Миной өркениеті қола дәуірінің б з б 2700 1400жж аралығында Критті қамтыған өркениет Бұл өркениеттің негізін үндіеуропал

Миной өркениеті — қола дәуірінің б.з.б. 2700-1400жж. аралығында Критті қамтыған өркениет. Бұл өркениеттің негізін үндіеуропалықтар құраған.

Хронологиялық шеңбер

Б.з.б. 6000 ж. —Крит тұрғындарының егіншілікпен айналысып бастауы.

Б.з.б. 3000 ж — Минойлықтардың қоланы балқытып үйренуі.

Б.з.б. 2000 ж. — Критте алғашқы сарайлар салынуы.

Б.з.б. 1900 ж. — Жазба жүйе пайда болуы.

Б.з.б. 1627-1600 жж. — Жер сілкінісі нәтижесінде сарайлар қирауы.

Б.з.б. 1600 ж. — Критте алғашқы микендіктердін пайда болуы.

Б.з.б. 1400 ж. — Кносс сарайларының түпкілікті қирауы.

Б.з.б. 1100 ж. — Миной өркениетінің құлауы.

Миф

Грек мифтері бойынша, Финикия патшасының Еуропа қызын Зевс ұнатады. Зевс бұқаға айналып, Еуропаны қымқырып кетеді. Теңізден өтіп Критке дейін жеткен. Еуропа 3 ұл туды: Минос, Сарпедонт, және Радамент. Минос патша атағымен, Кносс сарайында — мемлекет басқарған. Минос — патша аты. Бірақ кейбір заманауи ғалымдардың жорамалдары бойынша, Минос — патша лауазымы болған.

Грек мифінде Афина патшасының ұлы — Тесей Критке бағыт алып, жорыққа шыққан. Крит лабиринтіндегі минотаврды жеңген. Бұл аңыздың негізінде шындық жатуы мүмкін. Лабиринт — Кносстағы сарай деген жорамал бар. Мәселен: біріншіден, сарайда көптеген бөлмелер болған, сондықтан ол лабиринт болып көрінуі әбден мүмкін. Екіншіден, сарайда лабрисаның көптеген бейнелері кездеседі. Яғни, бұл жорамал бойынша лабиринт сөзі лабриса сөзінен шыққан және А. Эванстың ойынша культтік салт жоралар кезінде патша басына бұғының маскасын киген. Уақыт өте келе патша ұмытылған, ал адамдар құбыжыққа сеніп бастаған.

Сарайлар

Алғашқы миной сарайлары шамамен б.з.б. 2000 жылдары салынған. Криттегі сарайлар бірыңғай ғимарат емес, әр түрлі мақсаттарға арналған құрылыстар болған. Кешен ортасында алаң орналасқан. Бұл жерде діни рәсімдер өткен. Барлық құрылыстар алаң төңірегінде салынған. Ең үлкен сарайлар Кносста, Малинда, Фестотта және Закроста болған. Сарайлардың салыну басты мақсаты патша билігін нығайту болған. Біз соның ішінде ең танымалысына тоқталайық.

Бұл сарайдың атағын Артур Эванс шығарған. Ол Крит жерінде табылған ескерткіштер мен бейнелерге қарап сарайдың белгілі бір бөліктерін қайта құрастырған, бірақ оның реконструкцияларын қате деп санайтын археорогтар көп.

Таңғалдырарлықтай үлкен Кносс сарайы, қазіргі Ираклион қаласынан 5 км қашықтықта орналасқан. Ол ең үлкен минойлық сарай, көлемі шамамен 180×130 м. Онда 1000 - нан астам бөлме, канализациялық жүйе, залдар, қоймалар және бақшалар болған.

Кносстағы сарай экономикалық және административтік орталықтарға айналған. Сарай қаланың ортасында орналасқан, ал Кносстың өзінде 90000 тұрғын болған.

Жазба жүйесі

Ең алғашқы Крит жазбалары — саз балшыққа жазылған иероглифтер. Бұл сына жазулар шамамен б.з.б. 2000 жылдары пайда болды. Бұл жазудың кейбір иероглифтері Ежелгі Египет иероглифтеріне ұқсас болып келген. Шамамен б.з.б. 1700 ж. иероглифтік жазбалардың орнына желілік жазу пайда болған. Бұл жазбалардың әлі де пектографиялық іздерін байқауға болады.

Құлау себептері

Криттегі миной өркениеті XVII ғ. әлсіреген. Оны Орхус (Дания) университетінің археологтары анықтаған.

Миной өркениетінің құлдырауының негізгі себебі: Эгей теңізініндегі Санторини (Тера) аралында жанартау атқылауы нәтижесінде: цунами Критке соққы берді. Бұл арал Криттен 100 км қашықтықта орналасқан. Цунами салдары: Критте ауыл шаруашылығы құлдырап, аштық басталған.

Әдебиет

Энн Миллард, Сьюзан Пич. Греки. Москва "Росмэн"
Франсуа Шаму. Цивилизация Древней Греции. Москва "У-Фактория"