Артериосклероз

Атеросклероз (atherosclerosіs; гр. athrа — ботқа және sklrsіs — қатаю) — қан тамырларының ішкі бетіне холестериннің сіңіп, жиналып, түйін тәрізді шоғырланып қалуы. Холестерин сіңіп қалған орын бастапқы кезде сары жолақ дақ түрінде болса, келе-келе қатайған түйінге айналады. Бұл түйіндер бір-біріне қосылады. Соның салдарынан тамырдың ішкі қабатында жаралар пайда болады, кальций тұздары шөгіп, тамыры қатаяды, қан өтуі қиындайды. Атеросклероз денедегі ең ірі — қолқада жиі пайда болады. Атеросклероз салдарынан қолқаның жұқарған жерлері қалталанып кеңиді (аневризма) де, басқа мүшелердің қан тамырларын бекітіп тастайды. Соның әсерінен кейде науқастың бірнеше минут ішінде өліп кетуі мүмкін. Шажырқай артериясының атеросклерозы ішектің өлі еттенуіне, аяқ атеросклерозы аяқтың гангренасына соқтырады. Атеросклероз жүрек қыспасы (стенокардия), жүректің созылмалы ишемиялық ауруы, негізгі себебі болып есептеледі. Негізінен қарт кісілерде кездеседі. Атеросклероздың пайда болу себептеріне қан қысымының жоғары болуы, және семіру жатады. Атеросклероздың асқынған түрі хирургиялық емдеуді талап етеді. Атеросклероздан сақтану үшін дұрыс тамақтану, әсіресе, өсімдік майын пайдалану, спортпен шұғылдану керек.

Аортаның атеросклероздық зақымдануы

Этиология

Қазіргі уақытта бұл аурудың пайда болуының бірыңғай теориясы жоқ. Келесі нұсқалар, сондай-ақ олардың үйлесімдері ұсынылады:

• липопротеидті инфильтрация теориясы - тамыр қабырғасындағы липопротеидтердің бастапқы жиналуы,
• эндотелий дисфункциясының теориясы - эндотелий мен оның медиаторларының қорғаныс қасиеттерінің алғашқы бұзылуы,
• аутоиммунды - макрофагтар мен лейкоциттер қызметінің бастапқы бұзылуы, олардың тамыр қабырғаларын инфильтрлеу,
• моноклональды - бастапқы тегіс бұлшықет жасушаларының патологиялық клонының пайда болуы,
• вирусты - алғаш рет эндотелийдің вирустық зақымдануы (герпес, цитомегаловирус және т. б.),
• генетикалық – тамыр қабырғасының тұқым қуалайтын ақауы,
• хламидиозды - негізінен Chlamydia pneumoniae тамырлы қабырғалардың хламидиямен алғашқы зақымдануы.

Гормональды - гонадотропты және адренокортикотропты гормондар деңгейінің жас шамсы жоғарылауы холестерин үшін құрылыс материалының жоғары синтезіне әкеледі.

Дамуы

Атеросклероздың, яғни атеросклероздық түймедақтың дамуы сатылы жүреді:
I бастапқы сатысы – тамырлардың немесе липидтік дақтар мен жолақтардың пайда болуы.
ІІ сатысы – – бұл сатыда коллаген және дәнекерлік тін өсіп-өніп, "көпіршікті" жасушалар мен холестериндік бөлшектерді қоршап, фиброздық капсуланы түзеді.
ІІІ сатысы – күрделі және асқынғаннан түймедақтардың пайда болу сатысы.

Клиникалық көрінісі.

Атеросклероздың клиникалық көрінісі патологиялық үдерістің даму деңгейінен гөрі оның орналасқан аймағына тәуелді. Кейде тәж артериясының жалғыз атеросклероздық түймедағы өлімге әкеледі, ал шеттік артериялардың, кеуделік немесе құрсақтық аортаның ауыр атеросклерозы білдіртпей жүруі және адамның өмір сүру ұзақтығына айтарлықтай әсер етпеуі де мүмкін.

Атеросклероз жайылмалы үдеріс бола тұра бір немесе бірнеше аймақтың тамырларын басым зақымдайды. Түймедақтар көбіне ірі тамырларда және аортаның тамырлар таралатын аймақтарында орналасады. Атеросклерозға ең жиі ұшырайтын тамырлар: қолқа, тәж, ми, бүйрек, аяқтардың және іш қуысының артериялары.

Атеросклероз диетотерапиясының басты принциптері. Емінің басты тәсілі — диетотерапия. Атеросклерозды зерттейтін еуропалық қоғамның сарапшылар тобы (1987) липопротеиндердің алмасуын қалпына келтіретін диетаның жеті "алтын" ережесін жариялады:

1. Майлардын мөлшерін азайту.
2. Гиперлипидемияның дамуына септігін тигізетін қаныққан май қышқылдарының мөлшерін күрт азайту (мал етінің майын, сары майды, қаймақты, жұмыртқаны).
3. Қанықпаған май қышқылдарына бай тағамдарды кеңінен тұтыну.
4. Клетчаткаға бай және күрделі көмірсулары мол (көкөніс, жеміс) тағамдарды молынан тұтыну.
5. Тағам дайындағанда сары майдың орнына өсімдік майын тұтыну.
6. Холестеринге бай тағамдарды күрт азайту.
7. Ас тұзының тәуліктік мөлшерін 3-5 г дейін шектеу.

Диагностика

Атеросклерозбен байланысты аурулардың диагностикасы: Науқастан сұрау және ауру симптомдарын анықтау: жүректің ишемиялық ауруының симптомдары, ми қан айналымының бұзылуының симптомдары, жыртылған хромот, құрсақ қабатының симптомдары және т. б.; Науқасты жалпы тексеру: ағзаның қартаю белгілері, қолқа ошағында систолалық шуды тыңдау; міндетті түрде пальпацияға қол жетімді барлық артерияларды пальпациялау: қолқа, сыртқы мықын артериялары, жалпы Сан артериялары, тізе артериялары, табанның тылы мен артқы үлкен бұрыштық артериясы, Сәуле және шынтақ артериялары, ұйқы артериялары. артериялардың аускультативтік нүктелерінің үстінде систолалық шуды анықтау. аяқ-қолдың артериялық арнасының зақымдануына күдіктенген кезде-капиллярлы жауапты анықтау. Қандағы холестерин концентрациясын анықтау және қанның липидтік балансын анықтау; Кеуде қуысы мүшелерін рентгенологиялық зерттеу, рентгенэндоваскулярлық зерттеу әдістері; Жүрек және ішперде қуысы мүшелерін және ішперде артындағы кеңістікті ультрадыбыстық зерттеу; Аяқ-қол тамырларының доплерографиясы немесе жақсы болуы мүмкін, брахиоцефалдық бөлім артерияларын, аяқ-қол артерияларын, қолқа-қолтық асты сегментін ультрадыбыстық дуплексті және триплексті сканерлеу, сондай-ақ транскраниальды доплер. артериялық қабырға қаттылығының диагностикасы , оның ішінде көлемді сфигмография әдісімен және жүрек-тобық тамыр индексін анықтау (CAVI)

Медикаменттік ем:

1. Статиндер - симвастатин, правастатин, флувастатин, аторвастатин қолданылады.
2. Фибраттар - фенофибрат, безафибрат, клофибрат.
3. Атеросклерозға шалдыққан науқастарға поливитаминдік терапияда жүргізген тиімді.
4. Энтеросорбенттер.
5. Санаторлық-курорттық ем.

Дәрі-дәрмектік терапия Гиполипидемиялық препараттар артериялық гипертензияны (әсіресе систолалық ақ), қант диабетін, метаболикалық синдромды түзетуді қамтиды. Алайда, липидті спектрді нормалау ең маңызды болып табылады. Осы мақсатта қолданылатын препараттар төрт негізгі топқа бөлінеді:

• I-холестериннің сіңірілуіне кедергі келтіретін
• ІІ-бауырдағы холестерин мен триглицеридтердің синтезін төмендететін және олардың қан плазмасындағы концентрациясын азайтатын
• III-катаболизмді жоғарылататын және атерогенді липидтер мен липопротеидтердің шығарылуы
• IV-қосымша

Дереккөздер

1. Патологиялық анотомия терминдерінің орысша – латынша – қазақша түсініктеме сөздігі.- Ақтөбе. ISBN 9965-437-40-8
2. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
3. В.Н.Ярыгина, А.С.Мелентьева. «Руководство по геронтологии и гериатрии», Клиническая гериатрия. Москва, 2008.
4. https://ru.wikipedia.org/wiki/Атеросклероз