Фудзияма Фудзи Фудзисан айн халқының тілінде Фусхи от құдайы жапонша сан тау оңтүстік шығысындағы әрекетті жанартау Жапо

Фудзияма, Фудзи, Фудзисан (айн халқының тілінде Фусхи — от құдайы, жапонша сан — тау) — оңтүстік-шығысындағы әрекетті жанартау, Жапонияның ең биік жері (3776 м). Токио қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 100 км-дей жерде. Базальтты және андезитті лавадан тұрады. Жанартау соңғы рет 1707 — 1708 ж. атқылады. Шыңы дұрыс конус пішінді, кратерінің тереңдігі 250 м-дей, оны 10 ай бойы қар жауып жатады. Беткейлерінде мәңгі жасыл ормандар, бұталы өсімдіктер өседі. Фудзи-Хаконе-Идзу ұлттық саябағының құрамына кіреді. Минералды бұлақтарға бай. Фудзияма — жапон елінің нышаны, жапондардың қасиет тұтатын тауы, оған жыл сайын ондаған мың адам көтеріледі. Туризм дамыған.

География

Фужи тауы - ең биік жанартау және Жапондағы ең биік тау

Фудзи тауы - ең биік жанартау және Жапонияның ең биік тауы. Ол Шизуока мен Яманаши префектураларының шекарасын бойлай, Токиодан батысқа қарай, күнді ашық жерде көруге болады. Ол орталық Хонсюдің Тынық мұхиты жағалауында орналасқан. Оның айналасында үш шағын қала бар: Готемба (Шығыс), Фуджи-Ёшида (Солтүстік) және Фужиномия (Оңтүстік-батыс).

Фуджи тауының айналасында бес көл бар: Кавагучи көлі, Яманака көлі, Сай көлі, Мотосу көлі және Шожи көлі. Олар Аши көлімен бірге таудың керемет көрінісін ұсынады. Бұл Фудзия-Хаконе-Изу ұлттық паркінің бөлігі.

Геология

Фуджи тауы - Жапондағы ең биік жанартау, сонымен қатар ең үлкен жанартау. Ол соңғы 100 мың жыл ішінде үлкен көлемде өсті деп есептеледі, сондықтан оны «жас вулкан» деп атауға болады. Ғалымдар Фудзи тауының пайда болуындағы жанартаулық белсенділіктің төрт кезеңін анықтады. Бірінші кезең, деп аталады Сен-комитактау жақта терең ашылған андезит ядросынан тұрады. Сен-комитак кейіннен «Комитаке Фудзи, «бірнеше жүз мың жыл бұрын пайда болған деп саналатын базальт қабаты. Шамамен 100000 жыл бұрын» Ескі Фуджи « Комитаке Фудзи. Қазіргі «Жаңа Фуджи» ескі Фудзияның үстінде шамамен он мың жыл бұрын пайда болған деп саналады.2

Қазір пайда болған тау - шамамен 10 000 жыл бұрын атыла бастаған «Жаңа Фуджи жанартауы». «Жаңа Фуджи жанартауының» астында «Комитаке жанартауы» және «Ескі Фудзия жанартауы» жатыр.

Фудзи тауының маңында бірнеше миллион жыл бойы жанартаулық белсенділік болды. Шамамен 700,000 жыл бұрын, қазіргі Фуджи тауы орналасқан жерде Комитаке тауы (小御岳火山, «кішкентай тау жанартауы») деп аталатын жанартау белсенді бола бастады. Ежелгі жанартау шыңы Комитаке теңіз деңгейінен 2300 метр биіктіктегі бесінші станцияда Фуджи тауының солтүстік бетінен көрінеді. Белсенді емес болғаннан кейін шамамен 100,000 жыл ішінде Комитаке тағы бір кезеңге кірді. Бұл кезеңдегі жанартау ескі Фуджи (古富士, кофужи) және 3000 метр биіктікке көтерілген үлкен тау пайда болу үшін скория, жанартау күлі мен лаваның көп мөлшерін шығарған жарылыстың атқылауымен сипатталды.

Ескі Фудзи кезеңінен кейін шамамен төрт мың жыл бұрын Фудзи тауы қайта іске қосылған кезде аяқталатын төрт мың жылдық әрекетсіздік болды; бұл кезең Жаңа Фуджи (新富士, шинфудзи) және бүгінгі күнге дейін жалғасуда. Жаңа Фуджи атқылауы лава ағындары, магма, скория, жанартау күлі, құлау және бүйір атқылау сияқты құбылыстарды көрсетеді. Жаңа Фуджидің күлі жиі қара түсті, ал атқылау геологиялық қабаттар тұрғысынан жаңа. Фудзия тауының қызметі туралы құнды мәліметтер, көптеген өкілеттік атқылаулар, сегізінші ғасырдан бастап пайда болған жапондық тарихи құжаттарда жазылған.

Шамамен 2300 жыл бұрын жанартаудың шығыс беті құлап, сұйық балшық Готенба аймағына, шығыстағы Ашигара жазығына дейін және оңтүстігінде Мишима қаласының жанындағы Суруга шығанағына дейін құйылды. Бұл оқиға қазір Готенба сел ағыны деп аталады (御殿場泥流, Gotenba deiryū).

684 жылы (Джиган дәуірінің алтыншы жылы) Фужи тауының солтүстік-шығыс жағында атқылау пайда болды, ол көптеген лаваны шығарды. Кейбір лавалар сол кездегі үлкен көлді (Сеноуми, せの海) толтырды, оны Сайко (西湖) және Шйжико (精進湖) деп екі көлге бөлді. Бұл Aokigahara лавасы (青木ヶ原溶岩) ретінде белгілі және қазіргі уақытта орманмен жабылған.

Соңғы атқылау, 1707 жылы (Хей дәуірінің төртінші жылы) ұлы Хейи атқылауы ретінде белгілі болды. Бұл Жапонияда ең үлкен масштабта болған Хей жер сілкінісінен кейін 49 күннен кейін басталды. Бұл атқылау Эдоға (Токио) дейін орналасқан аймаққа жанартау күлі мен скорияның үлкен мөлшерін таратты. Екінші шыңымен бірге жаңа кратер деп аталды Хиэй-зан дәуір атауынан кейін Фуджи тауының жартысында пайда болған.

Қазіргі уақытта жанартау атқылау қаупі аз белсенді деп жіктеледі. Соңғы жазылған жарылыс 1707 жылы Эдо кезеңінде болған. Бұл уақытта Фуджи тауы Еуразиялық плитаның (немесе Амур плитасының), Охотск плитасының және Филиппин плитасы кездесетін жерде орналасқан. Бұл тақталар Жапонияның батыс бөлігін, Жапонияның шығыс бөлігін және Изу түбегін құрайды.

Этимология

Қазіргі канжи Mt үшін Фудзи (富 және 士) білдіреді байлық немесе мол және белгілі бір мәртебеге ие адам сәйкесінше, бірақ бұл таңбалар олардың мағыналарына байланысты емес, атаудың слогына сәйкес келгендіктен таңдалған шығар. Атаудың шығу тегі Фудзи түсініксіз. Ертедегі халықтық этимология мұны айтады Фудзи келді (不二, емес + екі), мағынасы теңсіз немесе дайын емес. Тағы бір пікір оның пайда болғанын айтады (不尽, емес + сарқылу), мағынасы ешқашан.

Эдо кезеңіндегі жапондық классик ғалым Хирата Атсутананың есімі «таудың құлақ тәрізді етіп тұруы» деген мағынаны білдіреді. (о) «Британдық миссионер Джон Батчелор (1854-1944) бұл атау Айну сөзінен» от «дегенді білдіреді. (хучи) от құдайы (хучи камуй), бірақ жапон лингвистері Кюсуке Киндачи (1882-1971) мұны фонетикалық даму (дыбыстың өзгеруі) негізінде жоққа шығарды. Сонымен қатар, бұл туралы айтылған хучи Айнуда «қарт әйел» дегенді білдіреді маймыл «от» деген сөз маймыл хучи камуй от құдайы болу. Құрамына кіретін жер атауларын бөлу бойынша зерттеулер Фудзи сондай-ақ сөздің шығу тегін ұсынады фудзи Айну емес, ямато тілінде. Жапон топонимигі Канджи Кагами бұл атаудың «вистерия» сөзімен бірдей екенін дәлелдеді (фудзи) және «кемпірқосақ» (нижі, бірақ балама сөзбен фудзи) және оның «ұзын пішінді көлбеуінен» пайда болды.

Мәтіні Бамбук кескіш туралы ертегі бұл атау «өлмейтін» (不死, фуши, фудзи) және сонымен қатар мол (富, fu) сарбаздар бейнесінен (士, ши, джитаудың баурайына көтерілу.

Сілтемелер

Қазақ Энциклопедиясы, 9 том