл оқушыларын фермерлік шаруашылыққа дайындау. //Бастауыш мектеп. – 2005. - №4. – 41-42б.
88. Кәсіптік білім және уақыт талабы: Елбасы Н. Назарбаевтың Жолдауына байланысты техникалық және кәсіптік білім беру туралы. //Егемен Қазақстан.- 2005.-10 наурыз.
89. Организационно-педагогические проблемы профессиональной адаптации молодых мастеров производственного обучения. //Вестн. Академии пед. наук Казахстана. -2005.-№4/5.-С.55. (Соавт.: Кулахметов Б.У.)
90. Применение знаний о человеческом факторе в формировании значимых качеств у авиационных специалистов в процессе обучения. //Вестник серия «Педагогические науки». - 2005. (Соавт.:Несипбаева О.Д.)
91. Проблемы формирования экономических знаний учащихся. //Поиск. Сер. гуманит. наук. – 2005. -№1. – С.244-248. (Соавт.: Даулеткулова А.)
92. Теоретические основы формирования значимых качеств у авиационных специалистов через профессиональное общение. //Вестник серия «Педагогические науки». - 2005. (Соавт.: Несипбаева О.Д.)
2006
93. Ауыл мектебі оқушыларының экологиялық мәдениетін қалыптастырудағы технология пәнінің мүмкіншілігі. – ҚарМУ Хабаршысы, 2006. (Соавт.: Абеуова Ш.М.)
94. Отаншылдық білім мен тәрбиенің тұғыры болуға тиіс. //Егемен Қазақстан. – 2006. – 27 қаңтар.
95. Отбасы неке тәрбиесін жақсартудың өзекті мәселелері. – //Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік ун-нің Хабаршысы. – 2006. - №1. – 216-220б. (Соавт.:Жумадуллаева А.А.)
96. Психолого-педагогические условия преемственности управления подготовкой учителя в системе непрерывного профессионально-педагогического образования. //ҚМУ Хабаршысы. – 2006. - №2(22). – 141б. (Соавт.: Сайлыбаев Б.А.)
97. Развитие идеи социально-эстетического воспитания молодежи средствами искусства в истории педагогики. //Ұлт тағылымы. – 2006. - №3. – С.133-136.
98. Ұлттың ортақ ұраны: Отан, Тәуелсіздік, тұрақты даму. //Егемен Қазақстан. - 2006. - 30 мамыр.
2007
99. Бәсекеге қабілетті маман - ел болашағы. //Сыр бойы.- 2007.-11 желтоқсан.
100. Генезис понятия «патриотическое воспитание» в педагогической науке. //Матер. респ. научн.-практич. конф. «Непрерывное профессиональное образование: проблемы и перспективы». – Кызылорда, 2007. –С. 226-229. (Соавт.: Мощеев В.В., Махамедова Б.Я., Рахметулин Б.Ж., Ердигаликов Б.Е.)
101. Сәдуақасқызы К. Оқу үрдісін нәтижеге бағыттау жағдайында оқушыларды өзіндік бақылауға бейімдеу: Монография. /Пікір білдірген Б.К.Момынбаев. – Астана, 2007.-118б.
102. Современные подходы к технологиям патриотического воспитания школьников. //Мат. респ. научн.-практич. конф. «Непрерывное профессиональное образование: проблемы и перспективы». – Кызылорда, 2007.-С.230-234. (Соавт.: Мощеев В.В., Махамедова Б.Я., Рахметулин Б.Ж., Ердигаликов Б.Е.)
103. Үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесінде мұғалімдер даярлауды басқару сабақтастығының моделі жөнінде. //Қ.А. Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінің Хабаршысы. Қоғамдық ғылымдар сериясы. – 2007. - №1. -162-168 бб. (Соавт.: Сайлыбаев Б.А.)
104. Үздіксіз кәсіби білім берудің Қазақстандық моделі, оның құқықтық базасы мен даму перспективалары жайлы. //Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің Хабаршысы. – 2007. - №2. – 100-102 бб.
105. Үздіксіз білім беру жүйесіндегі сабақтастықтың рөлі. //Қазақстан жоғары мектебі. Высшая школа Казахстана. – 2007. - №1. – 5-7 бб. (Соавт.: Жаңаберген Ә.)
2008
106. Алматов А.Н., Тоқжан Т.Т. Көрұғлы (музыкалық эпос): Оқу құралы. 1 том. /Пікір жазғандар: Б.К. Момынбаев т.б. – Алматы: Дайк-Пресс, 2008.-292б.
107. Даму белесіндегі жаңа кезең. //Сыр бойы. – 2008. – 12 ақпан. – 2б.
108. Качественное образование – залог конкурентоспособности. //Современное образование. – 2008. - №1. – С.16-18.
109. Кіріспе сөз. Көпсалалық университет: патриоттық тәрбиенің маңызы, мәдени үйлесімділік пен бәсекеге қабілеттілікке бейімделу» атты облыстық ғылыми-практикалық конференция материалдары (17 мамыр 2008 ж.). – Қызылорда; Тұмар, 2008. – 5-6 бб.
110. Научно-методические проблемы развития системы непрерывного агроинженерного образования. //Материалы международной научно-практической конференции система непрерывного профессионального образования: проблемы и перспективы развития. (6-7 июня 2008г.) – Кызылорда, 2008.- С. 350-355. (Соавт.: Кубрушко П.Ф.)
111. Новые горизонты развития: За строкой послания.//Кызылординские вести.- 2008.-23 февраля.
112. Отанды сүю отбасынан басталады. //Егемен Қазақстан. – 2008. – 19 шілде. //Сырдария. – 2008. - №2. – 10-17 бб.
113. Педагог тұлғасының құрылымындағы әртістік. //Ұлағат. – 2008. - №3. – 23-32б. (Соавт.: Жұмаш А.)
114. Перспектива создания корпоративной информационно-образовательной сети. //Материалы международной научно-практической конференции система непрерывного профессионального образования: проблемы и перспективы развития. (6-7 июня 2008г.) – Кызылорда, 2008.- С.369-375. (Соавт.: Даужанов Н.Т.)
115. Тәжірибелік – эксперименталды жұмыс. //Ұлағат. – 2008. - №4. – 9-19 бб. (Соавт.: Оңалбек Ж., Жұмаш А.)
116. Тойда туған толғамдар. //Сыр бойы. – 2008. – 4 шілде.
117. Үздіксіз педагогикалық білім жүйесінің қалыптасуы мен дамуы. / Үздіксіз кәсіби білім беру жүйесі: даму проблемалары мен болашағы атты халықаралық ғылыми-тәжрибелік конференция материалдары (6-7 маусым). – Кызылорда: Тұмар, 2008. – 3-5 бб.
2009
118. Будущее за профессионалами: Отклик на Послание Президента. //Кызылординские вести. – 2009. – 15 апреля.
119. Ғылымға жасалған бүгінгі қамқорлық – болашағымыздың берік негізі. //Ғылым, білім және инновация: жастардың ғылыми шығармашылығы. Жас ғалымдардың ғылыми еңбектерінің жинағы. – Қызылорда: Тұмар, 2009.-3-10 бб.
120. День начинается с газеты: газета «Кызылординские вести». //Кызылординские вести. – 2009. – 9 июня.
121. Елбасының қамқорлығы студенттердің еңсесін көтерді. //Егемен Қазақстан. – 2009. – 31 наурыз.
122. Жаңа ақпараттық технологиялар негізінде білім сапасын жоғарылату. //Білім-Образование.-2009. - №4. – 3-4 бб. (Соавт.: Шермағамбет М.З., Асқаров С.Қ.)
123. Жастар саясатының жаңа бағыты. //Сыр бойы. – 2009. – 6 шілде.
124. Қазақы қалып: Ғалым Болат Әбдікәрімұлы. //Егемен Қазақстан. – 2009. – 24 қаңтар.
125. Қамқорлыққа жақсы үлгеріммен жауап береміз. //Сыр бойы. – 2009. – 7 наурыз.
126. Отанын сүйген ұланды елі алақанына салып аялайды. //Сыр бойы. – 2009. – 16 қазан.
127. Өркениетке жасалған қадам. //Сыр бойы. – 2009. – 16 мамыр.
128. Саяси тұрақтылық – қоғам дамуының факторы: Қазақстан Республикасы – унитарлы мемлекет. //Сыр бойы. – 2009. – 9 қаңтар.
129. Страна помогает отличникам. //Казахстанская правда. – 2009. – 3 марта.
130. Сыр бойы халқымыздың тарихи әрі мәдени мұралар кеніші. //«Еуразия тарихы мен мәдениетіндегі Арал – Сырдария өңірінің орны» Халықаралық ғылыми конференция материалдары (Қызылорда, 23 қазан). – Алматы, 2009. – 6-9 бб.
131. Сыр өңіріндегі рухани-мәдени зерттеулер нәтижесі: Қорқыт Ата атындағы ҚМУ туралы. //Мәдени мұра. – 2009. - №4.-42-47 бб.
132. Центр знаний и научного поиска. //Байтерек. – 2009. - №1. – С.86-91.
2010
133. Абыз жүректің шуағы. //Сыр бойы. – 2010. – 2 ақпан.
134. Актуальные проблемы военно-патриотического и физического воспитания учащейся молодежи. //Қазақстан кәсіпкері. Профессионал Казахстана. – 2010. - №5. – С.36-37. (Соавт.: Мощеев В.В.)
135. Ақиқаттың алдаспаны. //Халық. – 2010. – 10 маусым.
136. Алғы сөз. //Орта мектептегі жаратылыстану бағытындағы пәндердің оқытудың өзекті мәселелері. Облыстық ғылыми-әдістемелік семинар материалдар жинағы. – Қызылорда: Қорқыт Ата атындағы ҚМУ, 2010. – 3-4 бб.
137. Әлеуметтік құнды қажеттіліктердің жіктелуі. //Қазақстанның ғылыми әлемі. – 2010.- №4(32). -147-152 бб. (Соавт.: Есіркепов Ж.М.)
138. Әлеуметтік құнды қажеттіліктердің мәні және оның сипаттамасы. //Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Шымкент, 2010. – Т. 3. – 225-232 бб. (Соавт.: Есіркепов Ж.М.)
139. Әлеуметтік құнды қажеттіліктерді педагогикалық талдау. /Республикалық конференция материалдары. – Алматы, 2010. – 109-114 бб. (Соавт.: Есіркепов Ж.М.)
140. Білікті маман даярлау – басты мақсат. / Сыр түлегі. – 2010. – № 4. - сәуір.
141. Білім көкжиегі кеңейе бермек. / Сыр түлегі. – 2010. – № 1. - қыркүйек.
142. Көпбалалы отбасы тәрбиесіндегі ұлттық қасиеттерді қалыптастыру үлгісі бойынша тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың нәтижелері. //«Қазақстан кәсіпкері – Профессионал Казахстана». – 2010. - №7. – 52-54 бб. (Соавт.: Сейлхан Г.И.)
143. Білім мен ғылымның дамуы – болашақ кепілі. //Сырдария.-2010.-№3. -3-13б.
144. Бітімгершіліктің биік белесінде. //Егемен Қазақстан. – 2010. – 7 желтоқсан.
145. Болашақ педагогтарды патриоттық-азаматтық рухында тәрбиелеудің шарттары. // Ғылым, білім және инновация: жастардың ғылыми шығармашылығы. Жас ғалымдар еңбектерінің жинағы. – Кызылорда: Тұмар, 2010. – Т. 2. – 229-234 бб.
146. Ел болашағын ертеден ойлаған: Н. Назарбаев туралы. //Егемен Қазақстан. – 2010.-10 сәуір.
147. Заманауи талаптарға сай іздену әрбір жастың көздеген мұратына жетуіне септігін тигізеді. //Әлімсақ. – 2010. – қазан. – 14-19 бб.
148. Индивидуальный подход к процессу тренировочных занятий. – Тараз, 2010. (Соавт.: Ильин И.)
149. Инновациялық индустрияландыру - мемлекет дамуының алтын арқауы. // «Қазақстан Республикасы өнеркәсібі мен аграрлық секторының даму перспективасы: ғылым, инновация, әлеметтік-экономикалық аспектілер» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. – Кызылорда, 2010. – 3-6 бб.
150. Казахстан вывел статус ОБСЕ на новый уровень. //Кызылординские вести.-2010.-30 октября.
151. Қазақстан ЕҚЫҰ мәртебесін жаңа деңгейге көтерді. //Сыр бойы. – 2010. – 3 қараша.
152. Қазақстан және Президент институтының қалыптасуы. // «Қазақстан және Президент институтының қалыптасуы» атты республикалық ғылыми конференцияның материалдары. – Қызылорда, 2010. – 3-4 бб.
153. Құрметті қызылордалықтар және қала қонақтары! //Ақмешіт ақшамы. – 2010. – 3 қыркүйек.
154. Озық білім, озат ғылым – келешек кепілі. //Егемен Қазақстан. – 2010. – 23 маусым.
155. Озық ғылым, озат білім – инновациялық индустрияландырудың басты кілті. //Ғылым, білім және инновация: жастардың ғылыми шығармашылығы Жас ғалымдар еңбектерінің жинағы.– Қызылорда: Тұмар, 2010. – Т. 1. - 296 б.
156. Оқушылардың ғылыми жұмыстарын жүйелі түрде ұйымдастыру. //Орта мектептегі жаратылыстану бағытындағы пәндерді оқытудың өзекті мәселелері атты облыстық ғылыми-әдістемелік семинар материалдары. – Кызылорда, 2010. – 3-5 бб.
157. Отан, тәуелсіздік, тұрақты даму. //Қазақ.-2010.-7-14 мамыр.
158. Сындарлы саясат салтанаты. / Сыр түлегі. – 2010. –№ 4. - желтоқсан.
159. Сыр елінің діни-ағартушылық мектептерінің бай рухани мұрасы. // Марал Ишан Құрманұлының 230 жылдығына арналған республикалық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. – Қызылорда, 2010. -5-7 бб.
160. Үздіксіз кәсіби білім беру: жаңа міндеттер мен мүмкіндіктер. / Үздіксіз кәсіби білім беру: проблемалары мен болашағы атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. (Қызылорда, 4 маусым). – Алматы: Інжу-Маржан, 2010. – 3-8 бб.
2011
161. Бүгінгі идея – ертеңгі нәтиже: Жолдау – 2011. //Сыр бойы. – 2011.-29 қаңтар.
162. Елбасымен – ертеңге. //Егемен Қазақстан.-2011.-1 ақпан.
163. Мемлекеттік бағдарлама - өрелі істер өрісі. / Сыр түлегі. – 2011. – № 8. - сәуір.
164. На благо Приаралья. // Наука и образование Казахстана. – 2011. - № 3. – С. 16-19.
165. Ұлыстың ұлы күні құтты болсын! / Сыр түлегі. – 2011. – № 7. -наурыз.
2012
166. Индивидуальность учителя с позиций понятий «индивид», «личность», «субъект». // Вестник КГУ им Коркыт Ата – 2012 №1 – С. 71-74.
Сілтемелер
Дереккөздер
- Алтын баба ұрпақтары (орыс.).
Cілтемелер
- [https://web.archive.org/web/20160305072804/http://www.inform.kz/kaz/article/1191796 Мұрағатталған 5 наурыздың 2016 жылы. Қызылорда университетіне жаңа ректор тағайындалды]
- Қазақ мемлекеттік ауыл шаруашылығы институты
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bajzak Kopirbajuly Momynbaev 1 tamyz 1946 zhyl Қyzylorda oblysy 2 sәuir 2013 zhyl Almaty kalasy belgili galym Қazakstanda otandyk inzhenerlik pedagogikalyk bilimnin negizin kalaushy tehnika gylymdarynyn kandidaty 1981 docent 1984 KSRO da inzhenerlik pedagogika salasy bojynsha tungysh korgagan gylym doktory 1991 professor 1993 Resej Bilim Akademiyasynyn akademigi 2000 Қazakstannyn enbek sinirgen kajratkeri 2003 Қazak Bilim akademiyasynyn akademigi 2005 Қazakstan Respublikasy Ұlttyk Inzhenerlik akademiyasynyn akademigi 2010 Қazakstan Respublikasynyn Ұlttyk gylym akademiyasynyn korrespondent mүshesi 2013 Bajzak Kopirbajuly MomynbaevTugan kүni1 tamyz 1946 1946 08 01 78 zhas Tugan zheriҚyzylorda oblysy Syrdariya audanyҚajtys bolgan zheriAlmaty kalasy 02 04 2013 AzamattygyҚazakstanҒylymi ayasyinzhenerlik pedagogika kәsibi pedagogikaҒylymi dәrezhesipedagogika gylymdarynyn doktoryҒylymi atagyprofessor ҚR ҰҒA korrespondent mүshesiAlma materҚazak memlekettik auylsharuashylyk institutyҒylymi zhetekshiS Ya Batyshev Kenester Odagynyn BatyryAtakty shәkirtteriA S Esimov S A Tereshenko A M Abdyrov A Muslimov I Ilin zhәne t b Nesimen belgiliKSRO da inzhenerlik pedagogika salasy bojynsha tungysh korgagan gylym doktory kazak tilindegi tungysh Kәsiptik tehnikalyk pәnder atty okulyktyn avtory Қazakstanda otandyk inzhenerlik pedagogikalyk bilimnin negizin kalaushyMarapattaryҚazakstannyn enbek sinirgen kajratkeri Parasat ordeninin iegeriӨmirbayanyShykkan tegi otbasy Bajzak Kopirbajuly Momynbaev 1946 zhylgy 1 tamyzda Қyzylorda oblysy Syrdariya audanyndagy Birlestik kolhozy kazirgi Shieli audany Birinshi Maj kenshary dүniege keldi Bajzaktyn әkesi Momynbaj elge halykka belgili syjly bedeldi kolhoz baskargan azamat bolgan Bajzak dүniege kelgende kuzhat toltyru barysynda katelik ketip aty zhoni Momynbaev Bajzak Kopirbajuly dep zhazylgan Durysynda Kopirbaev Bajuzak Momynbajuly boluy tiis Bajuly tajpasynyn Altyn ruynyn Mәmetek boliminen shykkan Әkesi Momynbaj anasy Dәmegүl Bajzaktyn әkesi Momynbaj Kopirbajuly 1894 zhyly Қarmakshy audanynda dүniege kelgen Atasy Kopirbaj eginshilikpen ajnalysyp karapajym enbegimen kүn korgen dihan bolgan Ata anadan erte ajyrylgan Momynbaj bala kezden enbekke aralasyp sharuashylyk tүrlerin zhetik igere bastajdy Osylajsha ozinin adal enbegi men zhauapkershiliginin arkasynda 1924 1931 zhyldary algashky auyldyk Kenestin toragasy bolyp sajlangan 1932 zhyly Қarmakshy audandyk partiya komitetinin ekinshi hatshysy bolyp sajlangan ogan sol zamangy kenes үkimetinin kujtyrky sayasatynyn kesirinen bajdyn kujyrshygy degen zhala zhabylyp 12 zhylga bostandygynan ajyrylgan Birak nagyz kedej sharua dihannyn balasy Momynbaj kejin aktalyp Ontүstik Қazakstan oblysynan elge oralgan eken Bul zhonindegi kuzhattar oblystyk әkimshiliktin muragatynda saktauly 1934 zhyly Syrdariya audany Kalinin kazirgi Amangeldi auylynyn bolimshesi atyndagy kolhozga toraga bolyp keledi 1937 zhyly Asau Bestobe Akkol seriktestikteri kosylyp Kalinin arteli bolyp ujymdaskan Al keler zhyly Sholak aryk Zinketer Қazybaj Bestobe Akzhar Akkol artelderinin irilenuine bajlanysty Lenin atyndagy kolhoz kurylgan Momynbaj Kopirbaev toragasy bolyp tagajyndalady Osy kezende kolhozdyn ekonomikasy artyp әl aukaty zhaksara tүsken Sharuashylyktyn zhumystary zhүjelenip kuatty auyl sharuashylygy tehnikalary kele bastady dep zhazdy Syrdariya audandyk Tirshilik tynysy kogamdyk sayasi gazeti Atalgan gazettin 2016 zhylgy 12 karashadagy 88 8496 sanynda zhariyalangan Әleueti artkan Amankeldi makalasynan alyngan bul үzindi Momynbajdyn ujymdastyrushylyk sheberligin eldi toptastyrudagy kazhyr kajratyn dәleldej tүsedi 1944 1947 zhyldar aralygynda Syrdariya audany Birlestik kolhozynyn toragasy bolyp abyrojly kyzmet atkarady 1947 zhyldyn ayagynda sol Kalinin kolhozyna kajtyp kelip 1956 zhylga dejin su muraby bolyp kyzmet etken Қyzmettin kaj salasynda bolsyn Momynbajdyn halyktyn igiligi үshin enbek etkendigi әsirese su sharuashylygyn damytu bagytynda keleli ister tyndyrganyn zhergilikti halyk zhaksy biledi Қosapan kazirgi memlekettik Zhetikol kanaly Tasaryk Қozha Aryk kazirgi Tasboget kystagynan koshken Besaryk auylynyn orny tagy baska kanaldardy saluga tikelej үles kosty Arnajy bilim almasa da zerektigimen su mamanyna ajnalgan oz isinin bilgiri Momynbajdyn kopke үlgi eter onegesi mol Bir zhyldary Syrdariya ozeni koktemde katty tasyp elge kauip tongende Momynbajdyn bilgirlikpen ajtkan utymdy sheshimi arkasynda Қyzylorda kalasy su astynda kaludan aman kalganyn el umytkan zhok Sol kezde ishinde Mәskeuden kelgen genaraly bar Kenes odagynyn talaj mamandary kansha kenes kursa da apattyn aldyn aludyn amalyn tappaj tosylgan Momynbaj kazaktyn karaburasy degen tәsil usynyp Syrdariyanyn Boribaj sagasyn bogep Қyzylordanyn halkyn sudyn katerinen aman alyp kalgan Қarabura әdisi degenimiz uzyn tal men kamysty shishe uzynnan tosep ortasyn shoppen zhyngylmen topyrakpen toltyryp kiizshe orap tastau Bir karaburanyn salmagy bir tonnadan kem emes uzyndygy en kemi 10 bolu kerek Қarabura suga tүsirgende agynga kozgalmaj lajmen aralasyp su tүbine shoge bastajdy Sojtip birinin үstine birin koya berse birine biri үjlesip ozinshe boget bolady Bul әdisti Momynbaj is zhүzinde әr topka ozi korsetip kalaj isteudi үjretip shygady Osynyn nәtizhesinde kansha kүn bajlauga konbej zhatkan Boribajdyn arnasy zhuasyp kalpyna tүsedi Bar bolgany 4 klastyk bilimi gana bar zhastajynan el men zherdin syryn bilip osken Momynbajdyn bul sheshimine bәri tandaj kakty desedi Momynbajdyn osy baga zhetpes enbegi tugan elinin tarapynan elenip Tasboget kentindegi koshege aty Kopirbaev Momynbaj koshesi berilgen Bojyndagy danalyk pen danalyk zerektik pen bilgirlik enbekkorlyk pen zhauapkershilik tua bitti kanyndagy tektilikpen sabaktasa ushtasyp sanaly gumyryn el kazhetine arnagan Momynbajdyn esimi mәngige tarihta kaldy Osyndaj halkyna abyrojly Momynbajdyn uly Bajzaktyn dүniege kelui de erekshe tylsym syrga toly ekendigin auyldastary men zamandastary ajtyp otyrady Әkesinin esimi berilgen koshede Momynbaj birinshi zhary Monshak kajtys bolgannan kejin ekinshi ret Dәmegүlmen bas kosady Olardyn Әliaskar degen tungysh uldary bir zhastan asyp kajtys bolady Bul әrine zhastary kep kalgan erli zajyptylar үshin үlken sokky bas kotermes kajgy edi Sodan olar kazak halkynyn ezhelgi әdet gurpymen әulie әmbie zhagalap kүni tүni Alla tagalladan bir perzent suragan eken Osyndaj kүnderdin birinde Momynbajdyn korshisi zhan dosy zamandasy auyldyk kenestin toragasy Zhanahmet tүsinde olardyn alda үsh uldy bolatynyn korgenin ajtyp katty kuantady Bir kyzygy Zhanahmet dүniege keler uldardyn attaryn Өmirzak Zhanuzak Bajzak dep koyularyn kalap bata bergen eken Osylajsha anasy Dәmegүldin 42 zhasynda Өmirzak 44 zhasynda Zhanuzak 50 zhasynda Bajzak omir esigin ashkan Kenzhe uldary Bajzak omirge kelgende әkesi Momynbaj 52 zhasta eken Bul turaly Biz bul kiyalga anyzga ertegige bergisiz erekshe uakiganyn zhoni belek zhajttyn shyndygyn birinshi ret Zhanahmettin balasy Momynbajdyn talaj ret atyn bajlagan kolyna su kujyp konagyn zhajlagan kazir elge halykka belgili seksennin sengirine shykkan Orakbaj aksakaldan uakiganyn bas kejipkeri Bajzaktyn oz auyzdarynan esittik dep zhazdy kogam kajratkeri Sejilbek Shauhamanov ozinin Zhүrgen zheri Mysyr shaһar edi degen esteliginde Akademik zhinagy 2014 Bajzak tekti tukymnan shykkan Ruy On eki ata Bajulynyn Altyn Mәmetek ruy Onyn zhetinshi atasy tarihta aty mәlim Sәlteke bi Mәmetekuly HIH gasyrdyn basyndagy derekter bojynsha Sәlteke bidin urpaktary Tugan bi men Barky batyr altyn ruynyn bes myn shanyragyn baskaryp Troick men Bukara arasynda sauda zhүrgizgen Barky esimi altyn ruyna uran bolgan Barkynyn balasy Nausha batyr bolsa Naushadan tarajtyn Bajnazar bi Syr elinde sheshendiktin dүldүli atangan eline aty mәshһүr ajtuly bi bolgan Bajnazardan Tobzhan Kopirbaj Kopeshbaj tugan Bajnazardyn үlken uly Tobzhan da Syr elinin үsh zhүzdin ajtuly bii bolgan onyn aty Қazak enciklopediyasyna engizilgen Syr elinin atakty akyn zhyrshylary Turmagambet Iztileuov Sejtzhan akyn Shorayaktyn Omary t b koptegen ajtuly akyn zhyrshylardyn zhyrlarynda altyn Tobzhan bi esimi kop kezdesedi Kopirbaj Bajzaktyn atasy Tobzhan bidin tugan inisi Kopirbaj ata da tegine tartkan әdil akyldy otkir tildi bolgan eken Kopirbajdyn tagy bir kasieti mal zhandy әsirese zhylkyny syrtynan synap tanityn koregendik kasieti bolgan zhәne sol ajtkany dәl kelip otyrgan Mine sol Kopirbajdan Momynbaj Momynzhan tuady Momynbajdan Zүbajra Bosha Қanymkүl Hanbibi Taj degen kyzdar Өmirzak Zhanuzak Bajzak degen uldar tugan Bajzaktyn әkesi Momynbaj 1970 zhyly al anasy Dәmegүl 1976 zhyly omirden otti Balalyk shagy Bajzak balanyn kenzhesi bolgandyktan әke sheshesine erkelep osedi Zhas kezinen ote algyr bolyp mektepti үzdik okidy Algash 3 auyldagy zheti zhyldyk mektepte 3 synypka dejin bilim algan Bozbala Bajzak Birinshi synyptyn kysky demalysynan kejin sabakka kelgende onyn okuga zerektigine tankalgan mugalimderinin biri Momynbajdyn balasyna 5 ten baska baga zhok 6 10 degen bagalar bolsa da sogan lajyk dep maktasa kerek Қazak halkyndagy til koz degen nәrse me әlde shynymen okys okiga ma әjteuir sol kүni Bajzak ayagy tajyp kulap zhambas ortan zhiligi synyp ketedi Әpkeleri Қanymkүl men Hanbibi Taj 10 15 shakyrym zherdegi korshi auylga zhayaulatyp synykshy әkelipti Bajzak sodan үsh aj sabakka katysa almajdy Birak sol yntasynyn izdenimpazdygynyn arkasynda katarynan kalmaj toksandy beske ayaktagan eken Kejinnen Bajzak әkesinin kyzmetine oraj kazirgi Mahambetov auylyna auyskan 1957 1959 zhyldary Қyzylorda kalasyndagy 143 mektepte okygan 1964 zhyly osy kaladagy Ғani Muratbaev atyndagy 171 orta mektepti ayaktady Bajzak mekteptin kogamdyk zhumystaryna belsene katyskan үzdik okushy retinde zhәne synyptastary arasynda kopshil akzharkyn ankyldagan minezimen erekshe este kaldy Bilimi Ғylymi izdenis zholynda Mektepti zhaksy ayaktagan Bajzak arman kuyp Almatyga attanady Sol arman ony 1964 zhyly Almaty kalasyndagy Қazak memlekettik auylsharuashylyk institutynyn mehanika fakultetine alyp keledi Bul oku orny Almaty kalasyndagy inzhener mehanik mamandygymen katar auyl sharuashylygyna kazhetti kәsibi mamandardy dajyndajtyn irgeli oku orny bolatyn Bajzak atalgan oku ornyn 1969 zhyly auylsharuashylyk zhumystaryn mehanikalandyru mamandygy bojynsha bitirip inzhener mehanik biliktiligin alady Onyn kop adamnyn әsirese kazak zhastarynyn tisi bata bermejtin inzhener mamandygyn tandauyna atalas agasy Bәjimbetov Өmirbektin septigi tiedi Ol kisi de Қyzylordadan kelip osy fakultetke okuga tүsken Өmirbek әrbir demalysynda ozinin teteles inilerine osy fakultettegi oku үrdisi turaly kyzyktyra әngimelep otyratyn Қazak halkynda Adaldyk zhүrgen zherde adamdyk zhүredi degen tamasha tagylymdy soz bar Bajzak Kopirbajuly Momynbaev institutta okygan zhyldary bojyndagy tabigi tazalyk pen eren enbekkorlyktyn teren akyl men kisilik kelbettin arkasynda kurstastary arasynda zor bedelge ie boldy Sol kezdegi elge tanymal I V Saharov M R Alshynbaev I Қ Қypshakbaev A E Erzhanov syndy ulagatty ustazdardan bilim aldy Қyzmet zholy Okudy үzdik ayaktagan Bajzak Kopirbajuly Momynbaev zholdamamen 1969 zhyly sol kezdegi auyl sharuashylygy gylymynyn ordasy bolyp tabylatyn Қazak auyl sharuashylygyn mehanikalandyru zhәne elektrlendiru gylymi zertteu institutynyn mashina traktor parkin pajdalanu zerthanasynyn inzheneri kyzmetine ornalasady 1970 1973 zhyldary bilim gylymga degen zor yntasy men enbekkorlygy arkasynda ozi bilim algan Enbek Қyzyl Tu ordendi Қazak memlekettik auylsharuashylyk institutyna oralyp traktorlar men avtomobilder kafedrasynda assistent bolyp kyzmet atkarady Ғylymmen etene ajnalysudy murat etken ol 1973 1976 zhzh Қazak auylsharuashylygyn mehanikalandyru zhәne elektrlendiru Ғylymi zertteu institutynyn aspiranty bolyp izdenis zholyna tүsedi Zhas galymnyn algyrlygyna sol kezdegi үlken buyn galym agalar nazar audarady Kop uzamaj 1976 1981zhzh Қazak memlekettik auylsharuashylyk institutynyn Traktorlar men avtomobilder kafedrasyna kyzmetke shakyrylyp okytushylykpen instruktor assistent etene ajnalysty Osynda Enbek sinirgen onertapkysh docent G D Bernshtejn ulagatty ustazdar M Alshynbaev I Қypshakbaev Қ Zhambaev syndy elge esimderi belgili galym okytushylardyn tәlim tәrbiesin kordi ustazdyk kyzmettin kyr syryn mengerdi Ol ustazdyk kyzmetpen gylymi izdenisti katar alyp zhүrip 1981 zhyly Leningrad auylsharuashylyk institutynda akademik I Қ Қypshakbaevtyn zhetekshiligimen traktorlar dinamikasy bojynsha dissertaciyasyn sәtti korgajdy tehnika gylymdarynyn kandidaty gylymi dәrezhesin aldy Әrine bul үlken zhetistik bolatyn Sebebi elden zhyrak zherde orys tilinde onyn ishinde tehnika salasynan kandidattyk korgau ekinin birinin kolynan kelmejtin biik beles bolatyn Astanada otken oblystyn mәdeni kүnderine kelgen delegaciya mүsheleri N Nazarbaevpen kezdestiOblys әkimi B Қuandykov universitet rektoryn marapattaudaB Momynbaev baskargan universitettin kurmetti konaktary Murat Әuezov Bauyrzhan OmarovҚazak ulttyk agrarlyk universitetinin rektory T Espolovpen 1982 zhyly Қazak memlekettik auylsharuashylyk institutynyn traktorlar zhәne avtomobilder kafedrasynyn docenti kyzmetin atkardy 1984 zhyly Zhogary attestaciyalyk komissiyanyn sheshimimen docent gylymi atagy berildi 1984 1990 zhzh Қazak auylsharuashylyk institutynda Inzhenerlik pәnderdi okytudyn pedagogikasy men әdistemesi kafedrasynyn negizin kalap mengerushisi kyzmetin atkardy 1990 zhyldan bul kafedra Inzhenerlik pedagogika kafedrasy dep ataldy