Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жаяу Мұса Байжанұлы (30 шілде 1835 жыл, Семей облысы, Баянауыл ауданы, Жасыбай көлінің жағасы, Ақшоқы алқабы – 1929 жыл) — қазақ халқының әйгілі әнші-сазгері, ақыны.
| Жаяу Мұса | |
 | |
| Туған кездегі есімі | Мұса Байжанұлы |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | Жасыбай көлінің жағасы, Ақшоқы алқабы, Баянауыл ауданы, Семей облысы, Ресей империясы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | Сол жерде, Баянауыл ауданы, Павлодар облысы, КСРО |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | Қазақ |
| Қызметі | Ақын, әнші, сазгер |
| Әкесі | Байжан |
| Анасы | Нақыш |
Шыққан тегі — Орта жүз, Арғын ішіндегі Сүйіндік руының Айдабол бөлімі.
Өмірбаяны
Алғаш ауыл молдасынан оқып, сауат ашады. Оң-солын тани келе өнер-білім қуып, Қызылжар, Омбы қалаларына келеді. Омбыдағы орыс мектебінде оқиды, қала өнерпаздарымен араласып, домбыра, сырнай, скрипка аспаптарын тартуды меңгереді, өзінің сезім-күйін әнге қосуға машықтанады, музыкалық әдеби кештерге араласады. Бойындағы өнерін жұрт алдында көрсете бастайды.
Қалада өткерген жылдарында Жаяу Мұса сол кездің саяси-әлеуметтік өмірін тереңірек танып, туған елінің бодандықтағы мүшкіл халіне ой зерделетіп, санасы толысқан шағында елге оралады. Ел ішіндегі әлеуметтік әділетсіздіктер мен сыртқы өктемдікті жай ғана бақылаушы болып қана қалмайды, өзінің ұстанымын тиісті жерінде өнерімен де, іс-әрекетімен де көрсетіп отырады. «Ақ сиса» сияқты әлеуметтік теңсіздікті әшкерелеген әндері ел ішіне тарай бастайды.
Ақыры Жаяу Мұсаға «Патша саясатына наразы адам» деген айып тағылып, Тобылға жер аударылады. Тобыл түрмесінде ол генерал-губернаторға хат жазып, әскер қатарына сұранады. Мұсаның өтініші қабылданады. Осылайша, оның әскер қатарындағы әр қиырды шарлаған күрделі өмірі басталады. Тобыл, Орынбор, Қазан, , Мәскеу, , қалаларында, Польша, Литва жерінде болады.
Кейін Қоқан хандығының саясатына қарсы жұмсалған полковник М.Черняевтің әскерінің құрамында Алатау, , Шымкент жорығына қатысады. Осы жорықта Ресей әскерінің зорлықшыл әрекеттерін көзімен көрген Жаяу Мұса қатты налиды, ән-жырына қосады.
Шығармалары
Алыста жүріп, туған жерін сағынып «Сүйіндік» әнін шығарады. «Толғау», «Арап ұрыға», «Бозторғай», «Хаулау» әндеріне өмірден көрген сондай қиындық қиянаттар арқау болады.
Өмірдің көп тауқыметін бастан өткеріп, еліне оралған Жаяу Мұса әлеуметтік-саяси теңсіздікке арналған әндер шығаруды одан әрі жалғастырады. Ақмола уезіне қарасты Құлбай деген байдың немере қызы Сапармен көңіл жарастырып, ұрпақ құрып, саясатшылықпен айналысады.
Жаяу Мұса қазақтың ән өнерін мазмұн, түр жағынан байытып, шығармашылық жаңалықтар енгізіп, әуен сазын жаңа биіктерге көтерген аса дарынды композитор. Ол өз шығармаларында қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, өз заманының арман-аңсарын әнмен бедерлей білді. Оның әлеуметтік көзқарастары, азаматтық ұстанымдары сол кездің демократтық-ағартушылық озық идеяларымен астасып жатты.
Жаяу Мұса әндерін күні бүгінге дейін халық сүйіп тыңдайды. Оның алуан нақысты асқақ әндері Қазақстан композиторларының көптеген шығармаларына арқау болған. Мұса атақты "Ақ сиса" әнін шығарған:
- Ақ сиса, қызыл сиса, сиса-сиса,
- Қалмайды кімдер жаяу зорлық қылса.
- Шорманның Мұстафасы атымды алып,
- Атандым сол себепті "Жаяу Мұса".
- Жаныма батқандықтан ашынамын,
- Мен неге жаяумын деп басыламын?
- Малым жоқ Шорман айдап алатұғын,
- Қылығын Мұстафаның паш қыламын!
Дереккөздер
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhayau Musa Bajzhanuly 30 shilde 1835 zhyl Semej oblysy Bayanauyl audany Zhasybaj kolinin zhagasy Akshoky alkaby 1929 zhyl kazak halkynyn әjgili әnshi sazgeri akyny Zhayau MusaTugan kezdegi esimiMusa BajzhanulyTugan kүni30 shilde 1835 1835 07 30 Tugan zheriZhasybaj kolinin zhagasy Akshoky alkaby Bayanauyl audany Semej oblysy Resej imperiyasyҚajtys bolgan kүni31 shilde 1929 1929 07 31 94 zhas Қajtys bolgan zheriSol zherde Bayanauyl audany Pavlodar oblysy KSROAzamattygyResej imperiyasy KSROҰltyҚazakҚyzmetiAkyn әnshi sazgerӘkesiBajzhanAnasyNakysh Shykkan tegi Orta zhүz Argyn ishindegi Sүjindik ruynyn Ajdabol bolimi ӨmirbayanyAlgash auyl moldasynan okyp sauat ashady On solyn tani kele oner bilim kuyp Қyzylzhar Omby kalalaryna keledi Ombydagy orys mektebinde okidy kala onerpazdarymen aralasyp dombyra syrnaj skripka aspaptaryn tartudy mengeredi ozinin sezim kүjin әnge kosuga mashyktanady muzykalyk әdebi keshterge aralasady Bojyndagy onerin zhurt aldynda korsete bastajdy Қazakstannyn poshta markasyndagy Zhayau Musa 2010 zh Қalada otkergen zhyldarynda Zhayau Musa sol kezdin sayasi әleumettik omirin terenirek tanyp tugan elinin bodandyktagy mүshkil haline oj zerdeletip sanasy tolyskan shagynda elge oralady El ishindegi әleumettik әdiletsizdikter men syrtky oktemdikti zhaj gana bakylaushy bolyp kana kalmajdy ozinin ustanymyn tiisti zherinde onerimen de is әreketimen de korsetip otyrady Ak sisa siyakty әleumettik tensizdikti әshkerelegen әnderi el ishine taraj bastajdy Akyry Zhayau Musaga Patsha sayasatyna narazy adam degen ajyp tagylyp Tobylga zher audarylady Tobyl tүrmesinde ol general gubernatorga hat zhazyp әsker kataryna suranady Musanyn otinishi kabyldanady Osylajsha onyn әsker kataryndagy әr kiyrdy sharlagan kүrdeli omiri bastalady Tobyl Orynbor Қazan Mәskeu kalalarynda Polsha Litva zherinde bolady Kejin Қokan handygynyn sayasatyna karsy zhumsalgan polkovnik M Chernyaevtin әskerinin kuramynda Alatau Shymkent zhorygyna katysady Osy zhorykta Resej әskerinin zorlykshyl әreketterin kozimen korgen Zhayau Musa katty nalidy әn zhyryna kosady ShygarmalaryAlysta zhүrip tugan zherin sagynyp Sүjindik әnin shygarady Tolgau Arap uryga Boztorgaj Haulau әnderine omirden korgen sondaj kiyndyk kiyanattar arkau bolady Өmirdin kop taukymetin bastan otkerip eline oralgan Zhayau Musa әleumettik sayasi tensizdikke arnalgan әnder shygarudy odan әri zhalgastyrady Akmola uezine karasty Қulbaj degen bajdyn nemere kyzy Saparmen konil zharastyryp urpak kuryp sayasatshylykpen ajnalysady Zhayau Musa kazaktyn әn onerin mazmun tүr zhagynan bajytyp shygarmashylyk zhanalyktar engizip әuen sazyn zhana biikterge kotergen asa daryndy kompozitor Ol oz shygarmalarynda kazaktyn munyn mundap zhogyn zhoktap oz zamanynyn arman ansaryn әnmen bederlej bildi Onyn әleumettik kozkarastary azamattyk ustanymdary sol kezdin demokrattyk agartushylyk ozyk ideyalarymen astasyp zhatty Zhayau Musa әnderin kүni bүginge dejin halyk sүjip tyndajdy Onyn aluan nakysty askak әnderi Қazakstan kompozitorlarynyn koptegen shygarmalaryna arkau bolgan Musa atakty Ak sisa әnin shygargan Ak sisa kyzyl sisa sisa sisa Қalmajdy kimder zhayau zorlyk kylsa Shormannyn Mustafasy atymdy alyp Atandym sol sebepti Zhayau Musa Zhanyma batkandyktan ashynamyn Men nege zhayaumyn dep basylamyn Malym zhok Shorman ajdap alatugyn Қylygyn Mustafanyn pash kylamyn DerekkozderTarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2 Қazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6 Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet