Аңыздың ақыры

«Аңыздың ақыры» – қазақ жазушысы Әбіш Кекілбаевтың романы. Шығарма Әмір Темір мен оның кіші әйелі Бибі ханым туралы. Шығарма философиялық-психологиялық сипатта жазылған. Әбіш Кекілбаевтың "Аңыздың ақыры" шығармасы бірнеше кейіпкерлердің өмірін, ойларын және ішкі сезімдерін баяндайтын күрделі тарихи роман. Шығармадағы негізгі кейіпкерлердің бірі – Әмірші, Ханым және Жаппар.

Ол билік, махаббат, адалдық және адамның ішкі әлемі туралы терең ойларға жетелейді. Әмірші, Ханым және Жаппардың тағдыры арқылы біз өмірдің мәні мен адамның рухани ізденістерін түсінеміз. Роман алғаш рет «Махаббат мұнарасы» деген атпен жарияланған.

Мазмұны

Бірінші бөлім: Қызыл алма

Әмірші бастаған қалың қол ұлы шөлді кесіп өтіп, алыс сапардан елге қайтып келе жатыр. Әмірші жол бойы ойға батып, құмның тұншығар қасіреті мен обыр мінезінен құтыла алмай келеді. Қаншама жорықтардан өтіп, жүз мыңдаған аттың тұяғының баспаған жері жоқ. Әміршінің қол астындағы әлемде баяндылық жоқ екенін түсінген сайын, көңілі тыныштық таппайды. Әбден қажыған қалың қолмен бірге тағы бір үлкен жорықты артта қалдырғанымен, алдындағы белестердің қандай боларын ойлап, уайымдайды.

Шөлдің ішінде көп күндер бойы жол жүріп, ақырында, көз жетпес кеңістіктің шетіне жетеді. Әлі де алда қаншама белестер күтіп тұрғанын сезген Әмірші ішкі алаңдаушылығынан арылмайды. Әмірші өз қол астындағы әрбір адамды толық білгісі келеді. Оның әміршілігінде ешкімнің өз сырын сақтауға құқығы жоқ. Әмірші өз маңайындағылардың барлық сырларын білмей, өзіне сенбейді.

Екінші бөлім: Мұнара

Әмірші үлкен жеңістерін тойлап, екі ай бойы тойлағаннан кейін, шаршағанын сезіп, қала сыртына орналасқан оңаша сарайына көшеді. Ол бұл жерде ешкімді қабылдамайды, тек саябақ ішінде жалғыз өзі қыдырады. Саябақтағы бұлақ басында отырып, ойға батады. Бұл жерде ол ешкімнің билеушісі емес екенін сезініп, көңіліндегі мазасыздықтармен күреседі.

Әмірші бұлақ басында отырғанда, ойына өткен күндерден қалған жаралар мен өкініштер оралады. Оның көңілінде кішкене ғана, бірақ маңызды оқиғаларға байланысты терең ойлар мен сезімдер туындайды. Бұлақ суы сияқты, оның ойлары да бір арнамен ағып, белгілі бір бағытта қозғалады. Бірақ, Әміршінің ішкі әлемінде әрдайым біртүрлі алаңдаушылық пен мазасыздық бар.

Үшінші бөлім: Тастың сыры

Әмірші қайтадан үлкен жорыққа шығу туралы ойлайды. Оның қарсыластарының көзін жойып, өз билігін нығайтуға деген ұмтылысы ешқашан сөнбейді. Әмірші барлық жауларын бағындырып, олардың көзін жою арқылы өз билігін нығайтады. Бірақ, бұл жеңістер оның көңіліндегі мазасыздықты баса алмайды. Әмірші әрқашан өз билігі мен күшін сақтап қалуға ұмтылады.

Әмірші өз қол астындағы адамдардың ішкі сырларын білуге тырысады. Ол олардың не ойлап, не сезінетінін білу үшін әртүрлі айла-тәсілдерді қолданады. Әмірші адамдардың сырларын білу арқылы олардың іс-әрекеттерін бақылауда ұстап, өз билігін нығайтады.

Төртінші бөлім: Тұрақсыздықтың тылсымы

Әмірші өз билігін нығайту үшін үнемі жауларын жойып, олардың көзін құртады. Бірақ, бұл оның көңіліндегі мазасыздықты баса алмайды. Әмірші әрқашан өз билігі мен күшін сақтап қалуға ұмтылады. Ол өз билігін нығайту үшін әрқашан жаңа айла-тәсілдерді іздейді.

Әмірші өз қол астындағы адамдардың ішкі сырларын білуге тырысады. Ол олардың не ойлап, не сезінетінін білу үшін әртүрлі айла-тәсілдерді қолданады. Әмірші адамдардың сырларын білу арқылы олардың іс-әрекеттерін бақылауда ұстап, өз билігін нығайтады.

Бесінші бөлім: Жолдың соңы

Әмірші үлкен жеңістерге жеткенімен, оның ішкі әлемі мазасыздықтан арылмайды. Ол әрқашан өз билігін сақтап қалуға ұмтылады, бірақ бұл жолда ол көптеген қиындықтар мен қайшылықтарға тап болады. Әмірші өз билігін нығайту үшін үнемі жаңа жауларын жойып, олардың көзін құртады. Бірақ, бұл жеңістер оның көңіліндегі мазасыздықты баса алмайды.

Әмірші өз қол астындағы адамдардың ішкі сырларын білуге тырысады. Ол олардың не ойлап, не сезінетінін білу үшін әртүрлі айла-тәсілдерді қолданады. Әмірші адамдардың сырларын білу арқылы олардың іс-әрекеттерін бақылауда ұстап, өз билігін нығайтады.

Кейіпкерлер

Әмірші – бұл шығарманың негізгі кейіпкері. Ол өз мемлекетінің басшысы, көптеген жорықтар жасап, жауларын жеңіп, өз билігін нығайтуға тырысады. Бірақ Әмірші тек сырттай ғана күшті көрінгенімен, оның ішкі әлемі мазасыздық пен қайшылықтарға толы. Ол әрқашан өз билігін сақтап қалуға ұмтылады, жаңа жауларын жойып, олардың көзін құртады. Әмірші өз қол астындағы адамдардың ішкі сырларын білгісі келеді, олардың не ойлап, не сезінетінін білу үшін әртүрлі айла-тәсілдерді қолданады. Әмірші адамдардың сырларын білу арқылы олардың іс-әрекеттерін бақылауда ұстап, өз билігін нығайтады. Әміршінің көп уақытын ойға батып, өз өмірінің мәнін іздеумен өткізеді.

Ханым – Әміршінің жұбайы, ол да шығарманың маңызды кейіпкерлерінің бірі. Ол мұнара салушы Жаппарға ғашық болады, бірақ бұл махаббаты құпия сақталады. Ханымның ішкі әлемі де мазасыздық пен қайшылықтарға толы. Ол өз сезімдерін жасырып, күйеуіне адал болып көрінуге тырысады. Ханымның мұнара салушыға деген махаббаты оны өмірдің мәні мен махаббаттың шынайылығы туралы ойлануға мәжбүр етеді. Ол мұнараны салған шебер туралы ойлайды, оның жазық маңдайы, қыр мұрыны, қара торы жігіт бейнесін еске түсіреді. Осылайша, Ханымның бейнесі арқылы біз махаббат пен адалдықтың күрделілігін көреміз.

Жаппар – мұнара салушы, қарапайым еңбек адамы. Ол өз ісіне шын берілген және оны абыроймен орындауға тырысады. Жаппар Ханымға ғашық болып, оның жүрегіндегі сезімдер оны үлкен шығармашылыққа шабыттандырады. Ол мұнараны уәделі уақытта бітіреді және оны алыстан көргенде, Ханымның көз алдында күлімдеп тұрады. Жаппардың бейнесі арқылы біз қарапайым адамның ішкі әлемін, оның махаббат пен өнерге деген адалдығын көреміз.

Әдеби сын

Сілтемелер

• Бибі ханым мешіті
• Самарқанд
• Әмір Темір

Дереккөздер

1. Қазақ әдебиеті. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математикалық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық. Алматы «Жазушы» 2011 жыл.