Kafedrany baskara zhүrip Kenester Odagynyn Batyry aty anyzga ajnalgan partizan belgili galym S Ya Batyshevtin zhetekshiligimen 1991 zhyly Sverdlovsk inzhenerlik pedagogikalyk institutynda Resej KSRO da tungysh ret inzhenerlik pedagogika salasy bojynsha dissertaciya korgap pedagogika gylymdarynyn doktory gylymi dәrezhesin ielendi 1993 zhyly Қazakstan Respublikasy Ministrler Kabineti zhanyndagy Zhogary attestaciyalyk komissiyanyn sheshimimen pedagogika mamandygy bojynsha professor gylymi atagy berildi 1993 1996 zhyldar aralygynda Қazakstan Respublikasy Zhogary attestaciyalyk komissiyasynyn pedagogika zhәne psihologiya salasy bojynsha saraptau kenesi toragasynyn orynbasary toragasy boldy 1996 1998 zhzh Қazak memlekettik agrarlyk universitetinin inzhenerlik pedagogika kafedrasynyn mengerushisi boldy Қazak agrarlyk gylym biliminin kara shanyragy kazirgi Қazak ulttyk agrarlyk universitetinde zhogary pedagogikalyk gylymi izdenushilik zhәne ujymdastyrushylyk kabiletin shyndagan Bajzak Kopirbajuly Momynbaev elimizdin iri bilim men gylym ortalyktarynda basshylyk kyzmetterdi zhemisti atkara bildi 1998 1999 zhyldar aralygynda Y Altynsarin atyndagy Қazak bilim problemalary institutynda direktordyn gylymi zhumystar zhonindegi orynbasary hatshy akademigi direktordyn mindetin atkarushy kyzmetterinde boldy 1999 2001 zhzh Y Altynsarin atyndagy Қazak bilim akademiyasy Kәsiptik bilim institutynyn direktory Қazak bilim akademiyasynyn vice prezidenti prezidenti mindetin atkarushy pedagogika gylymdary bojynsha doktorlyk dissertaciyalyk Kenestin toragasy 2000 zhyly Resej bilim akademiyasynyn akademigi bolyp sajlandy 2001 2002 zhyldar aralygynda Қazak Ұlttyk agrarlyk universitetinin koldanbaly mehanika zhәne inzhenerlik pedagogika kafedrasynyn mengerushisi kyzmetin atkardy 2002 2005 zhzh Қazakstan Respublikasy Ұlttyk gylym akademiyasynyn gylymi kadrlar baskarmasynyn bastygy kyzmetin abyrojmen atkardy 2003 2005 zhzh Ғylym men tehnikany damytuga zor үlesin koskan galymdarga arnalgan Memlekettik gylymi stipendiyanyn iegeri boldy 2005zh Қazak bilim akademiyasynyn akademigi bolyp sajlandy 2005 2007 zhyldar aralygynda Y Altynsarin atyndagy Қazak bilim akademiyasynyn vice prezidenti kyzmetin atkardy Y Altynsarin atyndagy Қazak Bilim akademiyasynda Ұlttyk Ғylym akademiyasynda zhauapty kyzmetterde zhүrip kәsiptik bilim reformasyna үlken konil boldi Kәsiptik pedagogikanyn irgeli problemalary bojynsha gylymi zertteu bagdarlamalarymen de zhүjeli ajnalysty 2006 2007 zhzh Қazak Ұlttyk agrarlyk universiteti kәsiptik pedagogika kafedrasynyn professory bolyp kyzmet etti shәkirtter dajyndady Ұzak zhyldargy zhemisti ustazdyk kyzmetinin nәtizhesinde 2007 zhyly Zhogary oku ornynyn үzdik okytushysy memlekettik grantynyn iegeri atandy 2007 2011 zhyldar aralygynda ozi tuyp osken Syr elindegi zhetekshi zhogary oku orny Қorkyt Ata atyndagy Қyzylorda memlekettik universitetinin rektory kyzmetin atkardy Қorkyt ata universitetindegi basshylyk kyzmette bilim beru sapasyn arttyrumen katar sheteldik bajlanystardy kүshejtuge tikelej ykpal etti Kanadalyk Ontүstik Albert tehnologiyalyk institutymen birikken gylymi zhobalar oryndau iske asyryldy Sonymen birge Ұlybritaniya AҚSh Izrail Resej syndy memleketterdin zhetekshi oku oryndary zhәne gylymi ortalyktarymen bajlanys ornatylyp zhas galymdardyn tәzhiribe almasuyna mүmkindikter zhasalyndy Ol әsirese mamandardy kәsibi dajyndauga olardyn zhan zhakty tulgalyk damuyna ulttyk ruhani kundylyktardy kalyptastyru mәselelerine de basa nazar audardy Bejzhinde otken HHIH Zhazgy Olimpiada ojyndaryna katyskan 131 kazakstandyktyn 11 i atalgan universitettin studentteri boluy da onyn sportka degen үlken zhanashyrlygyn korsetedi Ol kazakstandyk ziltemirshi Olimpiada ojyndarynyn eki dүrkin әlemnin tort dүrkin chempiony Қazakstannyn enbek sinirgen sport sheberi Ilya Ilinnin kәsibi sportshy bolyp kalyptasuyna үlken ykpal etti Ol baskargan zhyldary universitettin Sejhun KAM ҚMU kyzdar gandbol komandasynyn 9 mүshesi gandboldan respublika kuramasynyn sapynda boldy Bajzak Kopirbajuly Momynbaev sonymen birge Қorkyt Ata atyndagy Қyzylorda memlekettik universitetinin Didar folkloryk etnografiyalyk ansambline zhan zhakty koldau korsetti Sonyn nәtizhesinde ansambl koptegen respublikalyk halykaralyk konkurstar men festivalderge katysyp zhүldeger atandy B Momynbaev 2010zhyly Қazakstan Respublikasy Ұlttyk inzhenerlik akademiyasynyn akademigi 2013 zhyly Қazakstan Respublikasy Ұlttyk Ғylymi Akademiyasynyn korrespondent mүshesi bolyp sajlandy Ғylymi kyzmeti Қazakstandagy inzhenerlik pedagogikalyk bilimnin negizin kalaushyBajzak Kopirbajuly Momynbaev KSRO dagy inzhenerlik pedagogika salasyndagy tungysh doktor Bajzak Kopirbajuly Momynbaev elimizdegi inzhenerlik pedagogikalyk biliminin negizin kalaushylardyn biri bolyp tabylady Ol oz kyzmetine degen zor yntasy men gylymdagy irgeli zhetistikterinin negizinde 1984 zhyly Enbek Қyzyl Tu Ordendi Қazak auylsharuashylyk institutynda algash Inzhenerlik pәnderdi okytudyn pedagogikasy men әdistemesi 1990 zhyldan kejin Inzhenerlik pedagogika dep ataldy kafedrasyn ujymdastyryp ony on bes zhyldan astam uakyt abyrojmen baskardy Osy kezende elimizdegi inzhenerlik pedagogikalyk bilimnin negizin kalau bagytynda kyruar zhumystar atkardy Onyn basshylygymen kafedrada oku zhosparyna saj ozekti pәnder inzhenerlik psihologiya tehnikalyk pәnderdi okytudyn derbes әdistemeleri ondiristik okytudyn әdistemesi engizilip okytyla bastady Pedagogika kafedrasynyn materialdyk tehnikalyk bazasynyn kalyptasuyna kuramynyn sandyk zhәne sapalyk zhagynan osuine oku tәrbie zhumysynyn zhetildiriluine zhana bagytta gylymi izdenisterdin orkendeuine үlken enbek sinirdi Professor Bajzak Kopirbajuly elimizdegi inzhenerlik pedagogikalyk biliminin negizin kalaushylardyn biri bolyp tabylady 1984 zhyly elimizde algashkylardyn katarynda kәsiptik pedagogika kafedrasyn kurdy Ol ozinin enbekterinde zhumysshy mamandyktaryn dayarlauda sapalyk turgydan zhaksartuga ajryksha konil boldi Әsirese auyl sharuashylygy ondirisindegi zhumysshy mamandyktarga zheke karastyrdy Keleshek mamanga gylymi tehnikalyk progress zhetistikterin mengerumen katar zhan zhakty bilimdi boludy zhogary sheberliktin mәni zor ekendigin korsetti Kәsibi bilim berude basty tulga retinde okytushylygyn korsetti dep zhazdy Қazak ulttyk agrarlyk universitetinin rektory akademik T I Espolov Akademik kitaby 2014 zhyl Akademik atagyn әkelgen gylymi zertteu kitaby 1991 zhyly institut kabyrgasynda KSRO da inzhenerlik pedagogikalyk bilim beru salasyn damytuga arnalgan Bүkilodaktyk gylymi pedagogikalyk konferenciyanyn zhogary dengejde otuine muryndyk boldy Kop uzamaj osy zhyly 1991 zh Sverdlovsk inzhenerlik pedagogikalyk institutynda tek Қazakstanda gana emes TMD elderi aumagynda tungysh ret inzhenerlik pedagogika salasy bojynsha Auyl sharuashylyk zhogargy oku oryndarynda inzhener pedagogti kәsibi dayarlaudyn teoriyalyk negizderi takyrybynda dissertaciya korgap pedagogika gylymdarynyn doktory gylymi dәrezhesin ielendi B Momynbaevtyn inzhenerlik pedagogikalyk bilim salasyndagy zor enbegin kyskasha bylaj zhүjeleuge bolady algash ret TMD galymdarynyn arasynda inzhener pedagog mamanynyn modelin akademik A P Sejteshevpen birlese otyryp әzirledi tungysh kazak tilinde Kәsiptik tehnikalyk pәnder atty okulyk zhazdy kәsiptik mektepterde kolledzhder men ZhOO da tehnikalyk pәnderdi okytudyn zhalpy әdistemesinin is zhүzindegi bagdarlamasyn usyndy Қazakstan Respublikasy pedagogikalyk zhogary oku oryndarynyn pedagogikalyk mamandyktarynyn oku zhosparlaryn әzirledi tәuelsizdik zhyldary eldegi kәsiptik bilim berudi damytudyn Tuzhyrymdamasyn әzirleude zor enbek sinirdi kәsiptik tehnikalyk mektepter үshin zhana negizdik oku bagdarlamalaryn zhәne kәsiptik bilim beru memlekettik standarttaryn әzirleuge atsalysty zhogary oku oryndary үshin inzhenerlik pedagogikalyk mamandar dayarlau bojynsha zhәne kәsibi tehnikalyk mektepter үshin tehnikalyk pәnderdi okytu zhosparlary men bagdarlamalaryn zhasauga zhetekshilik etti studentter arasynda tәrbie zhumysyn zhүrgizu әdistemesi tәlimgerdin orny zhogary oku oryndarynda tәrbie zhumysyn ujymdastyrudyn utymdy tәsilderi turaly nuskaular dajyndady orta kәsiptik tehnikalyk mektepterdegi inzhener pedagogtardyn kәsiptik әdistemelik dayarlyktaryn arttyruda olardyn mamandykka degen kozkarastaryn pedagogikalyk dagdylary men sheberlikterin zhetildiru teoriyalyk zhәne әdistemelik bilimderin arttyru basty mәseleler ekendigin dәleldedi zheke pәnderdi okytu әdistemesinde zhanasha oku әdisterin sabak үrdisinde ken pajdalanudy engize bildi Onyn kәsiptik pedagogika salasyndagy zhetistikteri әlemnin damygan elderdin gylymi ortalyktarynda zhogary bagalarga ie boldy gylymdagy iri zhetistikter katarynan tanyldy Bajzak Kopirbajuly Momynbaev Қytaj Franciya Germaniya zhәne tagy da baska damygan elderdin universitetterimen birigip oryndalgan koptegen gylymi zhobalarga zhetekshilik etti Negizgi gylymi enbekteri Bajzak Kopirbajuly Momynbaev gylymi pedagogikalyk zhәne tehnikalyk әdebietter zhүjesinde mektep kәsiptik tehnikalyk mektep kolledzh ZhOO arasyndagy sabaktastykty ajkyndajtyn kazak zhәne orys tilderinde 24 okulyk pen 5 oku әdistemelik kural zhazyp pedagogikalyk gylymga eleuli үles kosty Osy problemalar bojynsha 217 den astam gylymi enbek zhariyalap 60 tan astam bayandama zhasady onyn 19 y Franciya Germaniya Vengriya Қytaj Polsha Chehiya Ontүstik Koreya zhәne t b elderde otken halykaralyk konferenciyalar men simpoziumdarda okyldy Қazakstannyn zhogary oku oryndarynda dajyndalatyn inzhenerlik pedagogtyk mamandyktardyn oku zhosparlary sondaj ak kәsiptik tehnikalyk mektepter men kolledzhderdegi tehnikalyk pәnderdi okytudyn zhalpy әdistemelik bagdarlamasy da Bajzak Kopirbajuly Momynbaevtyn tikelej basshylygymen dajyndalgan B K Momynbaevtyn gylymi kyzygushylyk orisi ote aukymdy pedagogikadagy aksiologiyalyk ustanymdy әzirleu zheke tulgany damytudy modeldeudin pedagogikalyk tehnologiyasyn damytu kәsiptik bilim pedagogikasy kashyktyktan okytu zhәne elektrondy okulyk zhasau tuzhyrymdamasyn әzirleu tehnologiyany mektepte okytu әdistemesi zhәne t b Bajzak Momynbaev 2007 zhyly Resej bilim akademiyasyynyn galymdarymen birge Kәsiptik pedagogikalyk bilimnin teoriyasy men praktikasy Ekaterinburg 607 b atty 2 tomdyk uzhymdyk monografiya zhazdy Onyn zhalpy zhәne kәsibi psihologiya negizderi mektep okushylaryn kәsibi enbekke baulityn inzhener pedagogty kәsibi dajyndaudyn ujymdastyru pedagogikalyk negizderi bolashak mamannyn tulgasyn kalyptastyrudyn psihologiyalyk pedagogikalyk zhәne didaktikalyk negizderi olardyn kәsibi pedagogikalyk karym katynas mәdenietin kalyptastyru tehnologiyasy әleumettik zhumysty ujymdastyru mәseleleri bojynsha irgeli gylymi enbekteri kazirgi tanda үlken suranyska ie B K Momynbaev bilgir pedagog galym retinde kәsibi bilim beru zhүjesin zhaһandyk ozgerister zhagdajyna bejimdeu zhәne zhana kogamda oskelen urpak bojynda kazakstandyk patriotizmdi kalyptastyrudyn tuzhyrymdamalyk negizderi tulgany zhan zhakty kalyptastyru kazak halkynyn salt dәstүrleri halyktyk pedagogika tәsilderin utymdy pajdalanu mәselelerin zertteuge de үlken mәn berip gylymi zhumystar kaldyrdy Basty enbekteri 1 Momynbaev B K Dzhambaev K A Metodicheskie ukazaniya po ispytaniyu toplivnogo nasosa Alma Ata KazSHI 1983 24 s 2 Sejteshev A Momynbaev B K Gizzatova L G Nauchno metodicheskie osnovy podgotovki inzhenerov pedagogov SPTU Alma Ata 1988 96 s 3 Momynbaev B K Sovershenstvovanie proizvodstvennogo obucheniya uchashihsya v uchebnyh hozyajstvah PTU Almaty 1989 16 s 4 Momynbaev B K Metodicheskie ukazaniya k vypolneniyu laboratornyh rabot po kursu Tehnicheskie sredstva obucheniya dlya studentov inzhenerno pedagogicheskogo fakulteta Alma Ata KazSHI 1989 67 s 5 Momynbaev B K Metodicheskie ukazaniya po pedagogicheskoj praktike dlya studentov 4 kursa specialnosti 03 01 11 Professionalnoe obuchenie i tehnicheskie discipliny APK Alma Ata KazSHI 1989 40 s 6 Momynbaev B K Osobennosti organizacii i zashity diplomnyh proektov po specialnosti 1516 Selskoe hozyajstvo Metodicheskie razrabotki po sovershenstvovaniyu zaochnogo obucheniya Alma Ata KazSHI 1989 S 57 58 7 Momynbaev B K Primenenie opornyh konspektov po predmetu Traktory i avtomobili Alma Ata 1989 16 s 8 Momynbaev B K Rabochaya programma po speckursu Metodika proizvodstvennogo obucheniya Alma Ata KazSHI 1989 9 s 9 Momynbaev B K Sovershenstvovanie proizvodstvennogo obucheniya uchashihsya v uchebnyh hozyajstvah PTU Alma Ata 1989 16 s 10 Momynbaev B K Dzhambaev K A Dostanov M H Sputnik traktorista Alma Ata Қajnar 1989 288 s 11 Momynbaev B K Eksperimentalnyj uchebnyj plan i programma dlya podgotovki traktorista mashinista shirokogo profilya v opornyh proftehuchilishah Alma Ata Gosagroprom KazSSR 1989 17 s v soavtorstve 12 Momynbaev B K Abdykarimov B A Yustus V E Rozhihin N F i dr Eksperimentalnyj uchebnyj plan podgotovki kvalificirovannyh rabochih v SPTU Alma Ata 1989 8 s 13 Momynbaev B K Ustemirov K U Metodicheskie ukazaniya po laboratornomu kursu po predmetu TSO Alma Ata 1989 56 s 14 Momynbaev B K Metodicheskie ukazaniya po pedpraktike Alma Ata 1989 32 s 15 Momynbaev B K Rabochaya programma po speckursu Metodika proizvodstvennogo obucheniya Alma Ata KazSHI 1989 9 s 16 Momynbaev B K Ustemirov K U Metodika prepodavaniya predmeta Traktory i avtomobili Alma Ata Rauan 1989 187 s 17 Momynbaev B K Ustemirov K U Tokarev A V Didakticheskie materialy po izucheniyu predmeta Uchebnoe posobie Alma Ata 1990 80 s 18 Momynbaev B K Traktorlar men avtomobilder pәnin okytu metodikasy Oku kuraly Almaty 1990 80 b 19 Mominbaev B K Metodika prepodavaniya tehnicheskih selskohozyajstvennyh disciplin Uchebnoe posobie utverzhdennoe Gosagropromom SSSR dlya studentov po spec 03 01 11 Professionalnoe obuchenie i tehnicheskie discipliny Alma Ata KazSHI 1990 