Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Андроново мәдениеті кезеңінің ескерткіштері — Қазақстан, Орта Азия, Сібір жерлерінен табылған қола дәуірі ескерткіштері
Алғашқы рет Оңтүстік Сібірдегі Ачинск қаласы маңындағы Андроново ауылында 1913 жылы Б.Г. Андрианов тапқан. 1927 жылы археолог М.П.Грязнов осындай қорымды Батыс Қазақстаннан да тапты. Ғылымда шартты түрде Қазақстан жеріндегі қола дәуірі ескерткіштерін Андроново ескерткіштері деп атайды. Бұл атауды ғылыми айналымға 1927 жылы С. А. Теплоухов енгізген. Андроново ескерткіштері Қазақстан, Орта Азия, Сібір жерлерінен табылып отыр. Андроново мәдени-тарихи қауымның негізгі орталықтарының бірі Қазақстан аумағында болды.
Әшекей-бұйым
Қазақстан жерінде сол дәуірде мекендеген тайпалар арасында кеңінен тараған, әрі жоғары дамыған мәдениет түрі - сәндік әшекейлер көп кездеседі. Оған б.з.б VIII - VII ғасырлар аралығында жасалған шаш қыстырғыш пен білезік дәлел бола алады. Тек тіршілік қамы үшін ғана емес, әдемілік, әсемдік үшін де талпыныс бастауын сол дәуірден алады. Қола дәуірінің асыл бұйымы ретінде бізге жеткендердің ішінде пышақ пен қанжар да кездеседі. Бұлардың нақтылы қай жерден табылғаны және қайда сақтаулы тұрғаны жайында толық мәлімет бар. Мысалы, пышақ б.з.б X - VIII ғасырлар шамасында жасалған. Ол Солтүстік Қазақстан облысы Шағылын қыстағынан табылған. Қазір Алматы қаласындағы Археология мұражайында сақталған. Ал қанжар б.з.б XIII - XII ғасырлар шамасында жасалған. Ол орталық Қазақстан аймағынан табылған. Алматыдағы Орталық Мемлекеттік мұражайда сақтаулы.
Ыдыстар
Заттай деректер қола дәуірі тұрғындарының тұрмыс-салтынан бізге мағлұмат береді. Мысалы, жоғарыдағы жалпақ ыдыс Орталық Қазақстандағы Қотанемел бейітінен табылған. Шамамен біздің заманымыздан бұрынғы XIV - VIII ғасырлардың бұйымы. Осы мәнерде жасалған ыдыстар қазақ жеріндегі көне қорым, қалалардан көп табылды. Ал мына суреттегі ыдыс Шығыс Қазақстандағы Бесқұдық бейітінен табылған. Шамамен біздің заманымыздан бұрынғы XIV - XIII ғасырларда жасалған. Ыдыстың сыртындағы безендірілу мәнері кейінгі дәуірлердегі бұйымдарда да кездеседі. Біздің ата-бабаларымыз тұрмыста қажетті түрлі ыдыстарды жасап, оны пайдаланумен қатар, оған талғаммен қарап, безендіре отырып, өнер туындысын жасағанын осы бұйымдар дәлелдейді. Ыдыстардың түрлі формада жасалып, ерекше өрнектермен әшекейленуі арғы ата-бабаларымыздың талғам деңгейінің биіктігін байқатады.
Мына аузы тар әшекейлі ыдыс - соның бір дәлелі. Бұл ыдыс Орталық Қазақстандағы Бегазы бейітінен табылған. Шамамен, біздің заманымыздан бұрынғы X - VIII ғасырларда жасалған. Шындығында ыдыстың түрі, оның безендірілуі қолөнердің сол дәуірдің өзінде жақсы дамығанын көрсетеді.
Егіншілік
Көне дәуірдегі тайпалардың егіншілікпен айналысқанын көрсететін көптеген құрал-саймандар қазақ жеріндегі ескі қоныс орындарынан табылуда. Кетпен немесе шот суармалы егіншілікпен айналысатын адамдардың құралы. Сыр өңіріндегі, жалпы, қазақ даласындағы егіншілікпен айналысудың өте ертеде басталғанына осы бұйымдар дәлел бола алады. Қола дәуірінде өмір сүрген тайпалардың тұрмыс-тіршілікте пайдаланған құрал-саймандарының бір түрі - шапашоттар. Бұл Жетісу өңірінен табылған шапашоттар біздің заманымыздан бұрынғы X - VIII ғасырларда пайдаланылған. Бұл құрал-саймандар ерте жасалса да сапасы өте жоғары. Шапашотты жасауға жұмсалатын металды ерекше шеберлікпен балқытып, пайдаланған. Бұл құрал-саймандар да Жетісу өңірінен табылған. Шамамен, біздің заманымыздан бұрынғы X - VIII ғасырларға жатады. Бұл дүниелер мыс қорыту және қола құю кәсібінің сол дәуірдің өзінде дамығанын көрсетеді. Сондай-ақ, бұл саймандар сол дәуірде қолөнердің дамығанын байқатады. Бұл құрал-саймандарды өнер туындыларын ретінде де тануға болады.
Дереккөздер
- Қазақстан балалар энциклопедиясы.Ежелгі Қазақстан
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Andronovo mәdenieti kezeninin eskertkishteri Қazakstan Orta Aziya Sibir zherlerinen tabylgan kola dәuiri eskertkishterimurazhajyndagy Andronovo mәdenieti kezeninin eskertkishterinin kormesi Algashky ret Ontүstik Sibirdegi Achinsk kalasy manyndagy Andronovo auylynda 1913 zhyly B G Andrianov tapkan 1927 zhyly arheolog M P Gryaznov osyndaj korymdy Batys Қazakstannan da tapty Ғylymda shartty tүrde Қazakstan zherindegi kola dәuiri eskertkishterin Andronovo eskertkishteri dep atajdy Bul ataudy gylymi ajnalymga 1927 zhyly S A Teplouhov engizgen Andronovo eskertkishteri Қazakstan Orta Aziya Sibir zherlerinen tabylyp otyr Andronovo mәdeni tarihi kauymnyn negizgi ortalyktarynyn biri Қazakstan aumagynda boldy Әshekej bujymҚazakstan zherinde sol dәuirde mekendegen tajpalar arasynda keninen taragan әri zhogary damygan mәdeniet tүri sәndik әshekejler kop kezdesedi Ogan b z b VIII VII gasyrlar aralygynda zhasalgan shash kystyrgysh pen bilezik dәlel bola alady Tek tirshilik kamy үshin gana emes әdemilik әsemdik үshin de talpynys bastauyn sol dәuirden alady Қola dәuirinin asyl bujymy retinde bizge zhetkenderdin ishinde pyshak pen kanzhar da kezdesedi Bulardyn naktyly kaj zherden tabylgany zhәne kajda saktauly turgany zhajynda tolyk mәlimet bar Mysaly pyshak b z b X VIII gasyrlar shamasynda zhasalgan Ol Soltүstik Қazakstan oblysy Shagylyn kystagynan tabylgan Қazir Almaty kalasyndagy Arheologiya murazhajynda saktalgan Al kanzhar b z b XIII XII gasyrlar shamasynda zhasalgan Ol ortalyk Қazakstan ajmagynan tabylgan Almatydagy Ortalyk Memlekettik murazhajda saktauly YdystarAndron mәdenieti kezenindegi ydystar Zattaj derekter kola dәuiri turgyndarynyn turmys saltynan bizge maglumat beredi Mysaly zhogarydagy zhalpak ydys Ortalyk Қazakstandagy Қotanemel bejitinen tabylgan Shamamen bizdin zamanymyzdan buryngy XIV VIII gasyrlardyn bujymy Osy mәnerde zhasalgan ydystar kazak zherindegi kone korym kalalardan kop tabyldy Al myna surettegi ydys Shygys Қazakstandagy Beskudyk bejitinen tabylgan Shamamen bizdin zamanymyzdan buryngy XIV XIII gasyrlarda zhasalgan Ydystyn syrtyndagy bezendirilu mәneri kejingi dәuirlerdegi bujymdarda da kezdesedi Bizdin ata babalarymyz turmysta kazhetti tүrli ydystardy zhasap ony pajdalanumen katar ogan talgammen karap bezendire otyryp oner tuyndysyn zhasaganyn osy bujymdar dәleldejdi Ydystardyn tүrli formada zhasalyp erekshe ornektermen әshekejlenui argy ata babalarymyzdyn talgam dengejinin biiktigin bajkatady Myna auzy tar әshekejli ydys sonyn bir dәleli Bul ydys Ortalyk Қazakstandagy Begazy bejitinen tabylgan Shamamen bizdin zamanymyzdan buryngy X VIII gasyrlarda zhasalgan Shyndygynda ydystyn tүri onyn bezendirilui kolonerdin sol dәuirdin ozinde zhaksy damyganyn korsetedi EginshilikAndronovo mәdenieti kezenindegi kural sajmandar Kone dәuirdegi tajpalardyn eginshilikpen ajnalyskanyn korsetetin koptegen kural sajmandar kazak zherindegi eski konys oryndarynan tabyluda Ketpen nemese shot suarmaly eginshilikpen ajnalysatyn adamdardyn kuraly Syr onirindegi zhalpy kazak dalasyndagy eginshilikpen ajnalysudyn ote ertede bastalganyna osy bujymdar dәlel bola alady Қola dәuirinde omir sүrgen tajpalardyn turmys tirshilikte pajdalangan kural sajmandarynyn bir tүri shapashottar Bul Zhetisu onirinen tabylgan shapashottar bizdin zamanymyzdan buryngy X VIII gasyrlarda pajdalanylgan Bul kural sajmandar erte zhasalsa da sapasy ote zhogary Shapashotty zhasauga zhumsalatyn metaldy erekshe sheberlikpen balkytyp pajdalangan Bul kural sajmandar da Zhetisu onirinen tabylgan Shamamen bizdin zamanymyzdan buryngy X VIII gasyrlarga zhatady Bul dүnieler mys korytu zhәne kola kuyu kәsibinin sol dәuirdin ozinde damyganyn korsetedi Sondaj ak bul sajmandar sol dәuirde kolonerdin damyganyn bajkatady Bul kural sajmandardy oner tuyndylaryn retinde de tanuga bolady DerekkozderҚazakstan balalar enciklopediyasy Ezhelgi Қazakstan