Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Алгонкиндер — Солтүстік Америкадағы үндіс халықтарының тобы. Халқы: 375 мың адам, оның ішінде 191 мың адам АҚШ-та, 184 мың адам Канадада (2000, бағалау) тұрады. Біздің дәуірімізге дейінгі 10 ғасырға дейін олар 4 географиялық топ құрап, Ұлы көлдердің оңтүстігіндегі аудандарда қоныстанды.
- 1. Солтүстік-шығыс Әулие Лаврентий өзенінің алабында мекендеген алгонкиндер (кри, монтанье-наскапи, микмак, малеситтер); Ньюфаундленд аралында өмір сүрген Беотук;
- 2. Атлантикалық алгонкиндер (пеннакук, нипмук, покамтук, массачусет, наусет, вампаноа, мохегандар, могикандар, наррагансет, нантикок, пекот, ваппингер, монтаук, делаварлар, паухатан және т.б.), Мэн шығанағы мен Чесапик шығанағы арасындағы Атлант жағалауында өмір сүрген.
- 3. Орталықтағы Ұлы көлдер аймағындағы алгонкиндер (оджибве, оттава, потаватоми, меномини, шоуни, кикапу, майами, саук, фокс, иллинойс және т.б.).
- 4. Орталық аймақтардан далаға қоныс аударған батыс немесе далалық алгонкиндер (арапахо, чейен, дала оджибвелері, дала крилері, ацина).
| Алгонкиндер | |
 Алгонкиндердің Памлико жағалауындағы қонысы. | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 375 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі
Олар алгонкин диалектісінде сөйлейді, ағылшын тілі де кеңінен қолданылады.
Діні
Діни ұстанымдары: католиктер, протестанттар, дәстүрлі нанымдар сақталған.
Тарихы
Алгонкиндер 1603 жылы еуропалықтармен алғашқы байланыс орнатылғанға дейін мыңдаған жылдар бойы Канаданың осы аймағында өмір сүрді. 1610 жылға қарай кейбір жергілікті алгонкиндер Француз қоныстанушыларына жануарлардың жүнін іздеп ішкі жерлерге жетуге көмектесті. Осы уақыт ішінде алгонкиндер ағылшындармен одақтас болған ирокездермен соғысып, оларға аң терісі саудасында көмектесуді жалғастыру үшін француздардан көмек сұрады. Бұл одақ ирокездер, француздар мен алгонкиндер арасындағы үздіксіз шабуылдарға әкелді.
1811 жылы көтеріліс жеңілгеннен кейін көптеген алгонкиндер Миссисипидің батысындағы аумақтағы ата-бабаларының жерлерінен біртіндеп шығарылды. Отарлау кезінде көптеген тайпалар (әсіресе атлантикалық алгонкиндер) қырылды немесе жойылды.
Бүгінгі күні алгонкиндер Оттава өзені мен оған құятын су жолдарының айналасында орналасқан Канададағы резервацияларды мекендеуді жалғастыруда. Келіссөздердегі алгонкиндердің он алты өкілі 10 алгонкин резервациясы мен олардың қауымдастықтарының мүдделерін білдіреді. Бұл адамдарды алгонкин мүшелері 3 жылдық мерзімге сайлайды. Қазіргі уақытта алгонкин халқы 2004 жылдан бастап Канада Үкіметіне берілген жер талабын шешу үшін бірлесіп жұмыс істейді.
Кәсібі
Еуропалықтармен байланыстарға дейін, Алгонкиндердің көпшілігі аңшылық пен балық аулаумен өмір сүрді, олар жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен де айналысты. Адамдар табиғи азық-түлікпен қамтамасыз етілген аймақтарға көшті, көбінесе кішігірім бөліктерге бөлініп немесе жағдайларға байланысты жиналды. Көктемде балықтар уылдырық шашқан кезде, олар қыстауларын тастап, жағалау аймақтарында және сарқырамалардың маңында ауылдар тұрғызды. Олар сағалар мен өзендердегі балықтарды және теңізге шығып, киттерді, морждарды және итбалықтарды аулады. Әйелдер мен балалар мидияларды, моллюскаларды және крабтарды жинады.
Көктемнен күзге дейін жергілікті тұрғындар қоныс аударатын құстарды және олардың жұмыртқаларын, жаз айларында құлпынай, таңқурай, көкжидек, жаңғақтарды жинады. Күзге қарай кішігірім топтарға бөлініп, өзендердің бойымен орманға көшті. Онда құндыз, қарибу, бұлан және аққұйрықты аулады.
Тұрмыс салты
Барлық жер, жұмыс құралдары мен ғимараттар әйелдерге "тиесілі" болды. Олар егін мен үй шаруашылығына басты қамқорлық жасады. Туыстық есеп әйелдер бойынша жүргізілді. Әйелдер барлық істерге үлкен әсер етті. Күйеуі баласы туылғаннан кейін ғана жұбайы тұратын үйге қоныстанды. Неке, әдетте, ата-аналардың бастамасымен жасалды, бірақ жастардың қалауымен болды.
Киімдері (жамылғы, белдемше) және аяқ киім (мокасин) теріден немесе күдеріден тігілген, мүйізден немесе сүйектен жасалған моншақтармен және қауырсындармен безендірілген және боялған. Солтүстік Америка үндістерінің өмірінде қауырсын бас киімдері, татуировкасы және денесін бояу да үлкен рөл атқарды. Темекі түтіктері де үлкен рөл атқарды. Темекі шегу түрлі рәсімдермен қатар, діни ғұрыптармен қатар жүрді.
Дереккөздер
- Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1810289?ysclid=lp8bvxqvx0800632991
- АЛГОНКИНЫ https://www.rosslovo.ru/slovar/etnologiya/etnologiya_1804.html
- Алгонкины (группа народов) https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80&action=edit§ion=2
- Кто такие алгонкины?https://stranatur.ru/who-are-the-algonquin-people.html
- Алгонкинские народы - Algonquian peoples https://ru.wikibrief.org/wiki/Algonquian_peoples
- Алгонкины и ирокезы Северной Америки до колонизации https://dzen.ru/a/YDYILr1ynHHRvks_
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Algonkinder Soltүstik Amerikadagy үndis halyktarynyn toby Halky 375 myn adam onyn ishinde 191 myn adam AҚSh ta 184 myn adam Kanadada 2000 bagalau turady Bizdin dәuirimizge dejingi 10 gasyrga dejin olar 4 geografiyalyk top kurap Ұly kolderdin ontүstigindegi audandarda konystandy 1 Soltүstik shygys Әulie Lavrentij ozeninin alabynda mekendegen algonkinder kri mon ta ne na ska pi mik ma k ma le si tter Nyufaundlend aralynda omir sүrgen Beotuk 2 Atlantikalyk algonkinder pen na kuk nip muk po kam tuk mas sa chu set nau set vam pa noa mo he ga ndar mo gi ka ndar nar ra gan set nan ti kok pe kot vap pin ger montauk delavarlar pauhatan zhәne t b Men shyganagy men Chesapik shyganagy arasyndagy Atlant zhagalauynda omir sүrgen 3 Ortalyktagy Ұly kolder ajmagyndagy algonkinder od zhib ve ot ta va po ta va to mi me no mi ni shou ni ki ka pu maj a mi sa uk foks il li nojs zhәne t b 4 Ortalyk ajmaktardan dalaga konys audargan batys nemese dalalyk algonkinder ara pa ho chej en dala od zhib veleri dala krileri aci na AlgonkinderAlgonkinderdin Pamliko zhagalauyndagy konysy Bүkil halyktyn sany375 000En kop taralgan ajmaktar AҚSh KanadaTilderi agylshyn tiliDinikatolicizmTiliOlar algonkin dialektisinde sojlejdi agylshyn tili de keninen koldanylady DiniDini ustanymdary katolikter protestanttar dәstүrli nanymdar saktalgan TarihyAlgonkinder 1603 zhyly europalyktarmen algashky bajlanys ornatylganga dejin myndagan zhyldar bojy Kanadanyn osy ajmagynda omir sүrdi 1610 zhylga karaj kejbir zhergilikti algonkinder Francuz konystanushylaryna zhanuarlardyn zhүnin izdep ishki zherlerge zhetuge komektesti Osy uakyt ishinde algonkinder agylshyndarmen odaktas bolgan irokezdermen sogysyp olarga an terisi saudasynda komektesudi zhalgastyru үshin francuzdardan komek surady Bul odak irokezder francuzdar men algonkinder arasyndagy үzdiksiz shabuyldarga әkeldi 1811 zhyly koterilis zhenilgennen kejin koptegen algonkinder Missisipidin batysyndagy aumaktagy ata babalarynyn zherlerinen birtindep shygaryldy Otarlau kezinde koptegen tajpalar әsirese atlantikalyk algonkinder kyryldy nemese zhojyldy Bүgingi kүni algonkinder Ottava ozeni men ogan kuyatyn su zholdarynyn ajnalasynda ornalaskan Kanadadagy rezervaciyalardy mekendeudi zhalgastyruda Kelissozderdegi algonkinderdin on alty okili 10 algonkin rezervaciyasy men olardyn kauymdastyktarynyn mүddelerin bildiredi Bul adamdardy algonkin mүsheleri 3 zhyldyk merzimge sajlajdy Қazirgi uakytta algonkin halky 2004 zhyldan bastap Kanada Үkimetine berilgen zher talabyn sheshu үshin birlesip zhumys istejdi KәsibiEuropalyktarmen bajlanystarga dejin Algonkinderdin kopshiligi anshylyk pen balyk aulaumen omir sүrdi olar zhүgeri burshak zhәne askabak osirumen de ajnalysty Adamdar tabigi azyk tүlikpen kamtamasyz etilgen ajmaktarga koshti kobinese kishigirim bolikterge bolinip nemese zhagdajlarga bajlanysty zhinaldy Koktemde balyktar uyldyryk shashkan kezde olar kystaularyn tastap zhagalau ajmaktarynda zhәne sarkyramalardyn manynda auyldar turgyzdy Olar sagalar men ozenderdegi balyktardy zhәne tenizge shygyp kitterdi morzhdardy zhәne itbalyktardy aulady Әjelder men balalar midiyalardy mollyuskalardy zhәne krabtardy zhinady Koktemnen kүzge dejin zhergilikti turgyndar konys audaratyn kustardy zhәne olardyn zhumyrtkalaryn zhaz ajlarynda kulpynaj tankuraj kokzhidek zhangaktardy zhinady Kүzge karaj kishigirim toptarga bolinip ozenderdin bojymen ormanga koshti Onda kundyz karibu bulan zhәne akkujrykty aulady Turmys saltyBarlyk zher zhumys kuraldary men gimarattar әjelderge tiesili boldy Olar egin men үj sharuashylygyna basty kamkorlyk zhasady Tuystyk esep әjelder bojynsha zhүrgizildi Әjelder barlyk isterge үlken әser etti Kүjeui balasy tuylgannan kejin gana zhubajy turatyn үjge konystandy Neke әdette ata analardyn bastamasymen zhasaldy birak zhastardyn kalauymen boldy Kiimderi zhamylgy beldemshe zhәne ayak kiim mokasin teriden nemese kүderiden tigilgen mүjizden nemese sүjekten zhasalgan monshaktarmen zhәne kauyrsyndarmen bezendirilgen zhәne boyalgan Soltүstik Amerika үndisterinin omirinde kauyrsyn bas kiimderi tatuirovkasy zhәne denesin boyau da үlken rol atkardy Temeki tүtikteri de үlken rol atkardy Temeki shegu tүrli rәsimdermen katar dini guryptarmen katar zhүrdi DerekkozderBolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 2017 https old bigenc ru ethnology text 1810289 ysclid lp8bvxqvx0800632991 ALGONKINY https www rosslovo ru slovar etnologiya etnologiya 1804 html Algonkiny gruppa narodov https kk wikipedia org w index php title D0 90 D0 BB D0 B3 D0 BE D0 BD D0 BA D0 B8 D0 BD D0 B4 D0 B5 D1 80 amp action edit amp section 2 Kto takie algonkiny https stranatur ru who are the algonquin people html Algonkinskie narody Algonquian peoples https ru wikibrief org wiki Algonquian peoples Algonkiny i irokezy Severnoj Ameriki do kolonizacii https dzen ru a YDYILr1ynHHRvks