115 s 20 Momynbaev B K Metodicheskie rekomendacii po diplomnomu proektirovaniyu dlya studentov po specialnosti 03 01 11 Professionalnoe obuchenie i tehnicheskie discipliny APK Alma Ata KazSHI 1990 28 s 21 Mominbaev B K Tazhibaev S D Dorozhkin N N Dyachenko V A Lavrentev L V Nadezhnost selskohozyajstvennoj tehniki Uchebnoe posobie Dopusheno Upravleniem vysshego i srednego spec obrazovaniya Gosudarstvennogo agropromyshlennogo komiteta SSSR v kachestve uchebn posobiya dlya studentov vysshih uch zaved po spec Professionalnoe obuchenie i tehnicheskie discipliny i Mehanizaciya selskogo hozyajstva Alma Ata Kajnar 1990 280 s 22 Momynbaev B K Ustemirov K U Opornye konspekty po predmetu Traktory i avtomobili Uchebnoe posobie Alma Ata 1990 64 s 23 Momynbaev B K Ustemirov K U Razrabotka obuchayushih programm dlya raboty s EVM v uchebnom processe SPTU Metodicheskie ukazaniya dlya prepodavatelej SPTU Alma Ata KazSHI 1990 17 s 24 Momynbaev B K Өstemirov K Traktorlar men avtomobilder pәnin okytu metodikasy Kәsiptik tehnikalyk uchilishe mugalimderine arnalgan oku kuraly Almaty Rauan 1990 144 b 25 Momynbaev B K Uchebnoe hozyajstvo PTU hozraschet Alma Ata 1990 16 s 26 Momynbaev B K Abdykarimov B A Rahymzhanova N I i dr Koncepciya professionalno tehnicheskoj shkoly Kazahstana Alma Ata 1991 29 s 27 Momynbaev B K Ustemirov K U Uchebnyj plan dlya podgotovki kvalificirovannyh rabochih v PTU Almaty 1992 16 s 28 Momynbaev B K Uchebnyj plan dlya podgotovki rabochih PTU po professii master s h proizvodstva Almaty 1992 16 s 29 Momynbaev B K Rahimzhanov N I Integraciya soderzhaniya obsheobrazovatelnyh i specialnyh predmetov v uchebnyh zavedeniyah proftehobrazovaniya Respubliki Kazahstan Nauchnyj sbornik Almaty 1992 16 s 30 Momynbaev B K Egorov V V Sovershenstvovanie podgotovki inzhenerno pedagogicheskih kadrov profobrazovaniya Kazahstana Almaty Kazahstan 1992 112 s 31 Momynbaev B K O sovershenstvovanii didakticheskoj podgotovki studentov IPF Almaty 1993 48 s 32 Momynbaev B K Kәsiptik tehnikalyk pәnder Almaty 1993 128 b 33 Momynbaev B K Қoldanbaly halyk onerinin oku tәrbie isindegi korinisi men manyzy Almaty 1993 34 Mominbaev B K Sovershenstvovanie podgotovki inzhenerno pedagogicheskih kadrov proftehobrazovaniya Kazahstana Uchebnik dlya studentov nauchnyh i prakticheskih rabotnikov proftehobrazvaniya Almaty Respublikanskij izdatelskij kabinet 1993 288 s 35 Momynbaev B K Programma predmeta Tehnologiya 5 9 klass Almaty 1993 48 s 36 Momynbaev B K Өstemirov K Tehnikalyk okytu kuraldary pәninen laboratoriyalyk sabaktardy otkizudin әdistemeleri Almaty 1993 40 b 37 Momynbaev B K Өstemirov K Tehnikalyk okytu kuraldary pәninen laboratoriyalyk praktikalyk sabakty otkizudin әdistemeleri Almaty 1993 8 b 38 Momynbaev B K Inkarbekov A B Diplomdyk zhobalau pәninen laboratoriyalyk praktikalyk sabakty otkizudin әdistemeleri Almaty 1994 8 b 39 Momynbaev B Ұzakbaeva S Қazak halyk pedagogikasynyn shetelderde damuy Әdistemelik kural Almaty Respublikalyk baspa kabineti 1994 36 b 40 Momynbaev B K Metodicheskoe ukazanie po diplomnomu proektirovaniyu Almaty 1994 8 s 41 Momynbaev B K Orta zhәne kәsiptik mektep okushylaryna arnalgan laboratoriyalyk praktikalyk sabaktar Almaty 1994 64 b 42 Momynbaev B K Өstemirov K Orta zhәne kәsiptik mektep okushylaryna arnalgan laboratoriyalyk praktikalyk zhumystar Auyl mektepteri үshin orta zhәne kәsiptik mektep okushylaryna arnalgan okulyk Almaty Respublikalyk baspa kabineti 1994 215 b 43 Momynbaev B K Қuralov A Өstemirov K Orta mektep okushylaryna arnalgan laboratoriyalyk zhumystar Oku kuraly Almaty Respublikalyk baspa kabineti 1994 124 b 44 Momynbaev B K Өstemirov K Tehnikalyk okytu kuraldary Almaty 1994 8 b 45 Momynbaev B K Sejteshev A P Osnovy obshej i professionalnoj psihologii Tipovaya programma Almaty 1995 8 s 46 Momynbaev B K Egorov V V Organizacionno pedagogicheskie osnovy podgotovki inzhenera pedagoga professionalno trudovogo obucheniya uchashihsya Almaty 1995 32 s 47 Momynbaev B K Sejteshev A P Osnovy obshej i professionalnoj psihologii Tipovaya programma Almaty 1995 8 s 48 Momynbaev B K Kanenova K G Organizaciya socialnoj raboty dlya molodezhi Almaty 1996 3 s 49 Momynbaev B K Ustemirov K U Didakticheskie osnovy tehnicheskogo sredstva obucheniya Tipovaya programma Almaty 1996 8 s 50 Momynbaev B K Kungurov A R Didakticheskie prepodavaniya obshetehnicheskih specialnyh disciplin i proizvodstvennogo obucheniya Tipovaya programma Almaty 1996 8 s 51 Momynbaev B K Abdramanov Sh Zhogary tehnikalyk oku oryndagy aga kurs studentterine kәsibi tehnikalyk bagyttylykty kalyptastyrudyn pedagogikalyk negizi Almaty 1996 32 b 52 Momynbaev B K Kurbanaliev B B Metodika vospitatelnoj raboty Tipovaya programma Almaty 1996 8 s 53 Momynbaev B K Tehnikalyk okytu kuraldary pәninen laboratoriyalyk praktikalyk sabakty otkizudin әdistemeleri Almaty 1996 32 b 54 Momynbaev B K Abdramanov Sh Tau ken tehnikalyk pәnderdin әdistemelik negizi zhәne ony zhasaudagy terminologiyalyk ataular funkciyasy Almaty 1996 48 b 55 Momynbaev B K Uchebnyj plan dlya podgotovki kvalificirovannyh rabochih v proftehuchilishe Almaty 1996 16s 56 Momynbaev B K Uchebnyj plan i programmy perepodgotovki voditelej na pravo upravleniya transportnym sredstvom kategorii E Talgar 1997 32 s 57 Momynbaev B K Uchebnyj plan i programmy perepodgotovki voditelej na pravo upravleniya transportnym sredstvom kategorii D Talgar 1997 32 s 58 Momynbaev B K Uchebnyj plan i programmy perepodgotovki voditelej na pravo upravleniya transportnym sredstvom kategorii V i S Talgar 1997 48 s 59 Momynbaev B K Uchebnyj plan i programmy podgotovki voditelej individualnyh transportnyh sredstv kategorii V Talgar 1997 32 s 60 Momynbaev B K Gosudarstvennye standarty srednego obrazovaniya RK Almaty 1998 432 s 61 Momynbaev B K Өstemirov K Mashinalarga tehnikalyk kyzmet korsetu zhәne zhondeu zhүjesi Kәsiptik tehnikalyk mektep okushylaryna arnalgan okulyk Almaty Respublikalyk baspa kabineti 1998 214 b 62 Momynbaev B K Metodicheskie ukazanie k vypolneniyu laboratornyh rabot po kursu Tehnicheskie sredstva obucheniya dlya studentov inzhenerno pedagogicheskogo fakulteta Almaty 1998 64 s 63 Momynbaev B K Razrabotka obuchayushih programm dlya raboty s EVM v uchebnom processe SPTU Almaty 1998 16 s 64 Momynbaev B K Avtomehanik Almaty 1999 65 Momynbaev B K Kommercheskaya deyatelnost Almaty 1999 66 Momynbaev B K Kontroler sberegatelnogo banka Almaty 1999 67 Momynbaev B K Master zhivotnovodstva shirokogo profilya Almaty 1999 68 Momynbaev B K Master po tehnicheskomu obsluzhivaniyu i remontu MTP Almaty 1999 69 Momynbaev B K Master rastenievodstva Almaty 1999 70 Momynbaev B K Master selskohozyajstvennogo proizvodstva Almaty 1999 71 Momynbaev B K Nauchno metodicheskoe obespechenie professionalnyh shkol professionalnyh liceev Kolledzhi i eksperimentalnye ploshadki opornoe uchebnoe zavedenie Almaty 1999 6 s 72 Momynbaev B K Operator na naborno kompyuternoj tehnike Almaty 1999 73 Momynbaev B K Pechatnik Almaty 1999 74 Momynbaev B K Prodavec kontroler kassir Almaty 1999 75 Momynbaev B K Sekretar referent Almaty 1999 76 Momynbaev B K Hozyajka usadby Almaty 1999 77 Momynbaev B K Elektromonter Almaty 1999 78 Momynbaev B K Operator EVM Almaty 1999 79 Momynbaev B K Mүsilimov Ә Orta zhәne kәsiptik mektep okushylaryna arnalgan laboratoriyalyk praktikalyk zhumystar Oku kuraly Almaty Respublikalyk baspa kabineti 2000 175 b 80 Momynbaev B K Psihologo pedagogicheskie i didakticheskie osnovy formirovaniya lichnosti budushego specialista Almaty Ғylym 2000 272 s 81 Momynbaev B K Adamkulov N t b Tehnologiya Zhalpy bilim beretin mekteptin 9 synybyna arnalgan okulyk Almaty Rauan 2000 200 b 82 Momynbaev B K Kәsiptik tehnikalyk pәnder Zhogary oku oryndarynyn inzhenerlik pedagogikalyk fakultetteri studentterine arnalgan okulyk Almaty Respublikalyk baspa kabineti 2002 438 b 83 Momynbaev B K Zharmenova G S Tehnologiya formirovaniya kultury professionalno pedagogicheskogo obsheniya budushego specialista Uchebno metodicheskoe posobie Almaty KazGYuU 2002 42 s 84 Momynbaev B K Adamkulov N Қutpanbaev Ә Tehnologiya Umumij bilim beridigan mәktәplәrnin 9 sinipliriga begishlangan dәrislik Almuta Mektep 2005 216 b 85 Momynbaev B K Adamkulov N Kutpanbaev A Asanova S Almagambetova D Tehnologiya Uchebnik dlya 9 klassov obsheobrazovatelnyh shkol Almaty Mektep 2005 183 s 86 Momynbaev B K Kәsiptik pedagogika Zhogary oku oryndarynyn pedagogikalyk mamandyktary studentterine arnalgan okulyk Almaty Bilim 2006 552 b 87 Momynbaev B K Zhas urpakty otbasylyk omirge dajyndau Ұlttyk tәrbiege arnalgan oku kuraly Almaty Kitap 2007 31 b 88 Momynbaev B K Aliev B Auyl sharuashylygy tehnikalary Traktorlar men avtomobilder kurylysy Agroinzhenerlik mamandyk alushy studentterge arnalgan Almaty NAZ 9 2009 T 1 280 b 89 Momynbaev B K Aliev B Auyl sharuashylygy tehnikalary Traktorlar men avtomobilder teoriyasy Agroinzhenerlik mamandyk alushy studentterge arnalgan Almaty NAZ 9 2009 T 2 288 b 90 Momynbaev B K Aliev B Auyl sharuashylygy tehnikalary Egin egetin zhәne kүtetin mashinalar Agroinzhenerlik mamandyk alushy studentterge arnalgan Almaty NAZ 9 2009 T 3 288 b 91 Momynbaev B K Aliev B Auyl sharuashylygy tehnikalary Өnim zhinajtyn zhәne ondejtin tehnikalar Agroinzhenerlik mamandyk alushy studentterge arnalgan Almaty NAZ 9 2009 T 4 304 b 92 Momynbaev B K Aliev B Mal sharuashylygynyn zhabdyktary Agroinzhenerlik mamandyk alushy studentterge arnalgan Almaty NAZ 9 2009 T 5 296 b Bajzak Kopirbajuly Momynbaevtyn inzhenerlik pedagogika salasynda artyna kaldyrgan enbekteri ushan teniz Zhaһandanu үrdisinin үzdiksiz karkyndy damuyna bajlanysty memleket tehnikalyk zhәne kәsiptik bilim beru zhүjesinin damuyna kәsiptik zhәne tehnikalyk mekemelerde okytylatyn kәsipter men mamandyktardyn sapasyna zhana talaptar kojyp otyrgan bүgingi tanda kornekti galymnyn gylymi murasy bolashak kәsibi kuzyretti maman dajyndau bagytynda usyngan tuzhyrymdamalary ote ozekti Sondyktan B K Momynbaevtyn gylymi enbekterin zerdelep bagasyn beru keleshek urpaktyn mindeti Ғylym zholyndagy shәkirtteri B Momynbaevtyn uzak ta zhemisti gylymi pedagogikalyk kyzmeti nәtizhesinde gylym men ondiriske kazhet kadrlardyn үlken buyny dayarlandy Olardyn ishinde memleket zhәne kogam kajratkerleri Қazakstan Respublikasy Үkimetinin Premer ministri ministrler әkimder generaldar ZhOO rektorlary zhәne t b elimizge belgili tulgalar A S Esimov S A Tereshenko A M Abdyrov A Muslimov I Ilin zhәne t b koptep sanalady Onyn zhetekshiligimen zhalpy sany 14 gylym doktory 40 gylym kandidaty dajyndaldy Olar kazir bilimnin barlyk salasynda zhemisti enbek etip keledi Қogamdyk kyzmeti baska lauazymdary B Momynbaevtyn kogamdyk kyzmetteri Қazakstan Respublikasy men odan tys zherlerde de keninen tanymal Ol gylym kandidaty men doktory gylymi dәrezhesin beru zhonindegi Doktorlyk dissertaciyalyk kenestin toragasy uzak zhyl bojy Abaj atyndagy Almaty memlekettik universiteti kejinnen Euraziya gumanitarlyk instituty zhanyndagy Doktorlyk dissertaciyalyk Kenesterdin mүshesi үsh gylymi zhurnaldyn redakciyalyk alkasy kuramynda boldy ҚR Zhogary attestaciyalyk komissiyasynyn pedagogika zhәne psihologiya salasy bojynsha saraptamalyk Kenes toragasynyn orynbasary 1993 1996zhzh bolyp kyzmet etti Өzi okygan mekteptin merej tojynda Memlekettik emtihan komissiyasynyn toragasy retinde birneshe ret Mәskeu Leningrad Minsk Kiev Novosibir Tashkent kalalarynda boldy Ol sondaj ak 10 tomdyk Қazakstan ulttyk enciklopediyasynyn turakty gylymi kenesshisi boldy 2007 zh Nur Otan HDP kezekten tys HI sezinin delegaty 2007 zh Қorkyt Ata atyndagy Қyzylorda memlekettik universiteti Habarshysy zhurnalynyn bas redaktory 2007zh Ontүstik Қazakstannyn gylymy men bilimi respublikalyk gylymi zhurnaly redakciya alkasynyn mүshesi 2009zh Nur Otan HDP kezekten tys HII sezinin delegaty 2009zh Koreya Respublikasyndagy Kannam universitetinin kurmetti doktory bolyp sajlandy 2009zh Қyzylorda oblysy Syrdariya audanynyn Қurmetti azamaty atagy berildi 2009zh Қazak Ұlttyk agrarlyk universitetinin Қurmetti professory atagy berildi 2009zh Қyzylorda oblystyk mәslihatynyn deputaty bolyp sajlandy 2011zh Nur Otan HDP kezekten tys HIII sezinin delegaty Қogamdyk sayasi zhәne әleumettik takyryptagy makalalary Kornekti galym B K Momynbaev gylymmen teren ajnalysumen katar kogamdyk sayasi zhәne әleumettik manyzdy mәselelerge үn kosyp bukaralyk akparat betterinde makalalar zhariyalap otyrdy Bul makalalary әli kүnge dejin kozi karakty okyrman konilinen shygyp kazhetine zharap keledi BAҚ ta zhariyalangan makalalary Kәsiptik bilim zhәne uakyt talaby Egemen Қazakstan gazeti 10 03 2005zh Қazaky kalyp Egemen Қazakstan gazeti 24 01 2009zh Kamkorlykka zhaksy үlgerimmen zhauap beremiz Syr bojy gazeti 07 03 2009zh Budushee za professionalami Gazeta Kyzylordinskie vesti 15 04 2009g Den nachinaetsya s gazety Gazeta Kyzylordinskie vesti 09 06 2009g Abyz zhүrektin shuagy Syr bojy gazeti 02 02 2010zh Akikattyn aldaspany Halyk gazeti 10 06 2010zh Ozyk bilim ozat gylym keleshek kepili Egemen Қazakstan gazeti 23 06 2010zh Kazakstan EҚYҰ mәrtebesin zhana dengejge koterdi Syr bojy gazeti 03 11 2010zh Kazahstan vyvel status Gazeta Kyzylordinskie vesti 30 10 2010g Elbasymen ertenge Egemen Қazakstan gazeti 01 02 2011zh Individualnost uchitelya s pozicij ponyatij individ lichnost subekt Vestnik KGU im Korkyt Ata 2012g 1 zhәne tagy baska makalalary bar On eki kasiet galymnyn zhastarga osietiҰstaz shәkirtterimen zerthanada Өzinin sanaly gumyryn bilim salasyna arnagan Bajzak Kopirbajuly Momynbaev oskelen urpakty zhan zhakty tәrbieleu adami asyl kasietterdin tulgany damytudagy ornyna erekshe konil boldi Bul tegin emes Sebebi zheke tulga bojyndagy үjlesimdilikti kalyptastyratyn adamdyk zhogary kasietterdin barlygy Bajzak Kopirbajulynyn bojynan tabylatyn Sondyktan bolar ulagatty ustaz osy kasietterdi shәkirtterinen izdejtin olardyn ruhani bolmysyn kalyptastyruga umtylatyn oz bojynda zhauapkershilik enbeksүjgishtik derbestilik bilimdilik otansүjgishtik kәsibilik zhaksylyk әdeptilik mәdeniet pen izgilik salauattylyk belsendilik kajyrymdylykty zhetildire bilgen zhas mamannyn adamzat orkenietindegi alar orny ozgeshe bolatyndygyn үnemi ajtyp otyratyn Asyl kasietterdi oz omirine bagdar etken Bajzak Kopirbajuly әrkashan ajnalasyna үlgi bola bildi zamandastary men әriptesteri shәkirtteri men balalaryna ruhani zhagynan tolyskan adamnyn kandaj bolatynyn onege etti osy zholda eseli enbek etti gylymi zhumystar kaldyrdy B Momynbaevtyn zhastarga osiet etken on eki kasiet turaly belgili zhurnalist Shermat Әshirbaevtyn On eki kasiet zhastarga osiet makalasynan үzindi usynyp otyrmyz Akademik kitaby 2014zh 1 Zhauapkershilik Zhauapkershilik adam bolmysyndagy asa manyzdy kasietterinin biri Zhauapkershilik turaktylyktyn senimdiliktin әdildiktin korinisi ol osy kategoriyalardy bir birimen bajlanystyrady zhүjelendiredi tutastandyrady Osy sebepten zhauapkershilik zhogarylagan sajyn zheke adamnyn da zhalpy kogamnyn da sapalyk korsetkisheri arta beredi Zhalpy zhauapkershilik әr adamnyn mәdenietinin dүnietanymynyn nәtizhesi Ol degen koru men bilumen salystyrumen tәzhiribelerdin synagynan otumen kalyptasady Adam balasynyn dүnietanym orisinin kenip tүsinikterinin ulgaya tүsui ony zhauapkershilik sezimin zhogarylatady Yagni zhauapkershiligi zhogary zhannyn pajym tүsinigi de teren Bul zherde biz bilimdilik degende zheke dara salanyn bilimin ajtyp turgan zhokpyz Bilimdilik ol zhan zhaktylyk En aldymen ol adamdyk bolmys turaly adamgershilik sypajylyk kurmettestik zhomarttyk turaly bilim bolmagy kerek Osyndaj bilimder salalyk kәsiptik bilimdermen tolygyp zhatsa ol adamnyn tulgalyk bolmysyn odan әri nygajta tүsedi Sol sebepten de bilimdi bolu әr adamga zharasady Bajzak Kopirbajulynyn enbekterinen sozderinen biz әr adamga kojylatyn osyndaj talaptardy koremiz Zhәne korip ana kojmajmyz ogan zhetudin ogan karaj zhetiludin zholdaryn tagy koremiz 2 Enbeksүjgishtik Adamdy adam etetin tәndik zhәne ruhani turgydan zhetildire tүsetin әreket enbek bolyp tabylady Enbek etu barysynda adamnyn zhasampazdyk kabileti oyanady maksatka zhetu yagni omirge kazhet belgili muktazhdyk pen kundylykty ornatuda zhetilu satylarynan otedi Sonymen katar enbek etu kezinde onyn tomengi kasietterinin atap ajtkanda zhalkaulyk nemkurajdylyk ozbyrlyk zulymdyk sekildi kelensizdik tabigatynyn tunshygyp zhogary kasietterinin dәlirek ajtkanda igilik belsendilik syjlastyk ozgege komekke kelu zhomarttyk sekildi ozi үshin de ozge үshin de zhaksylyk bolyp tabylatyn igi izgi tustarynyn oyanuyna olardyn kuattanyp adam men kogam omirinde үstemdik etuine ykpal etedi Enbekshil adamnyn kez kelgen kogamda zhәne kez kelgen uakytta bedeli boluy osy negizdermen bajlanysty dep ukkanymyz abzal Қazak zhastaryn enbeksүjgishtikke tәrbieleude olardy sapaly bilim men zhogary dүnietanym tүsinikterine bauluda Bajzak Kopirbajuly kop enbek etti Soz ajtyp kitap zhazdy Shәkirt tәrbieledi 3 Derbestilik Әr adamnyn akyly bar ojy bar Sanasy men sezimi bar Dene mүshe bojy bar Munyn barlygy da adam balasynyn ozindik tirshilik etui үshin kazhet Olaj bolmaganda yagni dajyn aska tik kasyk bolu adam omirindegi en kelensiz tustarmen tamyrlasyp ketedi Өjtkeni adamnyn bojyndagy kasietter zhumys istemegende ozinen ozi yngajsyzdykka tap bolady әr tүrli kesapat zulymdyktarga boj aldyrady Yagni adam degen ozindik zhumyska umtylganda sokyr kezdejsok ustanymdarmen emes sanaly ozine de ozgelerge de zhaksylyk igilik әkeletindej maksatta boluy tiis Қazirgi kezde dүnienin barlyk damygan orkenietti elderi adamdyk kapitaldyn adamdyk mүmkindikterdin әleuetine zor mәn berip sonyn komegimen orkeniet zhetistikterin zhasap otyr Ol mүmkindikti әr adamnyn zheke belsendiligin ozindik zhumys isteu kabiletin arttyrudyn arkasynda gana kol zhetkizilude Sol sebepten de әr adamnyn oz mүmkindikterimen tolykkandy zhumys isteui kogamdyk damudyn basty shartyna ajnaldy Bul kagidalardy erte tүsingen Bajzak agamyz kazak kogamynda әr azamattyn ozindik ojlau ozindik zhumys isteu mүmkindikterine basa nazar audardy Onyn pedagogikalyk zertteulerinin mәnisi de sajyp kelgende adam bojyndagy asyk kasietterdin ashylyp kogamga kyzmet etudi karastyru boldy Әsirese inzhenerlik salada mundaj belsendiliktin yagni ozindik zhumys isteu belsendiliginin arta berui kazak kogamynyn nygaya tүsuinin bir kepili bolyp kala bermek 4 Bilimdilik Bilimdi zhan kez kelgen zherde ozine kazhet nәrseni taba alady Bilimnin kүshimen ol tek ozinin gana emes sonymen katar kopshiliktin de mүddesin korgajdy kopshiliktin de keregin tauyp bere alady Қazakta bilekti birdi zhygady bilimdi myndy zhygady dejdi Bul degen adam balasyna bilektin keregi zhok degen emes Bilektin kүshi adam balasynyn bergi zhaktagy mүmkindikterinin bir korinisi gana Onyn argy zhagynda adamnyn ajtyp tauysyp bolmas zhetistikteri men mүmkindikteri bar Bizdin bүgingi kүni korip kүndelikti tirshiligimizde atkaryp zhүrgen turmystyk tehnikalyk kuraldarymyz sonymen katar ruhani omirimizde tutynyp zhүrgen oner tuyndylary bәri bilektin emes sol bilektin argy zhagyndagy mүmkindikterdin korinisi Bilim degen tausylmajtyn kazyna Ol kop enbekti kop zhәne uzak uakyt izdenisti talap etedi Okudyn inemen kudyk kazgandaj demeginin mәni de sonda Yagni bilim tez arada nәtizhe bere kojmajdy Ol kop zhyldyk enbekti kerek etedi Sonyn nәtizhesinde adam omirine kazhet zhaksy sapaly onim beredi Sol sebepten de orkenietti kogamda bilimdi adamdar zhogary bagalanady Zhәne kogamnyn barlyk mүshelerin bilimdi boluga shakyrady B Momynbaev onerdi kazaktyn omirinde keninen oryn aluga enbek etti elimizde ulttyk inzhenerlik kadrlardy dayarlajtyn salany turgyzdy Bajzak agamyzdyn bul әreketi ulttyk bolmystagy uakyt agamyna bagynbajtyn shyn kurmet pen madakka lajyk dej alamyz 5 Otansүjgishtik Er azamat eli үshin tuady Bul nakyldyn kashan pajda bolgany bizge belgisiz Belgilisi sol onyn tym erte uakyttarda pajda bolgany Eldik namys eldik zhetistik osy eldegi erlerdin bolmysymen zhүzege asyrylatyny bulzhymajtyn akikat Bul kashanda bolgan da zhәne bola beredi de Otansүjgishtik sezimi kajdan pajda bolady zhәne ol kalaj damidy Ogan biz zhauapty alystan emes Bajzak agamyzdyn oz sozderinen tabamyz Agamyz Biz otansүjgishtik patriotizm ultzhandylyk degen sozderdi tәuelsizdik algaly zhii koldanamyz Mundaj askak ta azamattyk sezimdi zhaskanbaj emin erkin syrtka shygara alatyn kүnge zhetkenimizge shүkirshilik etemiz Osy orajda otanshyldyktyn zhoni bolek ekenine mәn bere bermejtinimiz de ras Bajyptap zejin kojyp karasak otansүjgishtik patriotizm ultzhandylyk sozderinin ozindik mәn mazmuny bir bolek bolsa otanshyldyk sozinin de ozindik derbes mәn magynasy bar ekenin angaru kiyn emes Otanshyldyk en aldymen oz Otanynyn zhan tәnimen sүjip ogan kaltyksyz kyzmet etu gana emes Otanshyldyk en aldymen oz Otanynnyn tarihi tek tamyryn gumyr zholyn kadir kasietin teren bilu zhәne oz Otany үshin askak sezimderge bolenu degen soz Tek bilim bilik pen tәlim tәrbie arkyly gana otanshyldyk sezimine bolenuge bolady Otanyndy kandaj kadir kasieti үshin kie tutaryndy bilmej turyp otanshyl bolu mүmkin emes Otanshyldyk en aldymen bilim men tәrbienin tugyry boluyga tiis deuimizdin syr sebebi de osynda Al bizdin uly Otanymyz Қazakstan ozinin teren tamyrly tarihymen de soktykpaly sokpakty gumyr zholymen de mejlinshe tolymdy mәdeni ruhani toltuma bolmysymen de kez kelgen kazakstandykty merejlendiruge tiis dejdi Otanshyldyk sezimi bilimmen tәrbiemen keledi Adam balasynyn bilimi men biligi artkan sajyn tәzhiribesi molajgan sajyn onyn otanshyldyk sezimi de arta beredi Өjtkeni ol ozinin bilim men bilimin oz otanyna onyn igiligine zharatady Sol bilim men bilik arkyly oz otanyndagy kemshin tustardy tүzetedi olardy zhetildiredi Kopshiliktin aldyna oz otanynyn bedelin arttyrady Bajzak Kopirbajuly bүkil sanaly omirin ozinin ajnalasyndagy zhandarga osynau uly sezimdi syjlauga ony әr adamnyn bojyna kondyruga әreket etti Agamyzdyn bul әreketi ozinin bojyndagy otansүjgishtik kasietinin biik bolganyn dәleldejdi 6 Kәsibilik Kәsip tүbi nәsip dep zhatady halykta Belgili bir kәsipti igeru әr adamnyn tirshilik etu әreketindegi en manyzdy tus bolyp tabylady Өjtkeni kәsip omirge kazhet bir muktazhdykty kanagattandyrady Kәsibilik bir salada uzak zhyldar mashyktanudy talap etedi Ogan shydagan adam ozi tandap algan salanyn biik shynyna kol zhetkizedi Sonymen kәsibilik әr enbektin zhetilgen biik tusy Ol degenimiz omirdin sapasynyn artuy da Kәsibilik barlyk zherde zhogary bagalalandy Damygan memleketter negizinen osyndaj kәsibi tirshilikti koldau arkyly osu men orkendeudin satysyna shykty Sol dengejdi saktau zhәne ony әri kara zhetildiru maksatynda zhan zhakty sharalar koldanyp kele zhatkany әmbege ayan Өz kezeginde munyn barlygy da zheke adamnyn tүsinikterine dүnietanymyna algan tәlim tәrbiesine katysty Adam balasynyn dүnietanym tүsinigi kenejgen sajyn onyn atkaratyn zhumysynyn da sapasy arta beredi Sol sebepten de adamdyk bolmysta kez kelgen salada bagytta zhetilu үshin en aldymen ishki dүnienin zhetistikterine basty nazar audarylady Өzinin kop zhyldyk ustazdyk zhәne inzhenerlik salalarda etken enbeginde Bajzak Kopirbajuly oskelen urpakty osy biz әngime etip otyrgan kәsibilikke bauluga ter tokti Koptegen shәkirtterdi koptegen salalarda bilikti kәsipkoj aman etuge kop kүsh zhumsady Zhәne bul orajda agamyzdyn enbegi aktaldy dep ajta alamyz Ogan omirdin zhan zhakty salalarynda tabysty kәsibi enbek etip zhүrgen azamattarymyz kuә Bajzak Kopirbajuly osyndaj zhogary bilikti kәsibi mamandardy dayarlady ol sogan karaj umtyldy ojtkeni onyn ozi de oz salasynyn biik dengejdegi kәsibi mamany edi 7 Қajyrymdylyk Қajyrymdylyk bul omirdin en tangazhajyp kubylystarynyn biri Қajyrymdylyk adamdyk zhogary kasiettin zharykka shygyp pash etilui Kim koptin kamyn ojlap kajyrymdylyk korsetse kopshilik te oz tarapynan sol adamdy erekshe kurmettep bedelin arttyrady Өjtkeni kajyrymdylyk izgi oj tilekten shygady shygyn izgi tilekke bagyshtalady Izgi tilekten izgi zhemis izgi nәtizhe alynady Sondyktan da kajyrymdylygy mol kogamda bereke birlik saltanat kuryp osu men orkendeu ozara ykpaldasu әreketteri nygaya tүsedi Kop adamnyn tүsiniginde kajyrymdylyk degen zhetimder nemese karttar үjine syjlyk berumen nemese meshit salumen nemese әldekandaj bir sebepke orajlastyryp as beru әrekettermen bajlanystyrady Ol әrine durys Sojte tura ondaj әreket kajyrymdylyktyn tolyk tabigatyn korsete almajdy Birak onyn tolyk tabigaty kandaj zhәne ony bilgennen kopshilikke pajda bola ma degen saual tuyndajdy Negizi shyn kajyrymdylyk ruhani turgydagy kajyrymdylyk Өjtkeni ruhani saladagy kajyrymdylyk adamga ruhani kүsh beretin zhәne ol bir nemese birneshe adam pajdalangannan kejin ol kobejmese azajmajtyn tausylmajtyn igilik bolyp kala beredi Kopshiliktin mүddesine kyzmet etu Bajzak Kopirbajulynyn da omirinen tirshilik izderinen ajkyn korinedi Bajzak agamyz otkeni men bүginin zhәne bolashagyn katar kojyp karady Eldin kamyn ulttyn mүddesin ojlady Өzi tugan halyktyn zhogyn izdep baryn askaktatty Agamyz otpeli emes shyn kajyrymdylykka enbek etti Adam omirine kazhet degen mәselelerdi ozindik zhәne zaman ereksheligi turgysynan korsetuge tirshilikke ikemdeuge үles kosty Yagni Shәkirimnin ajtkanyndaj Bәrin nәrin tirliginde berip gibratty iz kaldyruga umtyldy Budan artyk bakyttyn boluy da mүmkin emes 8 Әdeptilik Әr adam ozinin ojlary men sezimderinin zhemisi Өjtkeni biz omirde tandau talgau mүmkindikterine iemiz Ne nәrseni tandajmyz sonyn zhemisin sonyn nәtizhesin koremiz Sogan bajlanysty ozimizdin ustanymdarymyzdy kalyptastyramyz Sogan bajlanysty ozge adamdardyn is әreketterine baga beremiz ogan ne tamsanamyz ne durys emes eken dep bas shajkajmyz Sojtse de bul omirde bizdin kalauymyzdan bizdin erkimizden tys zandylyktardyn bar ekeni ras Sol zandylyktardy bilu olardyn talaptarymen sanasu bizdi koptegen zhaksylyktarmen igiliktermen togystyrady Kerisinshe ol zandylykty zhokka shygaru ozin ulymyn dep sanap ozinin subektivtik yagni zhekelegen kozkarasymen shektelu koptegen kelensizdikterge alyp barady Ol ne zandylyk degen saual tuuy mүmkin Ol turalyk әdeptilik Yagni aramdykpen tapkan tabys zulymdykpen ajlakerlikpen kol zhetkizgen zhetistik bәri bәri sajyp kelgende tүk emes kerisinshe ozine ziyan Sondyktan mүmkindigin bar kezde adal tirshilik etip taza zhүru bul omirdin en negizgi ustanymy Bajzak Kopirbajulynyn omir sүrgen uakytta koptegen kiyndyktar boldy kogamdyk kundylyktardyn bir zhүjeden ekinshi zhүjege auysuy oryn aldy Kop maman pajda tabudyn maksatynda zhan zhakka kommerciyalyk kurylymdarga boj urdy Birak Bajzak agamyz ozinin pedagogika salasynda kala berdi Kelgen kiyndyktardy otpeli dep kabyldady Ol shyn bajlyk pen shyn bakyttyn alda keletinine sendi Қandaj kez bolsa da adamdyk әdeptilik kagidalaryn buzbau kerektigin oz omirinde ustana aldy 9 Mәdeniet pen izgilik Әr adamnyn zhүrisi men turysy ojy men sozi kimyly men әreketi onyn mәdenietinen habar beredi Mәdenieti zhogarylagan sajyn onyn ojlary men sozderi әseri men әreketteri korkemdene әdemilene zhetile tүsedi Өmirge uly shygarma uly tuyndy әkelgen tulgalar zhogary mәdenietten susyndagan zhandar dep kabyldauymyzga bolady Mәdeniet pen izgiliktin tutastygy olardyn ruhani negizden nәr alatynyn korsetedi Izgilik mәdenietti mәdeniet izgilikti koteredi Ol ekeui adam omirinde syrky kozge bajkala bermejtin kundylyktardy pash etedi Қazak kogamyndagy dәstүrlik ustanymdar үlkenge kurmet kishige izet bireudin ala zhibin attamau әdil sozge toktau sekildi asyl kasietter osyndaj zhogary mәdeniettin saldary bolyp tabylady Әrine elimizdin uzak zhyldar baska halyktyn otarynda boluy koptegen ulttyk kazynalardan alystatkany ras birak ozimizdin ulttyk kazynamyz