ДӘН БАСТЫРУ егін жиналып болған соң жүргізі летін дәнді сабағынан ажырату үшін істелінетін дәстүрлі технологиялық үрдіс

ДӘН БАСТЫРУ - егін жиналып болған соң жүргізі- летін, дәнді сабағынан ажырату үшін істелінетін дәстүрлі технологиялық үрдіс. Д. б. әсіресе оңтүстік өңірлерде ертеден бастау а лады. Қырманшылар тары дэнін түйемен бастырғанды жөн көрген, егер оның реті келмесе, өгізбен бастырған. Ш.Уәлиханов өз жазбаларында Қазақстанның кейбір ау- дандарында тақыр жерге жайылған өнімнің үстінен үзақ күнге егіздерді айдап дэнді (бидайды) бастыратынын жазған.

Түйемен дэн бастыру. ҚР МОМ цорынан (НКП 5482)

Егінші қазақ қауымы жылқы, түйеге малатас жегіп, айналдыра сүйретіп, ауыр тастың салмағымен дэнді сабағынан ажыратқан (қ. Малатас). Сондай-ақ жаймаланған астық үстінен үйірлі жылқыны бірнеше рет айдап отіп те дэн бастырған. Бір реткі дэн бастыру ет пісірім уақытқа созылған, сосын тырма, айыр көмегімен дэнді сабағынан ажыратып болған соң, оларды жеке-жеке үйіп жинаған. Жартылай тазаланған дэнді майқан деп атаған (толығырақ қ. Майцан). Бүдан соң, тазартылған қырманға келесі реткі дәнді әкеліп төгеді. Күніне екі-үш адам осы дэн бастырумен айналысып, қалғандары озге де шаруаларды атқарған. Шағын қырмандарда торт- бес түйемен бастырса, үлкен кырмандарда он шақты түйемен бастырған. Солтүстік және батыс уездерінде бай шаруашылықтары бидайды бастыруға жылқыны да кеңінен пайдаланған. Маңғыстауда дән бастыру жүмыстарына негізінен түйені пайдаланса, Жетісуда астыкты жылқы, өгізбен бастырған.

Дереккөздер

Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2