Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Аласа құртқашаш, (лат. Iris humilis) – құртқашаштар тұқымдасының құртқашаш тегінің көпжылдық шөптес өсімдігі.
| Аласа құртқашаш | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Iris humilis |
Таралуы
Қазақстанның солтүстік-шығыс аймақтарында (Батыс Қазақстан,Ақтөбе және Қостанай облысының бөлігінде) кездеседі. Ол астық тұқымдастар өсетін шым жерлерде, жусанды каулы далада, кейде ұсақ тасты және сортаңтопырақты өседі.
Құртқашаштың бұл түрі мәдени жағдайда көптеген елдерге танымал. Мысалы Батыс Еуропада оны 1588 жылдан өсіреді. Әсіресе тамырсабақтарының бөлігі ретінде және тұқымымен жеңіл көбейетіндегі жоғары бағаланады (себілгендері мәдени түрде екі жыл гүлдейді). Аласа құртқашаш басқа түрлермен және мәдени сорттармен жылдам тұқымдасады. Ол көптеген сорттардың, туыстасы болып табылады.
Ботаникалық сипаттамасы
Жуан бұтақтанған тамырсабағымен (1-1,5 см-ге дейін) ерекшеленеді. Жыл өткен сайын жеке құртқашаштардың тамырсабағы қаулай өсіп, үлкен (көлдеңінен 70см-ге) үйме құрайды. Аракідік тамырсабақтың ортаңғы бөлігі тіршілігін жояды және иірім ортасында өркендердің тығыз сақинасымен қоршалған тақыр (жылтыр) дақ пайда болады. Вегетативті және генеративті сабақтың төменгі жағындағы жапырақ таспа тәрізді. Ені 1 см-ге жуық, ұзындығы сабағымен бірдей 10-15 cм-ден аспайдыгүлдері дара, үлкен (көлденеңі 7 см-дің айналасында) ұзын түтікті. Түрі үлкен өзгіргіштігімен, әсіресе гүлінің түрін өзгертуімен ерекшеленеді. Қою-көк, қызғылт-сия түсті, жасылдау сары, тіпті ақ түсті де болады. Құртқашаш көктемде сәуірдің соңы- мамырда гүлдейді, жемісі (үлкен ұшталған үштүрлі қауашақ), маусым- шілде айларында піседі. Тұқымы үлкен,қыртыстанған, қара-қошқыл,қауашақтан жерге түсе сала домалай жөнеледі.
Химиялық құрамы
Қысқа сабақты, құртқа тобына кіретін бұл түрдің жер үсті бөлігі және тамырсабағында күрделі заттар құралады, олардың қатарында үлы заттар да бар. Бұл улар малдың кейбір түрлеріне әсер етеді. Мысалы: шошқалар үшін өсімдік улы, қойлар үшін жақсы азық болып есептеленеді.
Синонимдары
мәліметі бойынша, Аласа құртқашаштың синонимдарына кіреді: :
- Iris arenaria &
- Iris arenaria subsp. borzaeana
- Iris arenaria subsp. orientalis
- Iris arenaria f. phyllospatha
- Iris borzaeana (Prodán) Prodán
- Iris flavissima f. orientalis
- Iris humilis subsp. arenaria ( & ) &
- Iris humilis var. borzaeana (Prodán)
- Iris humilis subsp. orientalis (Ugr.) Soó
- Iris humilis f. phyllospatha (Borbás) Soó
- Iris pineticola
- Joniris humilis ()
Дереккөздер
- Iris humilis Georgi is an accepted name (ағыл.). Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden. Тексерілді, 27 қараша 2013.
- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Alasa kurtkashash lat Iris humilis kurtkashashtar tukymdasynyn kurtkashash teginin kopzhyldyk shoptes osimdigi Alasa kurtkashashDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Dara zharnaktylarSaby Tukymdasy IridaceaeKishi tukymdasy Tajpasy Tegi IrisKishi tegi Tarauy PsammirisTүri I humilisIris humilisTaraluyҚazakstannyn soltүstik shygys ajmaktarynda Batys Қazakstan Aktobe zhәne Қostanaj oblysynyn boliginde kezdesedi Ol astyk tukymdastar osetin shym zherlerde zhusandy kauly dalada kejde usak tasty zhәne sortantopyrakty osedi Қurtkashashtyn bul tүri mәdeni zhagdajda koptegen elderge tanymal Mysaly Batys Europada ony 1588 zhyldan osiredi Әsirese tamyrsabaktarynyn boligi retinde zhәne tukymymen zhenil kobejetindegi zhogary bagalanady sebilgenderi mәdeni tүrde eki zhyl gүldejdi Alasa kurtkashash baska tүrlermen zhәne mәdeni sorttarmen zhyldam tukymdasady Ol koptegen sorttardyn tuystasy bolyp tabylady Botanikalyk sipattamasyZhuan butaktangan tamyrsabagymen 1 1 5 sm ge dejin erekshelenedi Zhyl otken sajyn zheke kurtkashashtardyn tamyrsabagy kaulaj osip үlken koldeninen 70sm ge үjme kurajdy Arakidik tamyrsabaktyn ortangy boligi tirshiligin zhoyady zhәne iirim ortasynda orkenderdin tygyz sakinasymen korshalgan takyr zhyltyr dak pajda bolady Vegetativti zhәne generativti sabaktyn tomengi zhagyndagy zhapyrak taspa tәrizdi Eni 1 sm ge zhuyk uzyndygy sabagymen birdej 10 15 cm den aspajdygүlderi dara үlken koldeneni 7 sm din ajnalasynda uzyn tүtikti Tүri үlken ozgirgishtigimen әsirese gүlinin tүrin ozgertuimen erekshelenedi Қoyu kok kyzgylt siya tүsti zhasyldau sary tipti ak tүsti de bolady Қurtkashash koktemde sәuirdin sony mamyrda gүldejdi zhemisi үlken ushtalgan үshtүrli kauashak mausym shilde ajlarynda pisedi Tukymy үlken kyrtystangan kara koshkyl kauashaktan zherge tүse sala domalaj zhoneledi Himiyalyk kuramyҚyska sabakty kurtka tobyna kiretin bul tүrdin zher үsti boligi zhәne tamyrsabagynda kүrdeli zattar kuralady olardyn katarynda үly zattar da bar Bul ular maldyn kejbir tүrlerine әser etedi Mysaly shoshkalar үshin osimdik uly kojlar үshin zhaksy azyk bolyp eseptelenedi Sinonimdarymәlimeti bojynsha Alasa kurtkashashtyn sinonimdaryna kiredi Iris arenaria amp Iris arenaria subsp borzaeana Iris arenaria subsp orientalis Iris arenaria f phyllospatha Iris borzaeana Prodan Prodan Iris flavissima f orientalis Iris humilis subsp arenaria amp amp Iris humilis var borzaeana Prodan Iris humilis subsp orientalis Ugr Soo Iris humilis f phyllospatha Borbas Soo Iris pineticola Joniris humilis DerekkozderIris humilis Georgi is an accepted name agyl Royal Botanic Gardens Kew and Missouri Botanical Garden Tekserildi 27 karasha 2013 Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998