kashanda bizge zhakyn sol negizimizge kajta oralyp kele zhatkandygymyzdy tilge tiek etuge bolady Bilim mәdeniettin zhogary satysy bolyp tabylady Bilimi zhogary zhurttyn mәdenieti de zhogary Өjtkeni bilim bizdi las nәrselerden tazartady biik nәrselerge bastajdy zhana kundylyktardy syjlajdy Al Bajzak Momynbaev mәdeniet pen izgilikti oz omirine ozek etken asyl zhandardyn biri 10 Salauattylyk Bul omirde adam balasynyn muktazhdyktary ote kop Tamakka muktazh kiimge muktazh baspanaga muktazh ojyn men kүlkige muktazh Sol muktazhdyktardyn ishinde ozimiz tikelej bile bermejtin tani bermejtin muktazhdyktar bar Solardyn biri densaulykka ony kalypty ustauga zhәne korgau degen muktazhdyk Densaulyk zor bajlyk degennin de mәnisi sol Densaulyk bolmasa kalgan әreket kimyldardyn mәni bolmajdy omirdin kop mүmkindikteri shekteledi Sol sebepti de densaulykty saktau zhәne ony shynyktyru adam balasynyn kasietti mindetterinin biri Densaulyk bolmasa adam balasy ozinin aldyna kojgan eshkandaj da maksattaryna ete almajdy Onyn kopshilik aldyndagy bedeli ospejdi kajta burynga bedeli tomendeui әbden mүmkin Sol sebepten de sporttyk zhattygularmen ajnalysu әr sanaly azamattyn mojnyndagy boryshy sanalmak Sporttyk zhattygular adamdy tek symbatty etip kana kojmajdy sonymen katar ol kiyndykka tozuge shydamdalykka tozimdilikke baulidy Tabandylykka үjretedi Al omirdegi kop zhetistiktin tabandylyktyn zhүjeliliktin arkasynda keletini әmbege ayan onsyz eshkandaj igilik boj korsete kojmajdy Adam balasy maksatyna zhetu zholynda үlkendi kishili kedergilerden otedi Bajzak agamyzdyn sportka degen kyzygushylygy erekshe bolgan Agamyzdyn ol kasieti onyn ozi baskargan uzhymdarda kopshilik ortalarda sporttyk sharalarga degen ajryksha yntasy boluymen korinis beredi Olaj dejtinimiz Bajzak agamyz Қyzylorda memlekettik universitetin baskargan kezde ol oku ordasynda sporttyk nәtiezheler zhogary korsetkish berumen sipattalady Universitet kabyrgasynda sportpen ajnalyskan sportshy zhastar memlekettik әlemdik dengejdegi zhetistikterge kol zhetkizdi Solardyn biri zhәne biregeji Ilya Ilin Әlemnin bir emes eki dүrkin chempiony sportshy Ilya Bajzak agamyzdy sportka zhasagan kamkorlygyn erekshe bagalajdy Bajzak agany ozinin ustazy kenesshisi sanajdy Zhastar Bajzak Kopirbajulyn kasterlejdi 11 Belsendilik Belsendilik omirge kazhet kategoriyalardyn biri Әr adamnyn belsendiligine kimyl әreketine karaj tynys tirshiliginin sapasy korinis beredi Onyn dengeji artkan sajyn omirdin sapasy da zhogarylap zhaksara tүsedi kerisinshe belsendiliktin әreketi tomendegen sajyn әrtүrli kelensizdik үstemdikke ie bola bastajdy Mysaly zhalkaulyktan erinshektikten әrtүrli zhaman ojlar tuady ol kejinnen zhagymsyz әreketterdin zhүzege asuyna ykpal etedi Bul zhajtty tәptishtep ajtyp zhatudyn kazheti shamaly Өkinishke karaj omir agymynda kop adam belsendilik tanyta almajdy Barlyk adam belsendi karkynda omir sүrgisi keledi birak tүrli zhagdajlar men sebepter kop zhannyn mүmkindikterin shektep tastajdy sol sebepten olar omirdin minimumdyk bәlkim odan zhogaryrak bolar igilikteri dengejinde kanagat tutuga mәzhbүr Osynyn sebebi nede Onyn sebebin әrkim әrtүrli negizdermen bajlanystyrady Mysaly bireuler ony tagdyrdan dejdi bireuler adamnyn bojyna bitken kabilet darynnan dejdi al endi bireuer ony kezdejsoktyktan dejdi Demek belsendilik bizge kerek Birak ol sokyr emes maksatty maksatty bolganda da izgi maksatty bolmagy kerek Өjtkeni zalymnyn da belgili dengejde maksaty bar birak ol durys emes Negizi adamnyn maksaty sonyn zholyndagy belsendiligi ozge adamdardyn da mүddesine saj kelse ondaj әreketti shyn bakytka alyp baratyn әreket dep ajtuga bolady Bajzak agamyzdyn omiri osy izgi maksatty belsendiliktin korinisi dep ajta alamyz Agamyzdyn zhan zhakty izdenimpazdygy kol zhetkizgen zhetistikteri onyn zhalgyz zheke basynyn emes dүjim zhurttyn kopshiliktin mүddesine arnalgan maksat bolatyn Onyn gylymdagy pedagogikadagy inzhenerlik saladagy enbekteri osyny ajgaktajdy 12 Zhaksylyk Zhaksylyktyn kobi zhamandyktyn azy bolmajdy Ol ekeui de adam omirinde әrtүrli dengej men uzaktykta kezdesip zhatady Sol sebepten de filosoftar zhaksylyktyn kasynda үnemi zhamandyktyn zhүretinin zhәne kerisinshe zhamandyktyn kasynda zhaksylyktyn bolatynyn ajtyp zhatady Olaj boludyn reti de zhoni de bar sekildi Olaj dejtinimiz kej zhagdajlarda zhaksylyktyn belgilerin zulymdar oz maksatyna utymdy pajdalana alady Өjtkeni olardyn zulym әreketterinin betinde zhaksylyk betperdesinin turatynyn kopshilik zhaksy biledi Negizi adam balasy zhaksylyktyn zhemisi Onyn bolmysy omiri igi tilekpen zhaksy izgi oj armandarmen bajlanysty Әrbir ata ana ozinin perzentine tek zhaksylyk izgilik tilejdi oz kezeginde bala da ata anasyna sonda izgi iltipatta bolady Eger koldarynan kelip zhatsa dүniedegi barsha igilikti syjlauga tyrysyp bagady Al kogamdyk omirde she Bejtanys bogde zhandarmen karym katynaska tүsken kezde she Bul zherde әrtүrli dengejdegi әr aluan bagyttagy mүddelerdin togysuy zhүzege asady Әrtүrli sebepter san aluan saldarlarmen zhalgasyp zhatady Zhaksylyk degen belgili dengejdegi muktazhdykty kamtamasyz etu Өzinin de ozgenin de keregine zharaj bilu Zhәne ol belgili bir ispen nemese salamen shektelmejdi Tipti ozgege zhamandyk zhasamaudyn ozi zhaksylyktyn bir belgisi bir sharty Al endi Otandy eldi korkejtuge әreket zhasau zhaksylyktyn negizgi nyshany Zhaksylyk zhajynda ajtylgan bul mәseleler pedagogika salasynda en ozekti kagidalar retinde karastyrylady Өzinin kәsibi pedagogika salasynda biik dengejge kol zhetkizgen Bajzak agamyzdyn omiri tirshiligi kejingi urpakka shyn zhaksylyktyn үlgisi bolyp kala bermek Segiz kyrly bir syrly zhan Ұlagatty ustaz zerdeli galym B K Momynbaev ote onerli segiz kyrly bir syrly zhan boldy Ol nakyshyna keltirip kүj tartyp konyr dausymen әn shyrkajtyn Әsirese Baryp kajt balam auylga Altajdan ar zhagynan kelgen aru Bir tojym bar Қyz agasy sekildi lirikalyk әnderdi kәsibi sheberlikpen oryndaganda tyndagan zhan tandanys bildiretin Al kolyna dombyra alyp Қurmangazynyn Қajran sheshem Saryarka Ә Zheldibaevtyn Erke sylkym kүjlerin tartkanda nagyz kүjshilerdi zholda kaldyratyn Zhүregi zhyrga toly Bajzak Kopirbajuly sonymen birge kazaktyn dүldүl akyndary Tolegen Ajbergenov Қadyr Myrzaliev Muhtar Shahanov Mukagali Makataevtyn zhyrlarymen birge orys shetel akyndary onyn ishinde әsirese Rasul Gamzatovtyn otty zhyrlaryn mәnerlep okudy unatatyn ozi de arasynda olen shygaratyn Onyn kazaktyn belgili akyny Memlekettik syjlyktyn laureaty Iran Ғajyppen Iranbek Orazbaev bala kүnnen adal dostygy oz aldyna bir tarih edi Bajzak Momynbaev Ilya Ilinnin ruhani zhattyktyrushysyBajzak Kopirbajuly dostarmen kezdeskende әueletip әn salushy edi Bajzak Kopirbajuly tүrli zhiyndarda bas kosularda shezhireni tarihty teren biluimen onegeli sozimen sheshendigimen eldin esinde kalatyn Onyn әngimesinen kazaktyn darhan dalasynyn danalygy ata babalardyn ruhty үni tәlimdi tәrbienin tetigi seziletin ҚR BҒM ҒK Filosofiya sayasattanu zhәne dintanu institutynyn sektor mengerushisi belgili galym Ә Ұzakbajulynyn Bәkennin dүnietanymy birtutas kelgen korkem dүnie edi Ol gylym men bilim beru salasyna gana shektelgen zhan emes Ol kisinin onerge әsirese poeziyaga degen katynasy kurmeti erekshe bolatyn Әrbir konildi zhiyndarda kazaktyn akiyk akyndary Abajdyn Mukagali Makataevtyn Muhtar Shahanovtyn zhyrlary Bәkennin oryndauynda syrly erekshe nakyshty sipatta ornekteletin Bәken eger tehnika men pedagogika salasynda ozin tanytu zholynda bolmaganda mүmkin onerdin shynyna shyguy da mүmkin edi Өzinin korkem sozderdi mәnerlep oryndauynda Bәken talaj zhandy tebirentti teren ojga shomdyrdy kisilerdi bir birine zhakyn etti dүnieni gүldendire zhasampazdandyra tүsti degen pikiri Bajzak Momynbaevtyn segiz kyrly bir syrly zhan ekenin bir dәleldej tүsse kerek Akademik kitaby 2014 zhyl Bajzak Kopirbajuly omirinin sonyna dejin salauatty omir saltyn ustanyp spirtti ishimdik pen temekige әues bolmady Kүresten zharystarga katysyp zhastyk shagynda talaj zhүldeler men marapattarga ie boldy Akademiktin osyndaj tamasha kasietteri onyn korshagan ortadagy abyrojyn askaktatty shәkirtteri onege tutty talaj zhastar ogan karap boj tүzedi Belgili galym B Momynbaevtyn segiz kyrly bir syrly onerli tilge zhүjrik boluy en aldymen tuma kasieti men erekshe kabilet karymyna bajlanysty bolganymen shykkan teginin osken ortasynyn tagylymdy tәrbiesi ozinin algan bilimi men dүnietanymynyn terendigine de katysty ekenin әriptesteri men zamandastary үlken kurmetpen eske alyp ajtyp otyrady Bajzak Momynbaevtyn shygarmashylygynan zhakyn dosy filologiya gylymdarynyn doktory professor Akseleu Sejdimbektin kazasyna arnap zhazgan oleni Zhүregimdesin agazhan Shankaj tүs shakta shart syngandajyn shanyrak Akseleu aga Artynda kaldyk anyrap Zher zherden sagan zhetushi edik zhamyrap Қalgandaj kazir kara ormandaryn kanyrap Өlara kezde ozgerdi nege orisin Қiyamyz kalaj kazaktyn sendej serisin Enirep otken el үshin zhәne zher үshin Tugyrda turgan tulgalardyn sen tenisin Өnerdi sүjdin Ұlyktadyn ulttyn onerin Kүmbirletkensin konyraularyn konenin Bergeninnen de kop edi senin bererin Agatajym aj Akyrgy sәtte ne dedin Shezhire shertip ajyzyn zhurttyn kandyrdyn Aktaryp arhiv sharasyn kozdin taldyrdyn Zhetpiske zhetpej azhalga kalaj aldyrdyn Aga sultannyn shakshasyn kimge kaldyrdyn Dalanyn uly Izdejmin seni daladan Izdejmin seni kara zhamylgan kaladan Өmirden mynau ottige seni sanaman Zhүregimdesin agazhan Egemen Қazakstan 18 09 2009Dostar men әriptester lebiziBajzak dosy garyshker Toktar ӘubәkirovpenSyjlas agasy Sejilbek Shauhamanovpen Қazakta Arystandaj kүshin bolsa kumyrskadaj isin bolsyn degen ulagatty sozi bar Bul sozdin tүp torkini kansha mykty bolsan da tyrbanyp tynymsyz enbek et degendi bildirse kerek Bajzak bauyrymyzdyn da zhogary asulardy aluy ozinin biliktiligi men erinbej zhalykpaj enbektenuinin nәtizhesi edi Men ony elimizdegi inzhenerlik pedagogikanyn bastaushysy dep eseptejmin Tipti pedagogika gylymdarynan doktorlyk dissertaciya korgauy da Bajzaktyn biik dәrezhedegi biik dengejdegi galym ekendigin buryngydan naktylaj tүsedi Kamal Ormantaev akademik Қazakstan Respublikasy Memlekettik syjlygynyn laureaty Bajzak Kopirbajuly bul omirden bilgeni korgeni tergeni kop okygany tokygany zhigany tүjgeni mol azamat Ol omirdin bilimnin gylymnyn onerdin әdebiettin mәdeniettin bүkil on segiz myn galamnyn kyrlary men syrlarynan teren habardar zhan zhakty enciklopediyalyk bilimi bar zerdesi men zhady keremet mykty azamat edi Sejilbek Shauhamanov kogam kajratkeri Bajzaktyn dos agasy Ak zharkyn adal zhүrekti kasietti Syr elinen koptegen dostar taptym olarmen kazirde aralasyp turamyn Қyzylordalyk dostarymnyn ishinen Қorkyt ata universitetinin rektory pedagogika gylymdarynyn doktory professsor Қazakstan Respublikasy Ұlttyk Ғylym Akademiyasynyn akademigi Momynbaev Bajzak Kopirbajulyn erekshe atar edim Toktar Әubәkirov garyshker Kenes Odagynyn batyry Halyk kaһarmany tehnika gylymdarynyn doktory Bajzak Momynbaev bul esim tek gana Syr onirine emes Alty alash atyrabyna ayan belgili tulga desem katelese kojmaspyn Onyn bilim salasyndagy zhetken zhetistiginen bolek adamgershilik kasieti tolymdy tulgalygy sheshendigi kүmbirletip kүj tartatyndygy tamylzhytyp әn salatyndygy tebirentip zhyr okityndygy sheshen sozdiligi kopten bolek biik etetin Үlkenmen de kishimen de birdej aralasatyn onyn tagy bir kasieti adam alalap kyzmet bolip zhatpajtyn Bul kasiet tektilikten kelgen әke korgen nәn zhigittin isi desen de zaman kiyndygyn korip erte esejgen zhannyn zhan dүniesi desende bolatyndaj Zhoktan bar pajda bolmajdy takyr zherge shop te shykpajdy Bajzaktyn bar zhaksy kasietteri onyn anasynyn ak sүtinen әkesinin ak batasynan tektiliginin teren tamyrynan bastau alady Sәdibek Baltabajuly Қyzylorda oblystyk telekommunikaciya direkciyasynyn Bas direktory Igi zhaksy tulgalar men agalar turaly kaj kezde de keninen tolgap ajta bergin keledi Қazakstanda inzhenerlik pedagogikalyk bilimnin negizin kalagan gylymnyn osy bagytyna ozindik үles koskan ustaz galym Bajzak Kopirbajuly Momynbaev mine osyndaj azamattar sanatynda Enbek etken salamyzdyn ortaktygy arkasynda Bajzak Kopirbajulymen zhiyrma zhyldaj aralas kuralas zhүrip kejingi uakytta kyzmettes te boldyk Bajekennin ozim bajkagan tulgalyk kasietteri san kyrly bolatyn Sonyn biri alkaly topta koptin koniline konar arkaly soz ajtu kabileti Қajbir zhiyn bolmasyn akiyk akyndarymyzdyn olenderinen bir eki shumakty zhatka ajtyp nemese dombyra tartyp zharasymdy әzil kalzhynmen ortanyn sәnin keltirip otyratyny da bar edi Elimizdin erteni zhastardyn aldyngy tolkyn agalaryna karap esejetini zandylyk Osy turgydan onirimizdin tugyrly tulgalarynyn biri Bajzak Momynbaevtyn enbek zholy kejingi buynga үlgi onege Қylyshbaj Bisenov Қorkyt Ata atyndagy Қyzylorda memlekettik universitetinin rektory tehnika gylymdarynyn doktory professor Marapattary men ataktary1972 zh BLKZhO Ortalyk Komitetinin Қurmet gramotasymen madaktaldy 1974 zh BLKZhO Ortalyk Komitetinin Қurmet gramotasymen madaktaldy 1987 zh Қazak KSR kәsiptik tehnikalyk bilim salasynyn үzdigi tos belgisimen marapattaldy 1991 zh KSRO Zhogary bilim ministrligi zhәne Auylsharuashylyk ministrliginin Maktau gramotasymen madaktaldy 2003 zh Қazakstan Respublikasy Prezidentinin Zharlygymen Қazakstannyn enbek sinirgen kajratkeri kurmetti atagy berildi 2008 zh Қazakstan Respublikasy Prezidentinin Zharlygymen Astanaga 10 zhyl merejtoj medalimen marapattaldy 2009 zh Қazakstan Respublikasy Prezidentinin Zharlygymen Parasat ordenimen zhәne Resej Federaciyasy Bilim zhәne gylym ministrliginin K D Ushinskij medalimen marapattaldy 2011 zh Қazakstan Respublikasy Prezidenti N Ә Nazarbaevtyn Algys hatymen madaktalyp Қazakstan Respublikasy bilim beru isinin kurmetti kyzmetkeri tos belgisimen marapattaldy ҰrpagyBalalary Marat pen Zhomarttan taragan nemerelerimen Zhubajy Қulahmetova Dariga 1947 zhyly dүniege kelgen mamandygy pediatr medicina gylymdarynyn kandidaty dәstүrli emes kytaj medicinasyn algashky bop mengergenderdin biri kazirgi tanda zejnette numerologiyamen ajnalysady Eki balasy bar Үlken uly Marat 1970 zhyly dүniege kelgen respublikaga tanymal kәsipker Kelini Viktoriya Қazakstan hanymy 2012 konkursynyn zhenimpazy Olardan Igor Әmir Zhan Arman Әlem Marsel Rabiya atty nemereleri bar Kenzhe uly Zhomart 1972 zhyly dүniege kelgen sayasi gylymdarynyn kandidaty ekonomika gylymdarynyn doktory Nazarbaev universitetinde MVA dәrezhesin korgagan zhasyl energetika salasynyn mamany 2017 zhyly kurylgan Akademik B K Momynbaev atyndagy Қor Zheke Қorynyn Prezidenti Kelini Shynardyn mamandygy ekonomist bank isinin mamany Ekeuinen Әsemzhan zhәne Aruzhan atty nemereleri osip keledi Este kaldyruӨsip ongen Momynbaevtar otbasyV P Goryachkin atyndagy Mәskeu memlekettik agro inzhenerlik universitetinde MEK toragasy retinde 1988zh Қazak halkynyn omirine tarihy men mәdenietine gylymy men ekonomikasyna katysty әr salany igeruge ashuga damytuga tungysh iz salgan kazaktyn tulgalary turaly 2005 zhyly zharyk korgen Zhүz tungysh atty zhinakka kurastyrushy B Nurzhekeuly kazak galymdarynyn ishinde tungysh kazak tilinde Kәsiptik tehnikalyk pәnder atty okulyk avtory zhәne inzhenerlik pedagogika salasynda tungysh doktor atagyn algan galym Bajzak Kopirbajuly Momynbaev engizilgen Bajzak zhubajy Darigamen demalysta 2014 zhyly B K Momynbaevtyn omiri men kyzmetine arnalgan Akademik kitaby zharyk kordi 2016 zhyly Қazakstannyn enbek sinirgen kajratkeri Қazakstan Respublikasy Ұlttyk gylym akademiyasynyn korrespondent mүshesi Resej bilim akademiyasynyn akademigi pedagogika gylymdarynyn doktory professor Bajzak Kopirbajuly Momynbaevty eske aluga zhәne 70 zhyldygyna arnalgan Үzdiksiz kәsibi bilim berudin problemalary men keleshegi atty respublikalyk gylymi tәzhiribelik konferenciya materialdarynyn zhinagy zharyk kordi onyn Ұsynystar degen boliminde Қyzylorda kalasyndagy mektepterdin birin akademik B K Momynbaevtyn esimimen atau turaly usynys berildi 2017 zhyly Akademik B K Momynbaev atyndagy Қor Zheke Қory kuryldy ol Қyzylorda kalasyndagy 278 orta mektepte mamandandyrylgan bilim zhobalaryn karzhylandyryp keledi 2018 zhyly Қyzylorda kalasyndagy Қorkyt ata atyndagy memlekettik universiteti Қyzylorda kalasy Әkimdiginin Onomastika bolimine 278 orta mektepti akademik B K Momynbaevtyn esimimen atauga ruksat beru turaly hat zholdady Bajzak aganyn dosy synyptasy tanymal kazak akyny Iran Ғajyp kulpy taska zhazu үshin tomendegidej zhyr zholdaryn usyngan edi Keldin Kordin Kettin Үshpagyna zhettin Fәniindi Bүtindep Bakiyna Өttin Өttin Adam Қalpynda Ajnalyp Saf Altynga Adal Zharsyn Әkesin Alany zhok artynda Videomaterialdar1 Akademik Bajzak Kopirbajuly Momynbaev kenzhe uly Zhomartpen 2 Ғibratka toly gumyr 1 bolim Akademik Bajzak Kopirbajuly Momynbaevpen syrlasu sәtinen 3 Ғibratka toly gumyr Zhalgasy Akademik Bajzak Kopirbajuly Momynbaevpen syrlasu sәtinen 4 Keshikken hat Akademik Bajzak Kopirbajuly Momynbaevty eske alu Derekkozder1 Қazakstan Ұlttyk enciklopediya 6 tom Bas red B Ayagan Almaty Қazak enciklopediyasynyn Bas redakciyasy 2004 696 bet 2 Қazakstan Ұlttyk enciklopediya 7 tom Bas red B Ayagan Almaty Қazak enciklopediyasynyn Bas redakciyasy 2005 728 bet 3 Syr eli Қyzylorda oblysy Enciklopediya Almaty 2005 170 b 4 Zhүz tungysh zhinagy 2 kitap Қurastyrgan B Nurzhekeuly Almaty Zhalyn baspasy ZhShS 2005 352 b 5 Bajzak Kopirbajuly Momynbaev Biobibliografiyalyk korsetkish Қurast Әbenova Zh Ә Tүbekbaeva G A Қyzylorda 2011 95b Қazakstan galymdarynyn biobibliografiyasyna mәlimetter seriyasy 6 Akademik zhinagy Қurastyrushylar Zh Momynbaev Ө Momynbajuly K Қudajbergenov Almaty 2014 348b 7 Қazakstannyn enbek sinirgen kajratkeri Қazakstan Respublikasy Ұlttyk gylym akademiyasynyn korrespondent mүshesi pedagogika gylymdarynyn doktory professor Bajzak Kopirbajuly Momynbaevty eske aluga zhәne 70 zhyldygyna arnalgan Үzdiksiz kәsibi bilim berudin problemalary men keleshegi atty respublikalyk gylymi tәzhiribelik konferenciya materialdarynyn zhinagy 30 kyrkүjek Қyzylorda Almaty Volkova N A baspasy 2016 316b Ғalym enbekterinin hronologiyalyk korsetkishteri1972 1 Eksperimentalnaya elektricheskaya tormoznaya ustanovka dlya modelirovaniya peremennyh nagruzok na valu traktornogo dizelya Nauchnye trudy KazSHI Alma Ata 1972 T IҮ Vyp 1 S 126 129 Soavt Koshkin A A 1976 2 Revers Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya 1976 T 9 3 Relejnaya sistema Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya 1976 T 9 4 Relejnaya zashita Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya 1976 T 9 1977 5 Metodika issledovaniya moshnostnyh i tehniko ekonomicheskih pokazatelej traktornogo dvigatelya pri neustanovivshemsya haraktere nagruzki Aktualnye voprosy mehanizacii i elektrifikacii selskohozyajstvennogo proizvodstva KazNIIMESH Alma Ata Kajnar 1977 S 203 208 Soavt Koshkin A A 6 Spidometr Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya Alma Ata 1977 T 10 S 387 7 Starter Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya Alma Ata 1977 T 10 S 410 411 8 Stator Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya Alma Ata 1977 T 10 S 414 9 Taksometr Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya Alma Ata 1977 T 10 S 600 10 Taheometr Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya Alma Ata 1977 T 10 S 599 11 Tenzometr Kazahskaya Sovetskaya Enciklopediya Alma Ata 1977 T 11 S 33 1978 12 Nekotorye rezultaty stendovyh issledovanij dizelya SMD 14 pri neustanovivshejsya nagruzke Mehanizaciya proizvodstvennyh processov v s h Kazahstana Nauchnye trudy KazSHI Alma Ata 1978 T 21 V 3 S 60 64 1979 13 Povyshenie koefficienta ispolzovaniya moshnosti dvigatelya gusenichnogo traktora klassa 30 KN putem dempfirovaniya kolebaniya momenta soprotivleniya na vhode v silovoj agregat 05 20 01 Mehanizaciya s h proizvodstva Dissertaciya na soiskanie uchenoj stepeni kand teh nauk Alma Ata 1979 152s 1980 14 Modelirovanie regulirovanie skorostnogo rezhima dvigatelya na AVM s celyu uluchsheniya ego dinamicheskih kachestv na traktore Informacionnyj listok KazNIINTI Alma Ata 1980 4 3801 S 4 1981 15 Organizaciya SRS po predmetu Metodika prepodavaniya tehnicheskih disciplin Tezisy dokladov SIPI Sverdlovsk 1981 16 Povyshenie koefficienta ispolzovaniya moshnosti dvigatelya gusenichnogo traktora klassa 30 KN putem dempfirovaniya kolebaniya momenta soprotivleniya na vhode v silovoj agregat V kn Rekomendacij po zakonchennym rabotam za H pyatiletku Alma Ata 1981 S 60 17 Povyshenie effektivnosti mashinno traktornyh agregatov putem snizheniya kolebanij momenta soprotivleniya Avtoref diss dlya soiskanie uchen stepeni kand tehn nauk na primere raboty gusenichnnogo traktora kl 30kn v usloviyah 10 zh Regiona KazSSR 05 20 03 05 05 03 Leningrad Pushkin 1981 18s 18 Ustrojstvo dlya povysheniya effektivnosti raboty gusenichnogo traktora Informacionnyj listok KazNIINTI Alma Ata 1981 17 S 6 1982 19 Issledovanie nadezhnosti serijnyh traktorov T 4AP2 po rezultatam nablyudenij pri ryadovoj ekspluatacii v usloviyah Yuzhnogo Kazahstana Nauchnyj otchet s ATZ im M I Kalinina Gosregistraciya 22 57 81 12 00 40 Alma Ata KazSHI 1982 49s Soavt Dzhambaev K A 1983 20 Ustanovka dlya tyagovyh ispytanij traktora Alma Ata KazSHI 1983 16s Soavt Dzhambaev K A 1986 21 Zachetnoe zadanie kak sredstvo uluchsheniya metodicheskoj podgotovlennosti studentov Problemy professionalnoj podgotovki inzhenerov pedagogov Mezhvuzovskij sbornik Rostov na Donu RISHM 1986 S 45 49 1988 22 Nauchnye aspekty organizacii uchebnogo processa na inzhenerno pedagogicheskom fakultete Nauchno metodicheskie osnovy podgotovki inzhenerov pedagogov SPTU Trudy KazSHI Alma Ata 1988 S 88 95 Soavt Sejteshev A A Inkarbekov A B 23 Problemy metodicheskoj osnovy podgotovki studentov inzhenerno pedagogicheskogo fakulteta Nauchno metodicheskie osnovy podgotovki inzhenerov pedagogov SPTU Trudy Kaz SHI Alma Ata 1988 S 9 15 1989 24 Ispolzovanie grafov sovershenstvovaniya uchebnogo processa Sovershenstvovanie sistemy nepreryvnogo professionalno ekonomicheskogo obucheniya rabochih kadrov M 1989 4s 25 K probleme sinteza inzhenerno pedagogicheskih disciplin Tezisy dokladov SIPI Sverdlovsk 1989 Soavt Gizzatova L G 26 Organizaciya SRS IPF na kafedre pedagogiki Tezisy dokladov SIPI Sverdlovsk 1989 27 Sistemnyj podhod k podgotovke inzhenera pedagoga na osnove vzaimosvyazi obshenauchnyh i specialnyh disciplin Tezisy dokladov Kaz SHI Alma Ata 1989 28 Formy vzaimosvyazi obshenauchnyh obshetehnicheskih i specialnyh disciplin Tezisy dokladov SIPI Sverdlovsk 1989 1990 29 Vzaimosvyaz estestvenno nauchnyh obshetehnicheskih i specialnyh disciplin Tezisy dokladov AASI Alma Ata 1990 30 Inzhener pedagog kto on Uchitel Kazahstana 1990 50 31 Issledovanie vzaimosvyazi estestvenno nauchnoj obshetehnicheskoj i specialnoj podgotovki studentov IPF Tezisy dokladov Alma Ata 1990 32 Kosegemiz kogersin deseniz Қazak auyl sharuashylyk institutynda inzhener pedagogtardy dayarlau Қazakstan mugalimi 1990 14 zheltoksan 33 Mezhpredmetnye svyazi kak faktor formirovaniya dialektiko materialisticheskogo mirovozzreniya studentov inzhenerno pedagogicheskogo fakulteta Tezisy dokladov Alma Ata 1990 34 Metodologicheskie voprosy inzhenerno pedagogicheskogo obrazovaniya Aktualnye problemy psihologii i pedagogiki v Kazahstane Nauchnyj sbornik KazGU im M Kirova Alma Ata 1990 S 206 208 35 Sovershenstvovanie inzhenerno pedagogicheskogo obrazovaniya put k resheniyu problemy podgotovki rabochego klassa Materialy Soveshaniya Prezidiuma APN SSSR s vedushimi uchenymi i specialistami narodnogo obrazovaniya Kazahstana i Srednej Azii Trudy KazGPU im Abaya Alma Ata 1990 S 33 36 36 Sovershenstvovanie professionalnoj podgotovki studentov po specializacii 03 01 mehanizaciya s h proizvodstva Tezisy dokladov Sverdlovsk 1990 37 Sostoyanie i razvitie problemy podgotovki inzhenerno pedagogicheskih kadrov dlya sistemy proftehobrazovaniya Istoriya pedagogicheskogo obrazovaniya Sb nauchnyj trudov Mosk in t s h pr va im V P Goryachkina M 1990 S 69 73 1991 38 K voprosu sovershenstvovaniya metodiki prepodavaniya obsheinzhenernyh disciplin po inzhenerno pedagogicheskoj specialnosti Sbornik nauchnyh trudov Moskovskogo aviacionnogo instituta M 1991 S 59 65 39 Mezhpredmetnye svyazi kak uslovie sovershenstvovaniya politehnicheskoj podgotovki budushego inzhenera pedagoga Sbornik nachnyh trudov KazSHI Alma Ata 1991 S 17 21 40 Opyt metodicheskoj podgotovki inzhenerov pedagogov Sovetskaya pedagogika 1991 6 S 70 74 41 Podgotovka inzhenerov pedagogov v usloviyah rynochnyh otnoshenij Tezisy dokladov SIPI Sverdlovsk 1991 Soavt Abdykarimov B A 42 Podgotovka specialistov v usloviyah rynochnyh otnoshenij Tezisy dokladov AINH Alma Ata 1991 43 Problemy podgotovki budushih inzhenerov pedagogov k realizacii didakticheskih vozmozhnostej TSO v uchebno proizvodstvennom processe PTU Sverdlovsk 1991 44 Sistema tehnicheskih znanij inzhenerov pedagogov po mehanizacii selskohozyajstvennogo proizvodstva Sbornik nauchnyh trudov Mosk in t s h pr va M 1991 S 14 21 45 Teoreticheskie osnovy professionalnoj podgotovki inzhenera pedagoga v selhozvuze Avtoreferat doktorskoj dissertacii 13 00 01 Ekaterinburg Sverdlovskij inzhener pedagog in t 1991 32s 46 Tehnicheskaya tvorcheskaya samostoyatelnaya rabota kak sredstvo formirovaniya professionalnyh umenij budushego inzhenera pedagoga Sbornik nauchnyh trudov Mozyrskogo pedinstituta Mozyr 1991 S 29 33 1992 47 Gotovit selhozvuz Almaty 1992 48 K probleme kriteriev ocenki osobennosti professionalno pedagogicheskoj deyatelnosti inzhenera pedagoga Buhara 1992 Soavt ZhaksylykovaN E 49 O formirovanii rechevyh znanij umenij i navykov u studentov IPF Buhara 1992 Soavt Gizzatova L G 50 Osnovy integracii obshenauchnyh obshetehnicheskkih i specialnyh disciplin pri podgotovke inzhenerov pedagogov Almaty 1992 Soavt Kulahmetov B U 51 Pedagogicheskie osnovy realizacii didakticheskih principov TSO pri professionalnoj podgotovke inzhenerov pedagogov Almaty 1992 16s Soavt UstemirovK U 52 Problemy profadaptacii molodyh masterov proizvodstvennogo obucheniya SPTU Almaty 1992 Soavt Kulahmetov B U 1993 53 Proektirovanie processa osushestvleniya mezhpredmetnyh svyazej Sb statej nauchn konf prof prepod sostava i aspirantov 17 19 fevralya 1993g Almaty KazSHI 1993 Ch 3 S 99 101 Soavt Sambaev M M 54 Sistema nepreryvnogo obrazovaniya v selhozvuzah Respubliki Kazahstan Stambul 1993 55 Sistema nepreryvnogo ekologicheskogo obrazovaniya v selhozvuzah Respubliki Kazahstan Stambul 1993 1994 56 Ajtys onerin damytu arkyly zhastarga estetikalyk tәrbie beru zholdary Almaty 1994 16b Soavt Asanova U 57 Organizacionno pedagogicheskie problemy professionalnoj adaptacii molodyh masterov Almaty 1994 16s Soavt Kulahmetov B U 1996 58 Inzhener biliktiligin arttyrudyn pedagogikalyk negizi Almaty 1996 3 b Soavt Abdramanov Sh 59 O problemah podgotovki ekonomistov pedagogov dlya agrarnogo sektora Almaty 1996 60 Organizaciya socialnoj raboty dlya molodezhi Almaty 1996 3s Soavt Kanenova K G 61 Preemstvennost v sisteme mnogourovnevoj podgotovki inzhenerno tehnicheskih specialistov Rukopis otcheta po gosbyudzhetnoj teme Almaty 1996 62 Sistema tehniko tehnologicheskih znanij v processe podgotovki budushih uchitelej trudovogo obucheniya Doklady i tezisy vystuplenij na mezhdunarodnoj nauchno prakticheskoj konferencii molodyh uchenyh i aspirantov Almaty KazGAU 1996 S 83 85 Soavt Alnazarova G Sh Kuperbaeva A Zh 63 Socialnaya sluzhba dlya molodezhi v Rossii i v Kazahstane na sovremennom etape Almaty 1996 Soavt Kanenova K G 64 Tau ken mamandaryn dayarlaudyn әleumettik mәni Almaty 1996 Soavt Abdramanov Sh 1998 65 Informatizaciya sistemy srednego