Ер Қосай – Ер Көкше баласы Ер Қосай туралы жыр.
Жыр сюжетіне, көбінесе қиял-ғажайып сипаттар араласып отырғанымен, болған оқиғаларды қамтиды. қазақ даласына шабуылы 17 ғ-да басталады, яғни жырдағы соғыс оқиғалары осы кезден кейін қосылған сияқты. Жырдың бірнеше нұсқасы бар: а) В.В.Радлов қазақ тілінде бастырып шығарған «Ер Көкше» жырында, көбінесе қара сөз араласып келеді («Образцы народной литературы племен, живущих в Южной Сибири и Джунгарской степи», СПб., 1870). Осы еңбектің үшінші томындағы «Ер Көкше» жыры, негізінен, Ер Көкше батырдың баласы Ер Қосай ерліктерін баяндайды; ә) «Ер Көкше және оның баласы Ер Қосай» деп аталатын нұсқаны Г.Н.Потанин орыс тілінде жариялайды («Казах-киргизские и алтайские предания, легенды и сказки», «Живая старина», в. ІІ–ІІІ, 1918). Бұл екі нұсқаның мазмұнының бір-бірінен аздаған өзгешелігі бар және Потанин нұсқасы көлемі жағынан шағындау. Бұлардан басқа Асайын Хангелдин, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы нұсқалары сақталған. Жырдың барлығының мазмұны ұқсас, негізгі тақырыбы – Отан қорғау, идеясы – ел бірлігін сақтау. Ш.Ш.Уәлиханов «Қазақтың халық поэзиясының түрлері» атты мақаласында (1858) Көкшетау округіндегі болысының қазағы Арыстанбайдың орындауында «Ер Көкше–Ер Қосай» жырын естігенін айта келіп, жазып алмағанына өкініш білдіреді және дастанды жоғары бағалайды (Ч.Ч.Валиханов. Собрание сочинений в пяти томах, т. 1, А., 1961, стр. 196–197). Қырғыздың «Манас» Көкше есімі кездеседі. Бұл «Ер Қосай» жырының халыққа ертеден белгілі екенін, сондай-ақ көрші елдердің бір-бірімен достық қарым-қатынаста болғанын дәлелдейді. Мұрын жырау жырлаған «Көкше батырдың ұлы Ер Қосай» жырының кейіпкерлерінің есімдері «Ер Қосай» жырына ұқсас болғанмен, баяндалатын оқиға мүлде бөлек. «Ер Қосай» дастанының әр жылдары жиналған 7–8 нұсқасы Алматы қаласындағы Орт. ғыл. кітапхананың Қолжазбалар қорында сақтаулы.
Сыртқы сілтемелер
http://anatili.kz/?p=6708
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Дереккөздер
- Қазақ Энциклопедиясы
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Er Қosaj Er Kokshe balasy Er Қosaj turaly zhyr Zhyr syuzhetine kobinese kiyal gazhajyp sipattar aralasyp otyrganymen bolgan okigalardy kamtidy kazak dalasyna shabuyly 17 g da bastalady yagni zhyrdagy sogys okigalary osy kezden kejin kosylgan siyakty Zhyrdyn birneshe nuskasy bar a V V Radlov kazak tilinde bastyryp shygargan Er Kokshe zhyrynda kobinese kara soz aralasyp keledi Obrazcy narodnoj literatury plemen zhivushih v Yuzhnoj Sibiri i Dzhungarskoj stepi SPb 1870 Osy enbektin үshinshi tomyndagy Er Kokshe zhyry negizinen Er Kokshe batyrdyn balasy Er Қosaj erlikterin bayandajdy ә Er Kokshe zhәne onyn balasy Er Қosaj dep atalatyn nuskany G N Potanin orys tilinde zhariyalajdy Kazah kirgizskie i altajskie predaniya legendy i skazki Zhivaya starina v II III 1918 Bul eki nuskanyn mazmunynyn bir birinen azdagan ozgesheligi bar zhәne Potanin nuskasy kolemi zhagynan shagyndau Bulardan baska Asajyn Hangeldin Mәshһүr Zhүsip Kopejuly nuskalary saktalgan Zhyrdyn barlygynyn mazmuny uksas negizgi takyryby Otan korgau ideyasy el birligin saktau Sh Sh Uәlihanov Қazaktyn halyk poeziyasynyn tүrleri atty makalasynda 1858 Kokshetau okrugindegi bolysynyn kazagy Arystanbajdyn oryndauynda Er Kokshe Er Қosaj zhyryn estigenin ajta kelip zhazyp almaganyna okinish bildiredi zhәne dastandy zhogary bagalajdy Ch Ch Valihanov Sobranie sochinenij v pyati tomah t 1 A 1961 str 196 197 Қyrgyzdyn Manas Kokshe esimi kezdesedi Bul Er Қosaj zhyrynyn halykka erteden belgili ekenin sondaj ak korshi elderdin bir birimen dostyk karym katynasta bolganyn dәleldejdi Muryn zhyrau zhyrlagan Kokshe batyrdyn uly Er Қosaj zhyrynyn kejipkerlerinin esimderi Er Қosaj zhyryna uksas bolganmen bayandalatyn okiga mүlde bolek Er Қosaj dastanynyn әr zhyldary zhinalgan 7 8 nuskasy Almaty kalasyndagy Ort gyl kitaphananyn Қolzhazbalar korynda saktauly Syrtky siltemelerhttp anatili kz p 6708 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz DerekkozderҚazak EnciklopediyasyBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet