Ақан-сері — Ақтоты операсы

“Ақан сері — Ақтоты” — опера (Автор С.Мұхамеджанов, либрет. авторы Ғабит Мүсірепов, режиссер Б.Омаров, дирижері В.Рутгер, суретші Г.Исмайылова).

Беташар қойылымы 23.1.1982 жылы Алматыдағы Абай атындағы Қазақ академиялық Опера және балет театрында өтті. Алғашқы қойылымында басты партияларды Қазақстанның еңбек сіңірген артистері Х.Қалиламбекова мен К.Мыржықбаев орындады.

“Ақан сері —Ақтоқты” — лирика-психологиялық туынды. Оған 19 ғасырда өмір сүрген әнші-композитор Ақан Сері Қорамсаұлының өмірі мен шығармашылық жолы арқау болған. Операны айшықтай түсетін нақты белгілер — шығарманың өн бойына ұласып жатқан сұлу саз, ұлттық құнарлы тіл және сюжеттегі лирикалық арқаудың шымырлығы. Драмалық екі желі қатар өрбіп отырады. Олар —Ақан мен Ақтоқтының сүйіспеншілік сезімі, Ақанның Науан қазіретпен айқасы. Осыдан келіп операда бір-біріне қайшы образдардың екі тобы туындаған. Ақан мен Ақтоқтының лирикалық бейнелері барынша жақсы ашылған. Олардың партиялары вокальдық тынысының кеңдігімен, поэтикалық асқақтығымен, әуезділігімен ерекшеленеді. Халықтық ән өнері мен кәсіпқой шығармашылықтың терең астасып жатқанын аңғару қиын емес. Мұхаметжанов музыкасының Ақан әндерімен әуен-ырғақ жағынан тамырласып, сері шығармашылығының ішкі құпиясын дөп басуы операның көркемдік құнын асқақтата түседі. Бас қаһарман характерінің сан қырлылығымен ерекшеленеді. Вокальдық партиялар мен оркестрлік топтың интонациялық ауқымында Ақанның жан дүниесі жарқын көрінген. Қомақты жеке нөмірлерде — кіріспедегі әнде, 1-актының монологында, 2-актідегі Ариоза мен балладада, 3-актідегі арияда тағы басқа көріністерде Ақан сері образы жан-жақты ашылады. Операның лирикалық бағыты Ақтоқтының музыкалық бейнесін тереңдете түседі. Жанды образ сәт сайын биіктеп іштей дамып, бірте-бірте толысып, көрнекті тұлғаға айналады. Мөлдір сезімнен ұшқан атқан махаббат қоғамдық-әлеуметтік мәнге ие болады. Соңы ерлік драмасымен аяқталады. Операда хордың да өзіндік орны бар. Халықтық музыка(ән-күй) дәстүрінің айшықты беттерін толықтыратын бұл опера композитор Мұхамеджановтың классикалық еңбегі.

Дереккөздер

1. Қазақ энциклопедиясы I том