obrazovaniya cel problemy zadachi Sbornik nauchnyh trudov AGU im Abaya 1998 Soavt Kudajbergenov N 66 Faktory integracii soderzhaniya obshego i professionalnogo obrazovaniya v proftehshkolah Sbornik nauchnyh trudov AGU im Abaya 1998 Soavt Ustemirov K U 1999 67 Tәlimger galym etnopedagog galym S Қaliuly 70 zhasta Қazakstan mugalimi 1999 15 kyrkүjek 2000 68 Koncepciya soderzhaniya tehnologicheskoj podgotovki shkolnikov obsheobrazovatelnoj shkoly Izdenis Poisk Ser estetstvenn nauk 2000 6 S 106 69 Opyt zarubezhnyh stran v razvitii professionalnogo obrazovaniya professionalnoj podgotovki Bilim Obrazovanie 2000 1 3s Soavt Rykova E 70 O preemstvennosti trudovoj i professionalnoj podgotovki uchashihsya obsheobrazovatelnyh i professionalnyh shkol Aktualnye voprosy professionalnogo vospitaniya molodezhi Sb materialov nauchn praktich konf posvyash 70 letiyu akademika A P Sejtesheva Almaty 2000 S 230 233 Soavt Kisamedinov M M Ustemirov K U 71 Formy proyavleniya individualnogo obucheniya informatike v Vuze Vysshaya shkola Kazahstana 2000 4 5 S 61 65 Soavt Kubentaeva S 2001 72 Bastauysh mektep mugaliminin innovaciyalyk is әreketi Bastauysh mektep 2001 7 3 7b Soavt Nagymzhanova Қ 73 Gumanizaciya otnoshenij komandira i podchinennogo Kalkan 2001 49 3s Soavt Tulengutov K 74 Gumanitarizaciya kak vedushee napravlenie gumanizacii professionalnogo obrazovaniya Issledovanii rezultaty KazNAU 2001 6 S 7 12 75 Metody ocenki kachestva sformirovannosti metodicheskoj podgotovki inzhenera pedagoga Izdenis Poisk 2001 1 S 150 154 Soavt KuperbaevaA 76 Osnovnye polozheniya standarta srednego professionalnogo obrazovaniya Қazakstan zhogary mektebi 2001 1 S 123 133 Soavt Baktybaev K 77 Pedagog galym mereji ҚBA vice prezidenti kәsiptik bilim institutynyn direktory professor B B Bajmahanov 70 zhasta Қazakstan zhogary mektebi 2001 1 209 210b 78 Sushnost patrioticheskogo vospitaniya voinov VV MVD RK Kalkan 2001 44 3s Soavt Sanabaev U 2002 79 Adamnyn әleumettik damuyna tүrli ekologiyalyk faktorlardyn әseri Izdenis Poisk 2002 2 111 114 b 80 Salauatty omir saltyn kalyptastyrudyn gylymi teoriyalyk zhүjesi Ұlt tagylymy 2002 3 177 181b Soavt Mahamedova B Ya 81 Sostoyanie i perspektivy ekologicheskogo obrazovaniya v Respublike Kazahstan Pedagogika 2002 1 S 94 97 82 Studentterdin tehnikalyk shygarmashylygyn kalyptastyrudyn zhәne damytudyn didaktikalyk mәseleleri Қazakstan zhogary mektebi 2002 1 88 91b Soavt Syzdykov O 2003 83 Қundylyktar degen ne Ak zhol Қazakstan 2003 25 sәuir Soavt Nurmuratov S 84 Metodika issledovaniya processa vospitaniya patriotizma u voennosluzhashih vnutrennih vojsk i dinamika opytno eksperimentalnoj raboty Almaty 2003 Soavt Sanabaev U K 85 Obosnovanie kriteriev i ih pokazatelej dlya ocenki izmeneniya v urovnyah razvitiya patrioticheskih kachestv u voennosluzhashih Almaty 2003 Soavt Sanabaev U K 2005 86 Auyl mektebi okushylaryna ekologiyalyk bilim men tәrbie berudin ulttyk olkelik erekshelikteri Izdenis 2005 Soavt Abeuova Sh M 87 Auyl okushylaryn fermerlik sharuashylykka dajyndau Bastauysh mektep 2005 4 41 42b 88 Kәsiptik bilim zhәne uakyt talaby Elbasy N Nazarbaevtyn Zholdauyna bajlanysty tehnikalyk zhәne kәsiptik bilim beru turaly Egemen Қazakstan 2005 10 nauryz 89 Organizacionno pedagogicheskie problemy professionalnoj adaptacii molodyh masterov proizvodstvennogo obucheniya Vestn Akademii ped nauk Kazahstana 2005 4 5 S 55 Soavt Kulahmetov B U 90 Primenenie znanij o chelovecheskom faktore v formirovanii znachimyh kachestv u aviacionnyh specialistov v processe obucheniya Vestnik seriya Pedagogicheskie nauki 2005 Soavt Nesipbaeva O D 91 Problemy formirovaniya ekonomicheskih znanij uchashihsya Poisk Ser gumanit nauk 2005 1 S 244 248 Soavt Dauletkulova A 92 Teoreticheskie osnovy formirovaniya znachimyh kachestv u aviacionnyh specialistov cherez professionalnoe obshenie Vestnik seriya Pedagogicheskie nauki 2005 Soavt Nesipbaeva O D 2006 93 Auyl mektebi okushylarynyn ekologiyalyk mәdenietin kalyptastyrudagy tehnologiya pәninin mүmkinshiligi ҚarMU Habarshysy 2006 Soavt Abeuova Sh M 94 Otanshyldyk bilim men tәrbienin tugyry boluga tiis Egemen Қazakstan 2006 27 kantar 95 Otbasy neke tәrbiesin zhaksartudyn ozekti mәseleleri Қ A Yasaui atyndagy Halykaralyk kazak tүrik un nin Habarshysy 2006 1 216 220b Soavt Zhumadullaeva A A 96 Psihologo pedagogicheskie usloviya preemstvennosti upravleniya podgotovkoj uchitelya v sisteme nepreryvnogo professionalno pedagogicheskogo obrazovaniya ҚMU Habarshysy 2006 2 22 141b Soavt Sajlybaev B A 97 Razvitie idei socialno esteticheskogo vospitaniya molodezhi sredstvami iskusstva v istorii pedagogiki Ұlt tagylymy 2006 3 S 133 136 98 Ұlttyn ortak urany Otan Tәuelsizdik turakty damu Egemen Қazakstan 2006 30 mamyr 2007 99 Bәsekege kabiletti maman el bolashagy Syr bojy 2007 11 zheltoksan 100 Genezis ponyatiya patrioticheskoe vospitanie v pedagogicheskoj nauke Mater resp nauchn praktich konf Nepreryvnoe professionalnoe obrazovanie problemy i perspektivy Kyzylorda 2007 S 226 229 Soavt Mosheev V V Mahamedova B Ya Rahmetulin B Zh Erdigalikov B E 101 Sәduakaskyzy K Oku үrdisin nәtizhege bagyttau zhagdajynda okushylardy ozindik bakylauga bejimdeu Monografiya Pikir bildirgen B K Momynbaev Astana 2007 118b 102 Sovremennye podhody k tehnologiyam patrioticheskogo vospitaniya shkolnikov Mat resp nauchn praktich konf Nepreryvnoe professionalnoe obrazovanie problemy i perspektivy Kyzylorda 2007 S 230 234 Soavt Mosheev V V Mahamedova B Ya Rahmetulin B Zh Erdigalikov B E 103 Үzdiksiz pedagogikalyk bilim beru zhүjesinde mugalimder dayarlaudy baskaru sabaktastygynyn modeli zhoninde Қ A Yasaui atyndagy halykaralyk kazak tүrik universitetinin Habarshysy Қogamdyk gylymdar seriyasy 2007 1 162 168 bb Soavt Sajlybaev B A 104 Үzdiksiz kәsibi bilim berudin Қazakstandyk modeli onyn kukyktyk bazasy men damu perspektivalary zhajly Қorkyt Ata atyndagy Қyzylorda memlekettik universitetinin Habarshysy 2007 2 100 102 bb 105 Үzdiksiz bilim beru zhүjesindegi sabaktastyktyn roli Қazakstan zhogary mektebi Vysshaya shkola Kazahstana 2007 1 5 7 bb Soavt Zhanabergen Ә 2008 106 Almatov A N Tokzhan T T Korugly muzykalyk epos Oku kuraly 1 tom Pikir zhazgandar B K Momynbaev t b Almaty Dajk Press 2008 292b 107 Damu belesindegi zhana kezen Syr bojy 2008 12 akpan 2b 108 Kachestvennoe obrazovanie zalog konkurentosposobnosti Sovremennoe obrazovanie 2008 1 S 16 18 109 Kirispe soz Kopsalalyk universitet patriottyk tәrbienin manyzy mәdeni үjlesimdilik pen bәsekege kabilettilikke bejimdelu atty oblystyk gylymi praktikalyk konferenciya materialdary 17 mamyr 2008 zh Қyzylorda Tumar 2008 5 6 bb 110 Nauchno metodicheskie problemy razvitiya sistemy nepreryvnogo agroinzhenernogo obrazovaniya Materialy mezhdunarodnoj nauchno prakticheskoj konferencii sistema nepreryvnogo professionalnogo obrazovaniya problemy i perspektivy razvitiya 6 7 iyunya 2008g Kyzylorda 2008 S 350 355 Soavt Kubrushko P F 111 Novye gorizonty razvitiya Za strokoj poslaniya Kyzylordinskie vesti 2008 23 fevralya 112 Otandy sүyu otbasynan bastalady Egemen Қazakstan 2008 19 shilde Syrdariya 2008 2 10 17 bb 113 Pedagog tulgasynyn kurylymyndagy әrtistik Ұlagat 2008 3 23 32b Soavt Zhumash A 114 Perspektiva sozdaniya korporativnoj informacionno obrazovatelnoj seti Materialy mezhdunarodnoj nauchno prakticheskoj konferencii sistema nepreryvnogo professionalnogo obrazovaniya problemy i perspektivy razvitiya 6 7 iyunya 2008g Kyzylorda 2008 S 369 375 Soavt Dauzhanov N T 115 Tәzhiribelik eksperimentaldy zhumys Ұlagat 2008 4 9 19 bb Soavt Onalbek Zh Zhumash A 116 Tojda tugan tolgamdar Syr bojy 2008 4 shilde 117 Үzdiksiz pedagogikalyk bilim zhүjesinin kalyptasuy men damuy Үzdiksiz kәsibi bilim beru zhүjesi damu problemalary men bolashagy atty halykaralyk gylymi tәzhribelik konferenciya materialdary 6 7 mausym Kyzylorda Tumar 2008 3 5 bb 2009 118 Budushee za professionalami Otklik na Poslanie Prezidenta Kyzylordinskie vesti 2009 15 aprelya 119 Ғylymga zhasalgan bүgingi kamkorlyk bolashagymyzdyn berik negizi Ғylym bilim zhәne innovaciya zhastardyn gylymi shygarmashylygy Zhas galymdardyn gylymi enbekterinin zhinagy Қyzylorda Tumar 2009 3 10 bb 120 Den nachinaetsya s gazety gazeta Kyzylordinskie vesti Kyzylordinskie vesti 2009 9 iyunya 121 Elbasynyn kamkorlygy studentterdin ensesin koterdi Egemen Қazakstan 2009 31 nauryz 122 Zhana akparattyk tehnologiyalar negizinde bilim sapasyn zhogarylatu Bilim Obrazovanie 2009 4 3 4 bb Soavt Shermagambet M Z Askarov S Қ 123 Zhastar sayasatynyn zhana bagyty Syr bojy 2009 6 shilde 124 Қazaky kalyp Ғalym Bolat Әbdikәrimuly Egemen Қazakstan 2009 24 kantar 125 Қamkorlykka zhaksy үlgerimmen zhauap beremiz Syr bojy 2009 7 nauryz 126 Otanyn sүjgen ulandy eli alakanyna salyp ayalajdy Syr bojy 2009 16 kazan 127 Өrkenietke zhasalgan kadam Syr bojy 2009 16 mamyr 128 Sayasi turaktylyk kogam damuynyn faktory Қazakstan Respublikasy unitarly memleket Syr bojy 2009 9 kantar 129 Strana pomogaet otlichnikam Kazahstanskaya pravda 2009 3 marta 130 Syr bojy halkymyzdyn tarihi әri mәdeni muralar kenishi Euraziya tarihy men mәdenietindegi Aral Syrdariya onirinin orny Halykaralyk gylymi konferenciya materialdary Қyzylorda 23 kazan Almaty 2009 6 9 bb 131 Syr onirindegi ruhani mәdeni zertteuler nәtizhesi Қorkyt Ata atyndagy ҚMU turaly Mәdeni mura 2009 4 42 47 bb 132 Centr znanij i nauchnogo poiska Bajterek 2009 1 S 86 91 2010 133 Abyz zhүrektin shuagy Syr bojy 2010 2 akpan 134 Aktualnye problemy voenno patrioticheskogo i fizicheskogo vospitaniya uchashejsya molodezhi Қazakstan kәsipkeri Professional Kazahstana 2010 5 S 36 37 Soavt Mosheev V V 135 Akikattyn aldaspany Halyk 2010 10 mausym 136 Algy soz Orta mekteptegi zharatylystanu bagytyndagy pәnderdin okytudyn ozekti mәseleleri Oblystyk gylymi әdistemelik seminar materialdar zhinagy Қyzylorda Қorkyt Ata atyndagy ҚMU 2010 3 4 bb 137 Әleumettik kundy kazhettilikterdin zhiktelui Қazakstannyn gylymi әlemi 2010 4 32 147 152 bb Soavt Esirkepov Zh M 138 Әleumettik kundy kazhettilikterdin mәni zhәne onyn sipattamasy Halykaralyk gylymi praktikalyk konferenciya materialdary Shymkent 2010 T 3 225 232 bb Soavt Esirkepov Zh M 139 Әleumettik kundy kazhettilikterdi pedagogikalyk taldau Respublikalyk konferenciya materialdary Almaty 2010 109 114 bb Soavt Esirkepov Zh M 140 Bilikti maman dayarlau basty maksat Syr tүlegi 2010 4 sәuir 141 Bilim kokzhiegi keneje bermek Syr tүlegi 2010 1 kyrkүjek 142 Kopbalaly otbasy tәrbiesindegi ulttyk kasietterdi kalyptastyru үlgisi bojynsha tәzhiribelik eksperimenttik zhumystyn nәtizheleri Қazakstan kәsipkeri Professional Kazahstana 2010 7 52 54 bb Soavt Sejlhan G I 143 Bilim men gylymnyn damuy bolashak kepili Syrdariya 2010 3 3 13b 144 Bitimgershiliktin biik belesinde Egemen Қazakstan 2010 7 zheltoksan 145 Bolashak pedagogtardy patriottyk azamattyk ruhynda tәrbieleudin sharttary Ғylym bilim zhәne innovaciya zhastardyn gylymi shygarmashylygy Zhas galymdar enbekterinin zhinagy Kyzylorda Tumar 2010 T 2 229 234 bb 146 El bolashagyn erteden ojlagan N Nazarbaev turaly Egemen Қazakstan 2010 10 sәuir 147 Zamanaui talaptarga saj izdenu әrbir zhastyn kozdegen muratyna zhetuine septigin tigizedi Әlimsak 2010 kazan 14 19 bb 148 Individualnyj podhod k processu trenirovochnyh zanyatij Taraz 2010 Soavt Ilin I 149 Innovaciyalyk industriyalandyru memleket damuynyn altyn arkauy Қazakstan Respublikasy onerkәsibi men agrarlyk sektorynyn damu perspektivasy gylym innovaciya әlemettik ekonomikalyk aspektiler atty respublikalyk gylymi tәzhiribelik konferenciya materialdary Kyzylorda 2010 3 6 bb 150 Kazahstan vyvel status OBSE na novyj uroven Kyzylordinskie vesti 2010 30 oktyabrya 151 Қazakstan EҚYҰ mәrtebesin zhana dengejge koterdi Syr bojy 2010 3 karasha 152 Қazakstan zhәne Prezident institutynyn kalyptasuy Қazakstan zhәne Prezident institutynyn kalyptasuy atty respublikalyk gylymi konferenciyanyn materialdary Қyzylorda 2010 3 4 bb 153 Қurmetti kyzylordalyktar zhәne kala konaktary Akmeshit akshamy 2010 3 kyrkүjek 154 Ozyk bilim ozat gylym keleshek kepili Egemen Қazakstan 2010 23 mausym 155 Ozyk gylym ozat bilim innovaciyalyk industriyalandyrudyn basty kilti Ғylym bilim zhәne innovaciya zhastardyn gylymi shygarmashylygy Zhas galymdar enbekterinin zhinagy Қyzylorda Tumar 2010 T 1 296 b 156 Okushylardyn gylymi zhumystaryn zhүjeli tүrde ujymdastyru Orta mekteptegi zharatylystanu bagytyndagy pәnderdi okytudyn ozekti mәseleleri atty oblystyk gylymi әdistemelik seminar materialdary Kyzylorda 2010 3 5 bb 157 Otan tәuelsizdik turakty damu Қazak 2010 7 14 mamyr 158 Syndarly sayasat saltanaty Syr tүlegi 2010 4 zheltoksan 159 Syr elinin dini agartushylyk mektepterinin baj ruhani murasy Maral Ishan Қurmanulynyn 230 zhyldygyna arnalgan respublikalyk gylymi tәzhiribelik konferenciyanyn materialdary Қyzylorda 2010 5 7 bb 160 Үzdiksiz kәsibi bilim beru zhana mindetter men mүmkindikter Үzdiksiz kәsibi bilim beru problemalary men bolashagy atty respublikalyk gylymi tәzhiribelik konferenciya materialdary Қyzylorda 4 mausym Almaty Inzhu Marzhan 2010 3 8 bb 2011 161 Bүgingi ideya ertengi nәtizhe Zholdau 2011 Syr bojy 2011 29 kantar 162 Elbasymen ertenge Egemen Қazakstan 2011 1 akpan 163 Memlekettik bagdarlama oreli ister orisi Syr tүlegi 2011 8 sәuir 164 Na blago Priaralya Nauka i obrazovanie Kazahstana 2011 3 S 16 19 165 Ұlystyn uly kүni kutty bolsyn Syr tүlegi 2011 7 nauryz 2012 166 Individualnost uchitelya s pozicij ponyatij individ lichnost subekt Vestnik KGU im Korkyt Ata 2012 1 S 71 74 SiltemelerDerekkozder Altyn baba urpaktary orys Ciltemeler https web archive org web 20160305072804 http www inform kz kaz article 1191796 Muragattalgan5 nauryzdyn 2016 zhyly Қyzylorda universitetine zhana rektor tagajyndaldy Қazak memlekettik auyl sharuashylygy institutyBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet