Антропонимика (көне грекше: ἄνθρωπος – адам, ὄνομα — ат, есім) — адамдардың өзіне , аты-жөнін, жалған, бүркеншік, жасырын аттарын, ру аттарын — антропонимді зерттейтін ономастиканың тармағы. Антропонимика сонымен бірге әдеби шығармалардағы мен кейіпкерлердің аттарын зерттейді. Антропонимика халықтық және , сол сияқты бір есімнің әдеби және диалектілік, ресми және бейресми түрлерін ажыратып қарастырады. Әрбір этностың әр дәуірде өзіне тән антропонимиконы (есімдер тізімі) қалыптасады.
Антропонимдердің жиынтығы антропонимия деп аталады.
Жеке адам есімдері басқа көптеген жеке атаулардай өздерінің дербестігімен ерекшеленеді: әр адамның жеке есімі бар. Есімдер тізілімі шектеулі. Жеке есімдер қайталап отыратындықтан, оларға қосымша атаулар беріледі.
Дамыған қоғамда адамның ресми атауларының өзіндік жүйесі болады. Мәселен, есімдердің тұрақты жүйесі мынадай: адамның жеке есімі + ру тегі + жалған аты + ататек есімі + қосымша аты.
Үнді елінде бүл жүйе 3 құрамнан тұрады: , жыныстык немесе , . Мысалы, есімі: (Күн құдайы), (еркек), (жер иеленушілер қастасынан) құралымынан тұрған.
Антропономия есімге қатысты хабарларды: адамның қасиетін, әкесі, руы, отбасымен байланысы, ұлты, кәсібі, қай жерден шыққан т.б. зерттейді. Теориялык антропономия белгілі этнос антропонимдерінің пайда болу, даму зандылыктарын, құрылымын, жүйесін, үлгілерін, тарихи қабаттарын, тілдердің антропонимиялық өзара байланысын қарастырады. Оның зерттеу әдістері ономастиканын басқа түрлеріндегідей (адам есімінін әлеуметгік сипаты, салт-әдет, дін мен моданын ықпалы т.б.).
Қолданбалы антропономия есімдерді нормаландыру мәселесін, есімдердін әртілде берілу тәсілдерін зерттейді. Антропонимиялық сөздіктер жасауға, азаматтық хал актілерін тіркеу () орындарында ат тандауға, есімдердін даулы құқықтық мәселелерін шешуге көмектеседі. Антропонимия ономастикадан 20 ғасырдың 60—70 жылдарында бөлініп шықты, бірақ олардын бірқатар мәселелері бірге каралады. 60-жылдарға дейін "Антропонимия" термині орнына "ономастика" қолданылып келді.
Дереккөздер
- Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
- Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Antroponimika kone grekshe ἄn8rwpos adam ὄnoma at esim adamdardyn ozine aty zhonin zhalgan bүrkenshik zhasyryn attaryn ru attaryn antroponimdi zerttejtin onomastikanyn tarmagy Antroponimika sonymen birge әdebi shygarmalardagy men kejipkerlerdin attaryn zerttejdi Antroponimika halyktyk zhәne sol siyakty bir esimnin әdebi zhәne dialektilik resmi zhәne bejresmi tүrlerin azhyratyp karastyrady Әrbir etnostyn әr dәuirde ozine tәn antroponimikony esimder tizimi kalyptasady Antroponimderdin zhiyntygy antroponimiya dep atalady Zheke adam esimderi baska koptegen zheke ataulardaj ozderinin derbestigimen erekshelenedi әr adamnyn zheke esimi bar Esimder tizilimi shekteuli Zheke esimder kajtalap otyratyndyktan olarga kosymsha ataular beriledi Damygan kogamda adamnyn resmi ataularynyn ozindik zhүjesi bolady Mәselen esimderdin turakty zhүjesi mynadaj adamnyn zheke esimi ru tegi zhalgan aty atatek esimi kosymsha aty Үndi elinde bүl zhүje 3 kuramnan turady zhynystyk nemese Mysaly esimi Kүn kudajy erkek zher ielenushiler kastasynan kuralymynan turgan Antroponomiya esimge katysty habarlardy adamnyn kasietin әkesi ruy otbasymen bajlanysy ulty kәsibi kaj zherden shykkan t b zerttejdi Teoriyalyk antroponomiya belgili etnos antroponimderinin pajda bolu damu zandylyktaryn kurylymyn zhүjesin үlgilerin tarihi kabattaryn tilderdin antroponimiyalyk ozara bajlanysyn karastyrady Onyn zertteu әdisteri onomastikanyn baska tүrlerindegidej adam esiminin әleumetgik sipaty salt әdet din men modanyn ykpaly t b Қoldanbaly antroponomiya esimderdi normalandyru mәselesin esimderdin әrtilde berilu tәsilderin zerttejdi Antroponimiyalyk sozdikter zhasauga azamattyk hal aktilerin tirkeu oryndarynda at tandauga esimderdin dauly kukyktyk mәselelerin sheshuge komektesedi Antroponimiya onomastikadan 20 gasyrdyn 60 70 zhyldarynda bolinip shykty birak olardyn birkatar mәseleleri birge karalady 60 zhyldarga dejin Antroponimiya termini ornyna onomastika koldanylyp keldi DerekkozderҚazak tili Enciklopediya Almaty Қazakstan Respublikasy Bilim mәdeniet zhәne densaulyk saktau ministrligi Қazakstan damu instituty 1998 zhyl 509 bet ISBN 5 7667 2616 3 Til bilimi terminderinin tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2005 zhyl ISBN 9965 409 88 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet