Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Андромеда шоқжұлдызы — ІІ ғасырдағы әйгілі грек-рим астрономы Птолемей белгілеген 48 шоқжұлдыздың, қазіргі анықталған 88 шоқжұлдыздың бірі болып, біз тұратын Құс жолы жүйесіне ең жақын тұмандық күйіндегі алып жұлдыздық жүйе шоғыры есептеледі. Ол грек мифологиясындағы Андромеда арудың атында аталады. Андоромеда шоқжұлдызы әдетте солтүстік жартышарда кеште ең жарық көрінетін жұлдызшоғыры болып Персей шоқжұлдызымен қатарласады. Ол солтүстік шоқжұлдызы болғандықтан оңтүстік жартышарда тек 40° солтүстігінен ғана көкжиектен көтеріліп көрінеді. Ол көлемі ауқымды шоқжұлдыз есептеледі, шамамен 722 шаршы градус.
Андромеда шоқжұлдызындағы жұлдыздықтар мен тұмандықтардан құралады. Олардың арасындағы ең әйгілісі М31 деп аталатын галактикалық жүйе болып, оны әдетте Андромеда галактикасы деп атайды.
Ашық аспаннан Андромеда шоқжұлдызын табу
Самсыған жұлдыздар арасынан Андромеда шоқжұлдызына тән жұлдыздарды ажыратып алу үшін көбінесе солтүстік жартышардың күзгі аспанына назар салуға тура келеді. Күзде Құс жолы шығыс солтүстікке қарай бұрылатындықтан оған дейін Құс жолы арасында жүзіп жүрген Кассиопея шоқжұлдызын байқайсыз. Ол біршама жарық 5 жұлдыздан құралып, латын жазуындағы W әрібі пішінінде болады. Кассиопея шоқұжұлдызының батысында Цефей шоқжұлдызы, шығысында Персей шоқжұлдызы. Құс жолының оңтүстігінен анша ұзақ емес қашықтықта жарқыраған төрт жұлдыз айқын төртбұрышты құрайды. Бұл күздің танымал төртбұрыш жұлдызы. Төртбұрыштың үш бұрышындағы жұлдыздар Пегас шоқжұлдызының жұлдыздары болса, ал шығыс солтүстік бұрышындағы жұлдыз Андромеда шоқжұлдызының "а" жұлдызы есептеледі. Ол көзбен көргенде 2-ші дәрежелі ақ түсті жұлдыз есептеледі. Андромеда "а" жұлдызынан шығысқа қарай 5° жерде 3-ші дәрежелі қосжұлдыз бар, олар Андромеда "γ" жұлдызы. Ол бірден айырықша көзге түседі және әйгілі М31 галактикасына (Андромеда галактикасына) өте жақын орналасқан, тек батыс бөлігіндегі 1° қашықтықта ғана тұр. Андромеда галактикасы 4-ші дәрежелі, аумақтық жарықтығы 6-щы дәрежеде, ашық аспанда жай көзбен көруге болатын ақ түсті тұмандық шоғыры. Егер шағын телескоп болса, оның жұмсақ күміс түсті эллипсис пішінін де сезуге болады.
Андромеда галактикасы үйіріліп айналатын (спиралды) ерекше галактика есептеледі. Бірақ ол бізге бір қырынан көрінетіндіктен оның әрбір үйіріліс жалын толық аңғару қиын. Үлкен телескоптар арқылы оның орталық бөлігі өте жарқын екенін, үйіріліс жалы мен қара түсті жолағын, түйіршіктерді және тұмандықтарды байқауға болады. Сондай-ақ оның екі ергежейлі галактикалық серігін көре аласыз. Олардың бірі кішкене, домалақ, өте тығыз эллипс галактика M32 орталық М31-дің оң жағына орналасқан. Келесісі біршама өшкін, бірақ М32-ге қарағанда үлкен және ұзын эллипсті серігі - М110 болса М31-дің батыс солтүстігіне орналасқан.
Астрономиядағы Андромеда пікірталасы
Жүздеген жылдың алдында адамзаттың ғарыш туралы көзқарасы күзету және зерттеу құралдарының шектемесіне байланысты Құс жолы жүйесі аумағымен шектелген болатын. Ол кезде көптеген бұлт пішінді аспан денелері байқалып, олар біртұтас Тұмандықтар (Галактика) деп аталды. Кейбір астрономдар жарықты бөлу тәсілін қолданып тұрақты жұлдыздар мен тұмандықтарға күзету және зерттеу жасап, кейбір тұмандықтардың біртұтас аспан денесі еместігін байқады. Тұмандықтардың кейбірі газ бен тозаңды денелерден құралатын газ күйдегі тұмандықтар екен. Ал, кейбіреулері көптеген тұрақты жұлдыздардың тығыз топтасуынан қалыптасқан тұрақты жұлдыздар шоғыры екен, олар көбінесе үйірілісті айналыс (спиралды) күйінде болып, оларды деп те атайды. Андромеда галактикасы дәл осындай үйіріліп айналған спиралды галактиканың бірегейі үлгісі есептеледі.
Спиралды галактика қандай аспан денесі жүйесі? Олар Құс жолы ішінде ме, әлде сыртында ма? Бұл мәселе ұзақ уақыт бойы талас туғызып келді. 1920 жылы АҚШ мемлекеттік Академиясы осы мәселеге байланысты «Әлемнің өлшемі» тақырыбында халықаралық конференция шақырып, Құс жолының шамасы жөнінде және Спиралды галактикалардың қайда орналасқанының шын сыры туралы пікір алмастырды. Олар көтерген бұл екі тақырып өзара қатысты мәселе болатын, егер Құс жолы жеткілікті деңгейде үлкен болып, ал Спиралды галактика шағын болып шықса, онда кейінгісі алдыңғысының құрамдас бөлігі болатыны анық. Болмаса Спиралды галактика Құс жолы жүйесінің сыртындағы дербес “ғарыштық арал” болғаны.
Ғарыштық аралықты өлшеудe жоғары табысқа жеткен әйгілі ғалым Кертис（Curtis,Heber Doust）Спипралды галактика Құс жолының сыртындағы дербес жүйе деп есептеді. Ол Андромеда шоқжұлдызындағы Андромеда галактикасының (М31) жарық шамасының жоғарылығына сүйеніп оның тым алыс қашықққа жайғасқанын мөлшерледі. Яғни ол бізден 1 млн жарық жылы қашықтықта болып, ал бұл Құс жолы жүйесінің диаметрінен зор екенін есептеп шықты. Кертистің айтуынша: “Құс жолы жүйесінің сыртындағы тәуелсіз галактика ретіндегі бұл Спиралды галактика бізге осыған дейінгі қиялдағанымыздан да ұлы және ұланқайыр әлемге жол нұсқайды”.
Құс жолы галактикасының құрылымына талдау жасаған Харлоу Шепли (Harlow Shapley) болса Кертистің пікіріне қосылмай, Спиралды және басқада галактикалар Құс жолы галактаикасының ұсақ мүшелері деп есептеді. Ол Голландия астрономы Адриан ван Мааненнің (Adriaan van Maanen) ұсынған өлшеу нәтижесін дәлел ретінде қолданып Спиралды галактиканың қашықтығы мыңдаған жарық жылдан ұзамайды, демек ол Құс жолы аумағында шектелген болады деп есептеді.
Кертис пен Шеплидің пікірталасы біраз жылға созылды, екі тарап бір-бірін жеңе алмады, бірақ Кертис Шеплиге қарағанда шешен ғана емес, оның ақылға қонымды тұсы да көп екені байқалды. Ақыры бұл мәселеге біршама толымды нүкте қойған әйгілі астроном Э́двин Пауэлл Хаббл (Edwin Powell Hubble) болды.
Астрономдар Спиралды галактиканың мәні мәселесіне басын қатырып, қызу талқылап, дауласып жатқан кезде, жас астроном Хаббл 1923 жылы Обсерватория Вильсон тауы обсерваториясында 2.54 метірлік шағылыстырғыш алып телескоп арқылы Спиралды галактиканың біршама тұнық суретін түсірді. Хаббл Спиралды галактиканың бұл суреттеріне ұқыптылықпен нәзік талдау жасады, М31 Андромеда галактикасының сыртқы бөлігінің тұрақты жұлдыздар екенін айқындады. Бұл тұрақты жұлдыздардан ол алғашқы жаңа жұлдыз туғызатын өзгеріс күйіндегі Цефеид жұлдызын ажыратты. Келесі жылы ол Андромеда галактикасынан көптеген Цефеидтерді байқады.
жұлдыздарының тағы бір аты "Аспани өлшегіш", яғни, цефеидтер өзгерісі арқылы олар орналасқан галактикалардың орнын дәл анықтауға болады. Бұл Спиралды галактиканың сырын анықтаудың дұрыс бағыты болатын. Хаббл М31 галактикасының қашықтығы 900 мың жарық жылы қашықтықта екенін есептеді, ал ол кезде белгілі болған Құс жолының диаметрі 100 мың жарық жылы болатын. Сөйтіп Хаббл Андромеда галактикасының (М31) Құс жолы жүйесінен дербес жұлдыздық жүйе екенін айқындады. 1924 жылдың соңында Хабблдың Спиралды галактика туралы бұл қорытындыларын жарияланды және ғалымдардың бірдей мойындауына ие болды.
Қазіргі есептеу нәтижесі бойынша, Андромеда галактикасының (М31) бізден қашықтығы 2 миллион 200 мың жарық жылы қашықтықта болып, ол біздің ет көзіміз көре алатын ең алыстағы ғарыштық нысан. Андромеда галактикасының диаметрі 160 мың жарық жылы болып, көлемі Құс жолының екі есесіне жақын үлкен, массасы да Құс жолынан бір есеге жақын үлкен.
Андромеда галактикасының жеті серік тұмандығы бар, жоғарыда аталған М32 және М110 дегендер серік тұмандықтар арасындағы біршама жарықтары есептеледі. М32 галактикасының диаметрі шамамен 7000 жарық жылы, М110 диаметрі шамамен 14000 жарық жылы. Бұдан басқа біршама жарығырақ NGC147 және NGC185 екі серік тұмандығы бар, олардың диаметрлері шамамен 7800 жарық жылы және 9500 жарық жылы, олар да эллипис пішінді болып, М31дің солтүстігіндегі 7° аспан аясына жайғасқан. Олардың бәрі де Андромеда галактикасына (М31) физикалық тәуелді екені анықталған.
Шынтуайтында, біздің Құс жолы жүйесі мен таяу маңындағы 30 ға жуық галактика өзара тартылыс күшінің әсерімен біршама кішірек галактикалар одағын құраған, оларды Жергілікті топжұлдыз (Local Group) деп атайды. Жергілікті топжұлдыз арасындағы ең негізгісі осы Андромеда галактикасы болып, екінші орындағысы біздің Құс жолы жүйесі есептеледі. Бұдан басқа біршама ірілері Үлкен және , үшбұрыш шоқжұлдызындағы М33 галактикасы қатарлылар.
1993 жылы Хаббл телескопы Андромеда галактикасының орталық өңірінің суретін түсірді. Сөйтіп оның қосядролы екені анықталды. Бұл ғылымдағы айтулы жаңалықтардың бірі. Кейбір ғалымдар кезінде бір галактика оның өзегіне келіп соқтыққан деп те жорамалдады, бірақ бұл жорамал әлі толық дәлелденген жоқ.
Адамзаттың Андромеда галактикасы туралы зерттеулері мен күзетулері көптеген бағалы ақпараттарды топтастырды, бұл өз кезегінде адамзаттың ғарыш туралы түсінігін арттырып, көз аясын кеңейтті. Андромеда галактикасы күні бүгінге дейін астрономдар айырықша көңіл бөлетін өзекті нысандардың бірі есептеледі, ол бұрын да, қазір де, болашақта да адамзаттың ғарышты тануының үлкен бір тақырыбы ретінде аспанның алыс бір қиырынан жарқырай береді.
Андромеда мифологиясы
Андромеда (Andromeda) ежелгі грек мифологиясы бойынша Эфиопияның патшасы Цефей мен ханымы Кассиопеяның қызы. Шешесі Кассиопея өзінің сұлулығы барлық әйел затынан артық деп мақтанған соң теңіз құдайы Посейдонның әйелі Амфитританың қызғаныш өштігін туғызады. Амфитрита күйеуі Посейдонға оны жазалауды бұйырады. Посайдон Эфиопияға теңіз құбыжығын жібереді.
Цефей ораклдарға (абыз) құтылу жолын болжатады, ораклдар оған құтылудың жалғыз жолы ретінде қызы Андромеданы теңіз құбыжығына беру деп шешеді. Андромеданың әкесі мен шешесі оны темір торға қамап, теңіз құбыжығының келетін жолындағы жартасқа байлап қояды, кейін Персей батыр дәл осы трагедияның үстінен түсіп, өзі кесіп алған Медузаның басы арқылы теңіз құбыжығын тасқа айналдырып, Андромеданы құтқарып алады. Өлген теңіз құбыжығы кейін айналады.
Андромеда Персейге 7 ұл туып береді. Олар Alkaios, Elektryon, Спарта патшасы Tyndareosтың әкесі Gorgophonte, Heleios, Mestor және Персияның құрушысы Perses пен Sthenelos.
Түпнұсқа Боде диаграммесы (Uranographia, Уранография) бойынша Андромеда темір шарбақпен қоршалған күйде бейнеленген.
Андромеда шоқжұлдызындағы тұмандықтар мен жұлдыздықтар
Андромеда шоқжұлдызы көптеген тұрақты жұлдыздардан, тұмандықтардан, галактикалардан құралады. Олар:
NGC 5、NGC 6、NGC 11、NGC 13、NGC 19、NGC 20、NGC 21、NGC 27 NGC29 NGC39 NGC43 NGC44 NGC48 NGC49 NGC51 NGC67 NGC67A NGC68 NGC69 NGC70 NGC71 NGC72 NGC72A NGC74 NGC76 NGC79 NGC80 NGC81 NGC82 NGC83 NGC84 NGC85 NGC85A NGC85B NGC86 NGC90 NGC91 NGC93 NGC94（екеу）NGC96 NGC97 NGC108 NGC109 NGC112 NGC140 NGC149 NGC160 NGC162 NGC169 NGC181 NGC183 NGC184 NGC205 NGC206 NGC214 NGC218 NGC221 NGC224 NGC226 NGC228 NGC229 NGC233 NGC243 NGC252 NGC258 NGC260 NGC262 NGC266 NGC272……
Дереккөздер
- Allen Richard H. Star Names: Their Lore and Meaning — G. E. Stechert, 1899.
- Bakich Michael E. The Cambridge Guide to the Constellations — Cambridge University Press, 1995. — ISBN 978-0-521-44921-2.
- Davis, George A., Jr. (1944). "The Pronunciations, Derivations, and Meanings of a Selected List of Star Names". Popular Science 52: 8. Bibcode 1944PA.....52....8D.
- French, Sue (қаңтар 2006). "Winter wonders: star-studded қаңтар skies offer deep-sky treats for every size telescope". Sky and Telescope (Academic OneFile) 111 (1): 83.
- Higgins, David (қараша 2002). "Exploring the depths of Andromeda". Astronomy (Academic OneFile): 88.
- The Cambridge Concise History of Astronomy — Cambridge University Press, 1999. — ISBN 978-0-521-57291-0.
- Jenniskens Peter Meteor Showers and Their Parent Comets — Cambridge University Press, 2006. — ISBN 978-0-521-85349-1.
- Makemson Maud Worcester The Morning Star Rises: an account of Polynesian astronomy — Yale University Press, 1941.
- Cambridge Guide to Stars and Planets — 2nd. — Cambridge University Press, 1997. — ISBN 978-0-521-58582-8.
- Moore Patrick The Data Book of Astronomy — Institute of Physics Publishing, 2000. — ISBN 978-0-7503-0620-1.
- Olcott William Tyler Star Lore: Myths, Legends, and Facts — Courier Dover Publications, 2004. — ISBN 978-0-486-43581-7.
Пайдалы сілтемелер:
- Андромеда ертегісі
- Андромеда шоқжұлдызына сілтеме
- Аспандағы 88 шоқжұлдыз
- уранография
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Andromeda shokzhuldyzy II gasyrdagy әjgili grek rim astronomy Ptolemej belgilegen 48 shokzhuldyzdyn kazirgi anyktalgan 88 shokzhuldyzdyn biri bolyp biz turatyn Қus zholy zhүjesine en zhakyn tumandyk kүjindegi alyp zhuldyzdyk zhүje shogyry esepteledi Ol grek mifologiyasyndagy Andromeda arudyn atynda atalady Andoromeda shokzhuldyzy әdette soltүstik zhartysharda keshte en zharyk korinetin zhuldyzshogyry bolyp Persej shokzhuldyzymen katarlasady Ol soltүstik shokzhuldyzy bolgandyktan ontүstik zhartysharda tek 40 soltүstiginen gana kokzhiekten koterilip korinedi Ol kolemi aukymdy shokzhuldyz esepteledi shamamen 722 sharshy gradus Andromeda shokzhuldyzyndagy negizgi zhuldyzdyktar Andromeda shokzhuldyzyndagy zhuldyzdyktar men tumandyktardan kuralady Olardyn arasyndagy en әjgilisi M31 dep atalatyn galaktikalyk zhүje bolyp ony әdette Andromeda galaktikasy dep atajdy Ashyk aspannan Andromeda shokzhuldyzyn tabuAndromeda galaktikasy Samsygan zhuldyzdar arasynan Andromeda shokzhuldyzyna tәn zhuldyzdardy azhyratyp alu үshin kobinese soltүstik zhartyshardyn kүzgi aspanyna nazar saluga tura keledi Kүzde Қus zholy shygys soltүstikke karaj burylatyndyktan ogan dejin Қus zholy arasynda zhүzip zhүrgen Kassiopeya shokzhuldyzyn bajkajsyz Ol birshama zharyk 5 zhuldyzdan kuralyp latyn zhazuyndagy W әribi pishininde bolady Kassiopeya shokuzhuldyzynyn batysynda Cefej shokzhuldyzy shygysynda Persej shokzhuldyzy Қus zholynyn ontүstiginen ansha uzak emes kashyktykta zharkyragan tort zhuldyz ajkyn tortburyshty kurajdy Bul kүzdin tanymal tortburysh zhuldyzy Tortburyshtyn үsh buryshyndagy zhuldyzdar Pegas shokzhuldyzynyn zhuldyzdary bolsa al shygys soltүstik buryshyndagy zhuldyz Andromeda shokzhuldyzynyn a zhuldyzy esepteledi Ol kozben korgende 2 shi dәrezheli ak tүsti zhuldyz esepteledi Andromeda a zhuldyzynan shygyska karaj 5 zherde 3 shi dәrezheli koszhuldyz bar olar Andromeda g zhuldyzy Ol birden ajyryksha kozge tүsedi zhәne әjgili M31 galaktikasyna Andromeda galaktikasyna ote zhakyn ornalaskan tek batys boligindegi 1 kashyktykta gana tur Andromeda galaktikasy 4 shi dәrezheli aumaktyk zharyktygy 6 shy dәrezhede ashyk aspanda zhaj kozben koruge bolatyn ak tүsti tumandyk shogyry Eger shagyn teleskop bolsa onyn zhumsak kүmis tүsti ellipsis pishinin de sezuge bolady Andromeda galaktikasy үjirilip ajnalatyn spiraldy erekshe galaktika esepteledi Birak ol bizge bir kyrynan korinetindikten onyn әrbir үjirilis zhalyn tolyk angaru kiyn Үlken teleskoptar arkyly onyn ortalyk boligi ote zharkyn ekenin үjirilis zhaly men kara tүsti zholagyn tүjirshikterdi zhәne tumandyktardy bajkauga bolady Sondaj ak onyn eki ergezhejli galaktikalyk serigin kore alasyz Olardyn biri kishkene domalak ote tygyz ellips galaktika M32 ortalyk M31 din on zhagyna ornalaskan Kelesisi birshama oshkin birak M32 ge karaganda үlken zhәne uzyn ellipsti serigi M110 bolsa M31 din batys soltүstigine ornalaskan Astronomiyadagy Andromeda pikirtalasyZhүzdegen zhyldyn aldynda adamzattyn garysh turaly kozkarasy kүzetu zhәne zertteu kuraldarynyn shektemesine bajlanysty Қus zholy zhүjesi aumagymen shektelgen bolatyn Ol kezde koptegen bult pishindi aspan deneleri bajkalyp olar birtutas Tumandyktar Galaktika dep ataldy Kejbir astronomdar zharykty bolu tәsilin koldanyp turakty zhuldyzdar men tumandyktarga kүzetu zhәne zertteu zhasap kejbir tumandyktardyn birtutas aspan denesi emestigin bajkady Tumandyktardyn kejbiri gaz ben tozandy denelerden kuralatyn gaz kүjdegi tumandyktar eken Al kejbireuleri koptegen turakty zhuldyzdardyn tygyz toptasuynan kalyptaskan turakty zhuldyzdar shogyry eken olar kobinese үjirilisti ajnalys spiraldy kүjinde bolyp olardy dep te atajdy Andromeda galaktikasy dәl osyndaj үjirilip ajnalgan spiraldy galaktikanyn biregeji үlgisi esepteledi Andromeda galaktikasy Spiraldy galaktika kandaj aspan denesi zhүjesi Olar Қus zholy ishinde me әlde syrtynda ma Bul mәsele uzak uakyt bojy talas tugyzyp keldi 1920 zhyly AҚSh memlekettik Akademiyasy osy mәselege bajlanysty Әlemnin olshemi takyrybynda halykaralyk konferenciya shakyryp Қus zholynyn shamasy zhoninde zhәne Spiraldy galaktikalardyn kajda ornalaskanynyn shyn syry turaly pikir almastyrdy Olar kotergen bul eki takyryp ozara katysty mәsele bolatyn eger Қus zholy zhetkilikti dengejde үlken bolyp al Spiraldy galaktika shagyn bolyp shyksa onda kejingisi aldyngysynyn kuramdas boligi bolatyny anyk Bolmasa Spiraldy galaktika Қus zholy zhүjesinin syrtyndagy derbes garyshtyk aral bolgany Ғaryshtyk aralykty olsheude zhogary tabyska zhetken әjgili galym Kertis Curtis Heber Doust Spipraldy galaktika Қus zholynyn syrtyndagy derbes zhүje dep eseptedi Ol Andromeda shokzhuldyzyndagy Andromeda galaktikasynyn M31 zharyk shamasynyn zhogarylygyna sүjenip onyn tym alys kashykkka zhajgaskanyn molsherledi Yagni ol bizden 1 mln zharyk zhyly kashyktykta bolyp al bul Қus zholy zhүjesinin diametrinen zor ekenin eseptep shykty Kertistin ajtuynsha Қus zholy zhүjesinin syrtyndagy tәuelsiz galaktika retindegi bul Spiraldy galaktika bizge osygan dejingi kiyaldaganymyzdan da uly zhәne ulankajyr әlemge zhol nuskajdy Қus zholy galaktikasynyn kurylymyna taldau zhasagan Harlou Shepli Harlow Shapley bolsa Kertistin pikirine kosylmaj Spiraldy zhәne baskada galaktikalar Қus zholy galaktaikasynyn usak mүsheleri dep eseptedi Ol Gollandiya astronomy Adrian van Maanennin Adriaan van Maanen usyngan olsheu nәtizhesin dәlel retinde koldanyp Spiraldy galaktikanyn kashyktygy myndagan zharyk zhyldan uzamajdy demek ol Қus zholy aumagynda shektelgen bolady dep eseptedi Kertis pen Sheplidin pikirtalasy biraz zhylga sozyldy eki tarap bir birin zhene almady birak Kertis Sheplige karaganda sheshen gana emes onyn akylga konymdy tusy da kop ekeni bajkaldy Akyry bul mәselege birshama tolymdy nүkte kojgan әjgili astronom E dvin Pauell Habbl Edwin Powell Hubble boldy Astronomdar Spiraldy galaktikanyn mәni mәselesine basyn katyryp kyzu talkylap daulasyp zhatkan kezde zhas astronom Habbl 1923 zhyly Observatoriya Vilson tauy observatoriyasynda 2 54 metirlik shagylystyrgysh alyp teleskop arkyly Spiraldy galaktikanyn birshama tunyk suretin tүsirdi Habbl Spiraldy galaktikanyn bul suretterine ukyptylykpen nәzik taldau zhasady M31 Andromeda galaktikasynyn syrtky boliginin turakty zhuldyzdar ekenin ajkyndady Bul turakty zhuldyzdardan ol algashky zhana zhuldyz tugyzatyn ozgeris kүjindegi Cefeid zhuldyzyn azhyratty Kelesi zhyly ol Andromeda galaktikasynan koptegen Cefeidterdi bajkady Habbl pajdalangan teleskop zhuldyzdarynyn tagy bir aty Aspani olshegish yagni cefeidter ozgerisi arkyly olar ornalaskan galaktikalardyn ornyn dәl anyktauga bolady Bul Spiraldy galaktikanyn syryn anyktaudyn durys bagyty bolatyn Habbl M31 galaktikasynyn kashyktygy 900 myn zharyk zhyly kashyktykta ekenin eseptedi al ol kezde belgili bolgan Қus zholynyn diametri 100 myn zharyk zhyly bolatyn Sojtip Habbl Andromeda galaktikasynyn M31 Қus zholy zhүjesinen derbes zhuldyzdyk zhүje ekenin ajkyndady 1924 zhyldyn sonynda Habbldyn Spiraldy galaktika turaly bul korytyndylaryn zhariyalandy zhәne galymdardyn birdej mojyndauyna ie boldy Қazirgi esepteu nәtizhesi bojynsha Andromeda galaktikasynyn M31 bizden kashyktygy 2 million 200 myn zharyk zhyly kashyktykta bolyp ol bizdin et kozimiz kore alatyn en alystagy garyshtyk nysan Andromeda galaktikasynyn diametri 160 myn zharyk zhyly bolyp kolemi Қus zholynyn eki esesine zhakyn үlken massasy da Қus zholynan bir esege zhakyn үlken Andromeda galaktikasynyn zheti serik tumandygy bar zhogaryda atalgan M32 zhәne M110 degender serik tumandyktar arasyndagy birshama zharyktary esepteledi M32 galaktikasynyn diametri shamamen 7000 zharyk zhyly M110 diametri shamamen 14000 zharyk zhyly Budan baska birshama zharygyrak NGC147 zhәne NGC185 eki serik tumandygy bar olardyn diametrleri shamamen 7800 zharyk zhyly zhәne 9500 zharyk zhyly olar da ellipis pishindi bolyp M31din soltүstigindegi 7 aspan ayasyna zhajgaskan Olardyn bәri de Andromeda galaktikasyna M31 fizikalyk tәueldi ekeni anyktalgan Shyntuajtynda bizdin Қus zholy zhүjesi men tayau manyndagy 30 ga zhuyk galaktika ozara tartylys kүshinin әserimen birshama kishirek galaktikalar odagyn kuragan olardy Zhergilikti topzhuldyz Local Group dep atajdy Zhergilikti topzhuldyz arasyndagy en negizgisi osy Andromeda galaktikasy bolyp ekinshi oryndagysy bizdin Қus zholy zhүjesi esepteledi Budan baska birshama irileri Үlken zhәne үshburysh shokzhuldyzyndagy M33 galaktikasy katarlylar 1993 zhyly Habbl teleskopy Andromeda galaktikasynyn ortalyk onirinin suretin tүsirdi Sojtip onyn kosyadroly ekeni anyktaldy Bul gylymdagy ajtuly zhanalyktardyn biri Kejbir galymdar kezinde bir galaktika onyn ozegine kelip soktykkan dep te zhoramaldady birak bul zhoramal әli tolyk dәleldengen zhok Adamzattyn Andromeda galaktikasy turaly zertteuleri men kүzetuleri koptegen bagaly akparattardy toptastyrdy bul oz kezeginde adamzattyn garysh turaly tүsinigin arttyryp koz ayasyn kenejtti Andromeda galaktikasy kүni bүginge dejin astronomdar ajyryksha konil boletin ozekti nysandardyn biri esepteledi ol buryn da kazir de bolashakta da adamzattyn garyshty tanuynyn үlken bir takyryby retinde aspannyn alys bir kiyrynan zharkyraj beredi Andromeda mifologiyasyAndromeda Andromeda Andromeda ezhelgi grek mifologiyasy bojynsha Efiopiyanyn patshasy Cefej men hanymy Kassiopeyanyn kyzy Sheshesi Kassiopeya ozinin sululygy barlyk әjel zatynan artyk dep maktangan son teniz kudajy Posejdonnyn әjeli Amfitritanyn kyzganysh oshtigin tugyzady Amfitrita kүjeui Posejdonga ony zhazalaudy bujyrady Posajdon Efiopiyaga teniz kubyzhygyn zhiberedi Cefej orakldarga abyz kutylu zholyn bolzhatady orakldar ogan kutyludyn zhalgyz zholy retinde kyzy Andromedany teniz kubyzhygyna beru dep sheshedi Andromedanyn әkesi men sheshesi ony temir torga kamap teniz kubyzhygynyn keletin zholyndagy zhartaska bajlap koyady kejin Persej batyr dәl osy tragediyanyn үstinen tүsip ozi kesip algan Meduzanyn basy arkyly teniz kubyzhygyn taska ajnaldyryp Andromedany kutkaryp alady Өlgen teniz kubyzhygy kejin ajnalady Andromeda Persejge 7 ul tuyp beredi Olar Alkaios Elektryon Sparta patshasy Tyndareostyn әkesi Gorgophonte Heleios Mestor zhәne Persiyanyn kurushysy Perses pen Sthenelos Tүpnuska Bode diagrammesy Uranographia Uranografiya bojynsha Andromeda temir sharbakpen korshalgan kүjde bejnelengen Andromeda shokzhuldyzyndagy tumandyktar men zhuldyzdyktarTүngi aspandagy Andromeda shokzhuldyzy Andromeda shokzhuldyzy koptegen turakty zhuldyzdardan tumandyktardan galaktikalardan kuralady Olar NGC 5 NGC 6 NGC 11 NGC 13 NGC 19 NGC 20 NGC 21 NGC 27 NGC29 NGC39 NGC43 NGC44 NGC48 NGC49 NGC51 NGC67 NGC67A NGC68 NGC69 NGC70 NGC71 NGC72 NGC72A NGC74 NGC76 NGC79 NGC80 NGC81 NGC82 NGC83 NGC84 NGC85 NGC85A NGC85B NGC86 NGC90 NGC91 NGC93 NGC94 ekeu NGC96 NGC97 NGC108 NGC109 NGC112 NGC140 NGC149 NGC160 NGC162 NGC169 NGC181 NGC183 NGC184 NGC205 NGC206 NGC214 NGC218 NGC221 NGC224 NGC226 NGC228 NGC229 NGC233 NGC243 NGC252 NGC258 NGC260 NGC262 NGC266 NGC272 DerekkozderAllen Richard H Star Names Their Lore and Meaning G E Stechert 1899 Bakich Michael E The Cambridge Guide to the Constellations Cambridge University Press 1995 ISBN 978 0 521 44921 2 Davis George A Jr 1944 The Pronunciations Derivations and Meanings of a Selected List of Star Names Popular Science 52 8 Bibcode 1944PA 52 8D French Sue kantar 2006 Winter wonders star studded kantar skies offer deep sky treats for every size telescope Sky and Telescope Academic OneFile 111 1 83 Higgins David karasha 2002 Exploring the depths of Andromeda Astronomy Academic OneFile 88 The Cambridge Concise History of Astronomy Cambridge University Press 1999 ISBN 978 0 521 57291 0 Jenniskens Peter Meteor Showers and Their Parent Comets Cambridge University Press 2006 ISBN 978 0 521 85349 1 Makemson Maud Worcester The Morning Star Rises an account of Polynesian astronomy Yale University Press 1941 Cambridge Guide to Stars and Planets 2nd Cambridge University Press 1997 ISBN 978 0 521 58582 8 Moore Patrick The Data Book of Astronomy Institute of Physics Publishing 2000 ISBN 978 0 7503 0620 1 Olcott William Tyler Star Lore Myths Legends and Facts Courier Dover Publications 2004 ISBN 978 0 486 43581 7 Pajdaly siltemeler Andromeda ertegisi Andromeda shokzhuldyzyna silteme Aspandagy 88 shokzhuldyzuranografiya