Слэнг

Слэнг (ағылш. slang) — XVIII ғасырда «қорлау» мағынасында пайда болып, 1850 жылға дейін жаргонның емес, аргоның синонимі есебінде қолданылып келген. Бұл терминнің шығу тегінің екі нұсқасы бар, оның біреуі ағылышынның «sling» - лақтыру сөзінен шыққан десе, екіншісі ағылшынның «slanguge» - ұрының тілі деп айтады. А.Т. Липатов сленгті «кедей сығандардың жасырын тілінен» шыққан деп айтады. Кеңес үкіметі тұсында жаргонды сленгтің орнына қолданып келді, себебі ол барлық әлеуметтік топтарға (жастар жаргоны, геймерлардың жаргоны, ұрылардың жаргоны) қатысты болды. Осыдан кейін екеуін ажыратуда қиындықтар туа бастады. Ал кейін  «сленг» деп көбіне жастардың тілін айтатын болды.  Сленгтер жаргон немесе диалект сөздерге қарағанда тез өзгеріп отырады, бұны ғалым М.А. Грачев  былай түсіндіреді: «Жас ұрпақтың сөзінде әр кез жаңашылдық көп болады, ал аға буынның сөзінде ескіріп бара жатқан сөздер көп болады». Бүгінгі күні ғаламтор, әлеуметтік желілердің  (Whatsapp, Instagram, Tik-tok) әсерінен сленгтер өте көп және тез таралуда. Олар көбіне ағылшын тілінен алынған. Мысалы: изи, ноу проблем, сторис, викенд және т.б.

Сленгте эмоционалды бояу басым. Сленг тек халықтың түрлі топ өкілдерінің, әсіресе жастардың сөйлеу тілінде ғана қолданылмайды, сонымен қатар ол мерзімді басылым беттерінде, телехабарлар мен жарнамаларда да пайдаланылып жүр. Көптеген сленг сөздері салыстырмалы түрде ұзақ өмір сүрмейді және егер олар тілде тұрақталса, сленг қатарынан шығып, ауызекі сөйлеу тіліне енеді. Сленгтердің шығу тарихы компьютерлік технологиямен байланысты деген пікір бар. Яғни, жаңа нәрселерді ойлап табу барысында жаңа терминдер пайда болады. Сленгтің жаргон, аргодан негізгі айырмашығы қолданушы топтың жас ерекшелігі мен кәсіби біліктілігінен көрініс табады.

Р.И. Розина жаргон мен сленгтің айырмашылығы деп мыналарды көрсетеді:

1. Жаргон көбіне белгілі бір ортадағы жабық әлеуметтік топқа арналған және оның көпшілікке қарсы деп көрсетеді, яғни ол түрмедегі жаргон немесе ұрылардың жаргоны деп көрсеткен. Жаргон бастапқыдан жалпы халыққа арналмаған.

2. Сленг пен жаргонды алып қарастырғанда, сленг бейтарап жақты ұстанады. Жаргонға қарағанда оның жағымсыз жағы жоқ, яғни оның қылмыстық топқа қатысты емес.

3. Сленг ағылшындардың тілдік қолданысында ғасырдан да ұзақ қолданылып келеді

Сленг термині көбіне тар мағынасында, жаргонның синонимі ретінде қолданылып келеді. Оның жаргоннан басты ерекшелігі қазіргі заманда оның сөйлеу мәдениетінде көркемдегіш құрал ретінде пайдалануы, оны көбіне жастар сөйлеу кезінде қолданғандықтан «жастар жаргоны» деген атауға ие болған. Сленгтер сөздік қорымызды күннен күнге толықтырып келе жатыр. Жастардың  әлеуметтік желіні белсенді  қолданғандықтың әсерінен тілімізде көптеген жаңа сөздер пайда болуда, олардың көп бөлігі калька тәсілімен аударылған ағылшын сөздері.

Дереккөздер

1. Липатов А.Т. Сленг как проблема социолингвистики. – М.: Изд.: «Элпис», 2010. – 318 с.
2. Грачев М.А., Романов Т.В. Язык молодежи: лингвистический ландшафт Нижнего Новгорода. /Администрация Нижнего Новгорода. – Нижний Новгород: Книги, 2008. – 253 с.
3. Сленг «Сөздікқор» сайтында
4. Розина Р.И. Семантическое развитиеслова в русском литературном языке и современном сленге: глагол: докт. дисс. на соискание ученой степени докт. фил. наук. – М., 2004. – 291 с.

Сілтемелер

• Сленг сөздерді жиі қолданасыз ба?
• «Жынды» сөйлеп, жаргоннан жалықпадық па? Мұрағатталған 15 маусымның 2021 жылы.