Ахмад ибн Ханбал

Ахмад ибн Мухаммад ибн Хәнбәл әш-Шәйбәни - Һижра жыл санауы бойынша 164 жылы Бағдат қаласында дүние келіп, хиджра жыл санауы бойынша 241 жылы дәл сол қалада қайтыс болды. Ол таба-табиғиндердің алғашқы шәкірттерінен болған. Ол Ислам үмметінің ұлы ғалымдарының бірі болғандықтан «аһлю-Сунна уәл-джәмә‘аның имамы» деп аталған. Оның беріктігінің себебімен Аллаһ Тағала адасқандарды жеңді, сол кездегі адасқандар: «Құран – бұл Аллаһтың сөзі емес, тек Оның жаратылысы-мыс», – деген сөздер айтқан болатын. Имамның кезінде адамдардың барлығы дерлік адасушылыққа түсті.

Абу Абдуллаһ Ахмад ибн Мұхаммед ибн Ханбал әш-Шәйбәни
Туған күні	780
Туған жері	Бағдат, Ирак
Қайтыс болған күні	855 (74-75 жаста)
Қайтыс болған жері	Бағдат, Ирак
Ғылыми аясы	Хадис, фиқһ
Ғылыми дәрежесі	Мухаддис
Ғылыми жетекші	Мұхаммед ибн Идрис әш-Шафиғи, Әбу Юсуф
Несімен белгілі	«Муснад» кітабы

Шейх Ибн әл-Қайим былай дейді:

“Имам Ахмадтың кезінде барлық адамдар адасушылыққа түсті, тек аз ғана адам бұл фитнадан аман қалды және олар сол кезде әл-джәмә’а болды! Ол уақыттары соттар да, муфтийлер де, халиф та және оның ізінен ергендер де тура жолдан ауытқыды. Сол кезеңде имам Ахмадтың өзі әл-джәмә’а болды!”

—«әл-Хауәдис уәл-бида’» 1/22.

Бұл ғалымның зор еңбегі, оған дейінгі көптеген ғалымдардың еңбегі сықылды. Хадис жинау және дінді үйрену үшін имам Ахмад көптеген елдер мен қалаларда болғанын еске сала кетейін – Куфа мен Басра, Мекке мен Медина, Йемен мен Шам. Ол өзінің сапарларын он алты жасынан бастады. Дәл осы себепті Уәки’ ибн әл-Джәррах пен Хафс ибн әл-‘Ийәс секілді имамдар ол туралы былай деп айтқан: “Куфа қаласына ешқашан мына жас жігіт сияқты адам келген жоқ!”

Имам әш-Шәфи’и айтады:

“Мен Бағдатта болған кезімде, ол аймақта ең сауатты, заһид және тақуа Ахмад ибн Хәнбәл болатын”.

—Имам әл-Миззи «Таһзиб әл-кәмәл»

Қутайба былай дейді:

“Егер Аллаһ Тағала бұл үмметке Суфян әс-Сауридің тағайындамағанда, тақуалық жоқ болып кетер еді. Ал егер Ахмад ибн Ханбалды тағайындамағанда, онда бидғатшылар өздерінің бидғатын дінге енгізіп үлгерген болар еді!”

—Хафиз Ибн Хаджар «Таһзиб әт-таһзиб» 10/451

Биографиясы

Ахмад ибн Ханбал ,Ахмад ибн Ханбали (780, Бағдат қаласының — 855) — 4 ұлы имамның бірі. Әбу Абдулла Ахмад Мухаммад ибн Ханбал ибн Хилал ибн Абад ибн Идрис ибн Шайбанның баласы. Бабасы Ханбал атымен танымал болды. Әкесінен жас қалып, анасының тәрбиесінде өсті, ілім алды. Анасы — София Маймуна. Ахмад Ханбал бүкіл саналы өмірін ілім-білім жолына бағыштаған. Имам аш-Шафиден фикх негіздерін үйренген. Муталшылдар үстемдігі кезінде қуғынға түсті. 851 жылы Ахмад ибн Ханбалды халифа әл-Мутауаккил патша сарайына шақырып, тарту-таралғы сыйлайды. Ол осыдан бастап қуғыннан да, кедейлік азабынан да құтылады. Ахмад ибн Ханбал ұстаздығын екі бағытта жүргізген. Үйінде шәкірттерге арнайы дәріс берсе, мешітте көпшілік қауым алдында уағыз айтқан. Ахмад Ханбалдың ең танымал кітабы — “”. Мұнда 40000 хадис бар. Сахабалар туралы жазылған “Зухд”, намаз туралы “Соламу” атты еңбектері де кең тараған. Ахмад Ханбалдың “уағыз-жауаптары” оның көзі тірісінде-ақ жинақталып, жүйеленген. Кейін ол ханбалшылардың құқықтық іліміне негіз болды. Мұсылман әлеміндегі ең беделді төрт мазһабтың бірі — осы ілім.

Дереккөздер

1. مناهج أئمة الجرح والتعديل. Ibnamin.com. Тексерілді, 21 наурыз 2010.
2. The History of Persia by John Malcolm – Page 245
3. A Literary History of Persia from the Earliest Times Until Firdawsh by Edward Granville Browne – Page 295
4. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1
5. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том