Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Анжы – малдың іріңдеген жерін әр жерден тесіп, сол жерден ірің ағып тұру үшін өткізіп қоятын қыл жіп. Оның білем білем болын желі тартып кеткен мандамын неше жерден қиып, анжы өткіздім, тоқтамады. (Саятшылық, 180).
Анжы дәріге малынған қыл. Анжы мандам болған жылқының терісін әр жерден тесіп, жіңішкелеп есілген құйрық қылмен жаңағы тесіктерден өткізіп байлап қояды. Оны анжы дейді. (Н. Қазыбеков 11)
Анжы малдың ірің кеулеген жарасының ауызын ұдайы ашық ұстау үшін де анжы өткізіледі. (Ер қанаты, 261). Анжы ертеректе адамға жаза ретінде де қолданылса керек.
Тарихы Х-ХІІ ғасырларда моңғолдар кісі өлтірген, ұрлық және басқа сол сияқты айып істегендерге құн (штраф) төлететін болған. Ондай құн (anju) деп аталған. Сол анжыны төлегеннен кейін айыпкер ешбір жаза шекпейтін болған. Ал анжыға көбінесе мал, кейде дүние мүлік те төлеп отырған. Айып-анжысымен дәл жуандардан әперемін деп кетті. (М.Әуезов)
Этимологиясы Қазақ тіліндегі анжы және моңғол жазба тілінде кездесетін анжы сөзі мағыналық жағынан да, тұлғалық жағынан да үйлесімді. Көне түркі тілінде айыптау, жазалау мағыналарында аныт сөзі кездеседі. Бұл сөзді әркім әртүрлі оқып келеді. Малов оны якут aja сөзімен синонимдес ajы, ajыm (ажым), ajын сөздері кездеседі. Э.К. Пекарский бұл сөздің якут тілінде «айып,күнә» мағыналарынан басқа, «айып төлеу» деген де мағынасы барлығын айтады. Көне ұйғыр жазба тілінде «айып,кінә» мағыналарында ajyү (ажуғ) сөзі кездеседі. Ал Күлтегін, Тоныкөк ескерткіштерінде анығ сөзі ұшырасады. Көне түркі, ұйғыр, көне моңғол, якут тілдерінде қолданылатын т.б сөздердің тегі бір сияқты. Тілдің дамуы барысында әр тіл бұл сөзді өз қалыбына салып, өзгерткен тәрізді. Қазақ тілінің аймақтық сөздігінде: Анжы (Шығ.Қаз.Тарб.) жауырға өткізетін қыл. Мысалы: Бұрын жауыр жылқының жарасынан анжы өткізетін едік. Анжы (Жамб.Шу) құйысқан байланатын темір.
Дереккөздер
1. Т.Жанұзақов.Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі / Жалпы редакциясын басқарған Т.Жанұзақов. -Алматы: Дайк-Пресс, 2008.- 968б. 2. Жауапты редакторы Ұлттық Ғылым Академиясының академигі, профессор Ш.Сарыбаев. Қазақ тілінің аймақтық сөздігі /-Алматы: Арыс, 2005. 3. Б. Қалиев. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі/ Алматы: Мемлекеттік тілді дамыту институты, 2014. – 728б.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makala әli tekseristen otpedi Tekserilmegen makalalardagy mәlimetter senimsiz boluy mүmkin Tekserushilerge nuskaulykty oku үshin on zhaktagy korset degendi basynyz Makala tekserushilerge makalany tekserildi dep belgileu үshin bul үlgini alyp tastanyz Makalany tirkelgenine 6 aj bolgan 500 ondeme zhasagan barlyk katysushylar zhәne osy eki sharttyn bireuin bolsada kanagattandyratyn katysushylar tekserildi dep belgilej alady 2015 zhyldyn shildesinen bergi tekserilmegen makalalar myna sanatta tizimdeledi Sanat Uikipediya Tekserilmegen makalalar Osy ajdagy tekserilmegen makalalar sanatyn bastau Osy ajdagy tekserildi dep belgilengen makalalar https kk wikipedia org w index php title Arnajy Zhuyktagy ozgerister amp tagfilter Tekserildi dep belgiledi Bul makalany 2020 12 28 20 00 kezinde 3 zhyl buryn Miramkyzy Zarina zhurnaly үlesi songy ret ondedi Tekserilmegender 2126 1 nauryz 2020 Anzhy maldyn irindegen zherin әr zherden tesip sol zherden irin agyp turu үshin otkizip koyatyn kyl zhip Onyn bilem bilem bolyn zheli tartyp ketken mandamyn neshe zherden kiyp anzhy otkizdim toktamady Sayatshylyk 180 Anzhy dәrige malyngan kyl Anzhy mandam bolgan zhylkynyn terisin әr zherden tesip zhinishkelep esilgen kujryk kylmen zhanagy tesikterden otkizip bajlap koyady Ony anzhy dejdi N Қazybekov 11 Anzhy maldyn irin keulegen zharasynyn auyzyn udajy ashyk ustau үshin de anzhy otkiziledi Er kanaty 261 Anzhy erterekte adamga zhaza retinde de koldanylsa kerek Tarihy H HII gasyrlarda mongoldar kisi oltirgen urlyk zhәne baska sol siyakty ajyp istegenderge kun shtraf toletetin bolgan Ondaj kun anju dep atalgan Sol anzhyny tolegennen kejin ajypker eshbir zhaza shekpejtin bolgan Al anzhyga kobinese mal kejde dүnie mүlik te tolep otyrgan Ajyp anzhysymen dәl zhuandardan әperemin dep ketti M Әuezov Etimologiyasy Қazak tilindegi anzhy zhәne mongol zhazba tilinde kezdesetin anzhy sozi magynalyk zhagynan da tulgalyk zhagynan da үjlesimdi Kone tүrki tilinde ajyptau zhazalau magynalarynda anyt sozi kezdesedi Bul sozdi әrkim әrtүrli okyp keledi Malov ony yakut aja sozimen sinonimdes ajy ajym azhym ajyn sozderi kezdesedi E K Pekarskij bul sozdin yakut tilinde ajyp kүnә magynalarynan baska ajyp toleu degen de magynasy barlygyn ajtady Kone ujgyr zhazba tilinde ajyp kinә magynalarynda ajyү azhug sozi kezdesedi Al Kүltegin Tonykok eskertkishterinde anyg sozi ushyrasady Kone tүrki ujgyr kone mongol yakut tilderinde koldanylatyn t b sozderdin tegi bir siyakty Tildin damuy barysynda әr til bul sozdi oz kalybyna salyp ozgertken tәrizdi Қazak tilinin ajmaktyk sozdiginde Anzhy Shyg Қaz Tarb zhauyrga otkizetin kyl Mysaly Buryn zhauyr zhylkynyn zharasynan anzhy otkizetin edik Anzhy Zhamb Shu kujyskan bajlanatyn temir Derekkozder1 T Zhanuzakov Қazak tilinin tүsindirme sozdigi Zhalpy redakciyasyn baskargan T Zhanuzakov Almaty Dajk Press 2008 968b 2 Zhauapty redaktory Ұlttyk Ғylym Akademiyasynyn akademigi professor Sh Sarybaev Қazak tilinin ajmaktyk sozdigi Almaty Arys 2005 3 B Қaliev Қazak tilinin tүsindirme sozdigi Almaty Memlekettik tildi damytu instituty 2014 728b