Қоңыртөбе шыны өндірісі

Қоңыртөбе шыны өндірісі — ортағасырлық шеберхана.

1991 жылы Шәуілдір — Түркістан трассасының Қоңыртөбе, Алтынтөбе, , Арыстан баб кесенесі қасынан өтетін жолдың жаңа бөлігі салынды. Соның нәтижесінде Қоңыртөбе шыны өндірісінің орны анықталып, Отырар мемлекеттік археологиялық қорық- музейінің қызметкерлері (М.Қожа, С.Ахмет) зерттеген болатын. Жол табанын көтеру барысында ескі Шәуілдір—Түркістан трассасына жаңа жол бөлігі қиылысар жерде құрылысшылар техникамен сырып өтеді де, мұнда археологиялық нысан орналасқандығын анықтап, музей қызметкерлеріне хабар береді. Кейін аумағы 30 м жерде адам сүйектері мен ыдыс-аяқ қалдықтары шашылып жатқан жолдың екі шетінде қазба жұмыстары жүргізілді. Жолдың батыс бөлігінде, мүрделерден жарты метрлік тереңдікте пеш қалдықтары табылды. Ол жерді қазып, ванна сияқты етіп жасаған, бұрыштары мен табанына қарай иілген. Ауданы 100x75 см, биіктігі 40 см. Қабырғалары 2—3 см күйген, түсі қызыл-қоңыр.Ішінен ақ түсті күл алынды. Арнайы ауа кіретін, түтін шығатын тесіктері жоқ. Жоспарда дөңгелене келген алты пеш қалдықтары қазбаның шығыс бөлігінен табылды. Олардың диаметрі 80—100 см аралығында. Пештер айналасындағы еден бетінде күл іздері жақсы байқалады, қыш және шыны ыдыстар бөліктері көп табылды. Осыған қарап зерттеушілер мұнда өндіріс орны деп жорамалдауға негіз бар. Жеті пештің алтауы орналасқан қазбаның шығыс бөлігінен, пештер айналасынан шыны бұйымдар сынықтары көптеп ұшырасқан. Шыны бөліктері ыдыс-аяқтың түрлі көлемдегі үлгілеріне сай келеді. Әр қилы көлемді он бір ыдыстың түбі бар. Шынылар қалыпқа салып құю және үрлеу тәсілдерімен жасалған. Кейбір шыны сынықтары төл қасиетін жоғалтқан. Бір ыдыстың түбі сөуле өтпейтін болып, түсі қоңыр пластик сияқты болып өзгерген. Осындай сапасыз, яғни жарамсыз үлгілер жиі кездеседі. Қоңыртөбеден 2 км кашықтықта пештермен қатар қабатта шыны қалдықтарының табылуы — бұл орында шыны өндірілген деген жорамал айтуға негіз береді.

Дереккөздер

1. Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2