Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Патшалығының Парламенті (ағылш. Parliament of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, қысқартқанда Ұлыбритания парламенті, Вестминстер парламенті, Британдық парламент) — Ұлыбританияның екіпалаталы заң шығарушы органы. Лондонның Вестминстер сарайында жиналыс жүргізетін бұл Парламент жоғарғы Лордтар палатасы мен төменгі құрылған.
Ұлыбритания парламенті ағылш. Parliament of the United Kingdom | |
58-шақырылым | |
Мемлекет | |
---|---|
Түрі | |
Түрі | екіпалаталы парламент |
Палаталары | Лордтар палатасы |
Басшылығы | |
Монарх | III Чарльз |
Лорд-спикер | , Тәуелсіз |
| |
Премьер-министр | Риши Сунак, |
Оппозиция көшбасшысы | Кир Стармер, Лейбористік |
Құрылымы | |
| |
Лордтар палатасы фракциялары | Лорд-спикер (1) (24) Ұлы Мәртебелінің үкіметі (268) Консервативті партия (268) Ұлы Мәртебелінің оппозициясы (172) Лейбористік партия (172) Өзге оппозиция (132) (81) (6) (2) (2) (1) Партиясыздар (2) Тәуелсіздер (36) Қалғандары (184) (184) |
| |
Қауымдар палатасы фракциялары | (350) Консервативті партия (350) (198) Лейбористік партия (198) Өзге оппозиция (93) (43) (15) (8) (3) (2) (2) (1) Қайтарып алу партиясы (1) Тәуелсіздер (18) Фракциясыздар (7) (7, дауыс бере алмайды) Қадағалаушысы (1) (1) |
Сайлауы | |
Қауымдар палатасы соңғы сайлауы |
|
Жиналыс залы | |
| |
Штаб-пәтері | |
Тарихы | |
Құрылуы | 1 қаңтар 1801 |
Ізашары | |
Ізбасары | (Ирландия ғана) |
parliament.uk | |
Parliament of the United Kingdom | |
Біріккен Патшалықтың Парламенті әлемдегі ең көне заң шығарушы органдардың бірі болып табылады және оның басқару институттарының тұрақтылығымен және өзгерістерді қабылдау қабілетімен ерекшеленеді.Вестминстер жүйесі бір кездері Британ империясы басқарған елдердің саяси жүйелерін қалыптастырды, сондықтан ол «парламенттердің анасы» деп аталды.
Тарихы
- Тағы қараңыз: , , және
1707 жылы, (1215 жылы құрылған) және (шамамен 1235 жылы құрылған) парламенттері қабылдаған нәтижесінде пайда болды. XIX ғасырдың басында нәтижесінде ел құрамына Ирландия енді де, парламент Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығының Парламенті болды. Ел құрамынан шыққанына 5 жыл болғанда ғана парламент өз атауын Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Патшалығының Парламенті деп ауыстырды.
Құрамы және өкілеттіктері
Парламенттің екі палатасы бар: жоғарғы Лордтар палатасы және төменгі . Бір азаматтың екі палатаның да құрамында болуына тыйым салынған және лордтар Қауымдар палатасының сайлауына дауыс бере алмайды. 1919 жылға дейін Министрлік қызметке тағайындалған депутаттар Парламент құрамынан шығып, кейін қаласа қайта сайлануға мәжбүр болатын. 1926 жылы бұл ереженің күші жойылды.
Заңнамалардың күшке енуіне Монархтың келісімі қажет. Монархтың, оған қоса, келісімшартқа қатысу, соғыс жариялау, азаматтарды наградтау және түрлі лауазымдарға тағайындау сияқты өкілеттіктері бар.
Ақша заңнамаларын қоспағанда, барлық заңнамалар Лордтар палатасында талқыланады және дауысқа салынады; дегенмен, заң жобасына қарсы дауыс беру арқылы Лордтар палатасы оны бір жыл ішінде ең көбі екі парламенттік сессияға ғана кейінге қалдыра алады. Осы уақыттан кейін Қауымдар палатасы Парламент актілеріне сәйкес заң жобасын лордтардың келісімінсіз күштеп жібере алады.
Өкілеттік мерзімі
Бастапқыда Парламент жұмысының ұзақтығына ешқандай шектеулер болған жоқ, бірақ 1694 жылғы Үшжылдық актілерде (ағылш. Triennial Acts) ең көп мерзімі үш жыл белгіленді. 1716 жылғы Жетіжылдық актілер (ағылш. Septennial Act) бұл уақытты жеті жылға дейін ұзартты, бірақ 1911 жылғы Парламент актісі (ағылш. Parliament Act 1911) оны бес жылға дейін қысқартты. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде парламенттің қызмет ету мерзімі уақытша он жылға дейін ұзартылды, ал 1945 жылы аяқталғаннан кейін ол қайтадан бес жыл деп белгіленді.
Бұрын монархтың қайтыс болуы парламенттің автоматты түрде таратылуын білдіретін. Алайда кейде тақ мұрагерлері арасында талас болғанда парламенттің болмауы ыңғайсыз еді. мен тұсында Парламент Мемлекет басшысы қайтыс болғаннан кейін, егер ол тезірек таратылмаса, алты ай бойы жұмысын жалғастыруы керек деген жарғы қабылданды. 1867 жылғы Халық өкілдігі туралы заң бұл ережені жойды. Қазіргі уақытта Мемлекет басшысының қайтыс болуы Парламенттің қызмет ету мерзіміне әсер етпейді.
Ашылу рәсімі
Парламенттің мемлекеттік ашылуы – Ұлыбритания Парламенті сессиясының басталуын білдіретін жыл сайынғы оқиға. Ол Лордтар палатасының палатасында өтеді. 2012 жылдан бері бұл рәсім көбіне мамырда, я маусымда орын алады.
Рәсім барысында Монархты (Lord Great Chamberlain) мен герольдмейстер (Қара таяқ, Black Rod) қарсы алады. Екеуі Монархты ғимарат ішінен жүргізеді де, Hats off, Strangers! (Бас киімдерің жоқ болсын, қонақтар!) деген сөзімен барлығының бас киімдерін шешкізеді. Монархқа Қауымдар палатасына кіруге тыйым салынғандықтан рәсім Лордтар палатасында орын алады. Бөлмеге жаңа кірген монарх палатада отырғандармен амандасады да, My Lords, pray be seated (Лордтарым, орындарыңызға жайғаса беріңіз) деген сөзімен пэрлердің өз орнына отырғанын сұрайды. Рәсім барысында пэрлер қызыл мантиялар мен парик киіп тұрады.
Бұдан кейін, герольдмейстер депутаттарды рәсімге шақыруға Қауымдар палатасына барады. Бірақ ол палатаға кірмей тұрғанда депутаттар бөлменің есігін жауып қояды. Бұл дәстүр Қауымдар палатасының Патшадан тәуелсіздігін білдіреді. Герольдмейстердің палата есігін үш рет қаққанынан кейін ғана оған кіруге рұқсат беріледі де, басын изе амандасады да, Mr Speaker, The King commands this honourable House to attend His Majesty immediately in the House of Peers (Спикер мырза, Патша аса құрметті Палатаны Пэрлер Палатасында өтіп жатқан Ұлы Мәртебелі алдына дереу шығуды бұйырады) деп депутаттарды рәсімге шақырады. Бейресми дәстүр бойынша монархияға қарсы Лейбористік депутат қарсы қысқа сөзінен кейін ғана депутаттар өз орындарын тұрып, Лордтар палатасына жөнеледі.
Бүкіл парламент жиналғанда (бірақ қауымдастық депутаттары залда тұрып қалады), Тақта отырған монарх сөз сөйлейді, онда ол парламенттің алдағы сессиясына үкіметтің заң шығару бағдарламасын ұсынады, Патшаның сөзін негізінен премьер-министр дайындайды. Рәсімнің біткен салысымен күймедегі Монарх Букингем сарайына қайта оралады.
Қосымша ақпарат
- Лордтар палатасы мүшелерінің саны тұрақты емес. Бұл көрсеткіш демалыста жүрген, не шеттетілген 34 мүшені қоспайды.
Дереккөздер
- Mc Manamon, Anthony The House of Lords and the British political tradition (ағыл.). (2012). Тексерілді, 15 желтоқсан 2023.
- House of Commons Hansard Debates for 30 Jun 2004 (pt 15) (ағыл.). Тексерілді, 15 желтоқсан 2023.
- EATON, George Dennis Skinner’s best Queen’s Speech jokes (ағыл.). The New Statesman. Тексерілді, 18 желтоқсан 2023.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұlybritaniya zhәne Soltүstik Irlandiya Birikken Patshalygynyn Parlamenti agylsh Parliament of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland kyskartkanda Ұlybritaniya parlamenti Vestminster parlamenti Britandyk parlament Ұlybritaniyanyn ekipalataly zan shygarushy organy Londonnyn Vestminster sarajynda zhinalys zhүrgizetin bul Parlament zhogargy Lordtar palatasy men tomengi kurylgan Ұlybritaniya parlamenti agylsh Parliament of the United Kingdom58 shakyrylymMemleket ҰlybritaniyaTүriTүriekipalataly parlamentPalatalaryLordtar palatasyBasshylygyMonarhIII Charlz 8 kyrkүjek 2022 zhyldan beriLord spiker Tәuelsiz 1 mamyr 2021 zhyldan beri4 karasha 2019 zhyldan beriPremer ministrRishi Sunak 25 kazan 2022 zhyldan beriOppoziciya koshbasshysyKir Starmer Lejboristik 4 sәuir 2020 zhyldan beriҚurylymyLordtar palatasy frakciyalary Lord spiker 1 24 Ұly Mәrtebelinin үkimeti 268 Konservativti partiya 268 Ұly Mәrtebelinin oppoziciyasy 172 Lejboristik partiya 172 Өzge oppoziciya 132 81 6 2 2 1 Partiyasyzdar 2 Tәuelsizder 36 Қalgandary 184 184 Қauymdar palatasy frakciyalary 350 Konservativti partiya 350 198 Lejboristik partiya 198 Өzge oppoziciya 93 43 15 8 3 2 2 1 Қajtaryp alu partiyasy 1 Tәuelsizder 18 Frakciyasyzdar 7 7 dauys bere almajdy Қadagalaushysy 1 1 SajlauyҚauymdar palatasy songy sajlauyZhinalys zalyShtab pәteriVestminster sarajy London AngliyaTarihyҚuryluy1 kantar 1801IzasharyIzbasary Irlandiya gana parliament ukParliament of the United KingdomBul үlgini koru ondeu Birikken Patshalyktyn Parlamenti әlemdegi en kone zan shygarushy organdardyn biri bolyp tabylady zhәne onyn baskaru instituttarynyn turaktylygymen zhәne ozgeristerdi kabyldau kabiletimen erekshelenedi Vestminster zhүjesi bir kezderi Britan imperiyasy baskargan elderdin sayasi zhүjelerin kalyptastyrdy sondyktan ol parlamentterdin anasy dep ataldy TarihyTagy karanyz zhәne 1707 zhyly 1215 zhyly kurylgan zhәne shamamen 1235 zhyly kurylgan parlamentteri kabyldagan nәtizhesinde pajda boldy XIX gasyrdyn basynda nәtizhesinde el kuramyna Irlandiya endi de parlament Ұlybritaniya zhәne Irlandiya Birikken Patshalygynyn Parlamenti boldy El kuramynan shykkanyna 5 zhyl bolganda gana parlament oz atauyn Ұlybritaniya zhәne Soltүstik Irlandiya Birikken Patshalygynyn Parlamenti dep auystyrdy Қuramy zhәne okilettikteriParlamenttin eki palatasy bar zhogargy Lordtar palatasy zhәne tomengi Bir azamattyn eki palatanyn da kuramynda boluyna tyjym salyngan zhәne lordtar Қauymdar palatasynyn sajlauyna dauys bere almajdy 1919 zhylga dejin Ministrlik kyzmetke tagajyndalgan deputattar Parlament kuramynan shygyp kejin kalasa kajta sajlanuga mәzhbүr bolatyn 1926 zhyly bul erezhenin kүshi zhojyldy Zannamalardyn kүshke enuine Monarhtyn kelisimi kazhet Monarhtyn ogan kosa kelisimshartka katysu sogys zhariyalau azamattardy nagradtau zhәne tүrli lauazymdarga tagajyndau siyakty okilettikteri bar Aksha zannamalaryn kospaganda barlyk zannamalar Lordtar palatasynda talkylanady zhәne dauyska salynady degenmen zan zhobasyna karsy dauys beru arkyly Lordtar palatasy ony bir zhyl ishinde en kobi eki parlamenttik sessiyaga gana kejinge kaldyra alady Osy uakyttan kejin Қauymdar palatasy Parlament aktilerine sәjkes zan zhobasyn lordtardyn kelisiminsiz kүshtep zhibere alady Өkilettik merzimi Bastapkyda Parlament zhumysynyn uzaktygyna eshkandaj shekteuler bolgan zhok birak 1694 zhylgy Үshzhyldyk aktilerde agylsh Triennial Acts en kop merzimi үsh zhyl belgilendi 1716 zhylgy Zhetizhyldyk aktiler agylsh Septennial Act bul uakytty zheti zhylga dejin uzartty birak 1911 zhylgy Parlament aktisi agylsh Parliament Act 1911 ony bes zhylga dejin kyskartty Ekinshi dүniezhүzilik sogys kezinde parlamenttin kyzmet etu merzimi uakytsha on zhylga dejin uzartyldy al 1945 zhyly ayaktalgannan kejin ol kajtadan bes zhyl dep belgilendi Buryn monarhtyn kajtys boluy parlamenttin avtomatty tүrde taratyluyn bildiretin Alajda kejde tak muragerleri arasynda talas bolganda parlamenttin bolmauy yngajsyz edi men tusynda Parlament Memleket basshysy kajtys bolgannan kejin eger ol tezirek taratylmasa alty aj bojy zhumysyn zhalgastyruy kerek degen zhargy kabyldandy 1867 zhylgy Halyk okildigi turaly zan bul erezheni zhojdy Қazirgi uakytta Memleket basshysynyn kajtys boluy Parlamenttin kyzmet etu merzimine әser etpejdi Ashylu rәsimiParlamenttin ashylu rәsimi karasha 2023 Parlamenttin memlekettik ashyluy Ұlybritaniya Parlamenti sessiyasynyn bastaluyn bildiretin zhyl sajyngy okiga Ol Lordtar palatasynyn palatasynda otedi 2012 zhyldan beri bul rәsim kobine mamyrda ya mausymda oryn alady Rәsim barysynda Monarhty Lord Great Chamberlain men geroldmejster Қara tayak Black Rod karsy alady Ekeui Monarhty gimarat ishinen zhүrgizedi de Hats off Strangers Bas kiimderin zhok bolsyn konaktar degen sozimen barlygynyn bas kiimderin sheshkizedi Monarhka Қauymdar palatasyna kiruge tyjym salyngandyktan rәsim Lordtar palatasynda oryn alady Bolmege zhana kirgen monarh palatada otyrgandarmen amandasady da My Lords pray be seated Lordtarym oryndarynyzga zhajgasa beriniz degen sozimen perlerdin oz ornyna otyrganyn surajdy Rәsim barysynda perler kyzyl mantiyalar men parik kiip turady Budan kejin geroldmejster deputattardy rәsimge shakyruga Қauymdar palatasyna barady Birak ol palataga kirmej turganda deputattar bolmenin esigin zhauyp koyady Bul dәstүr Қauymdar palatasynyn Patshadan tәuelsizdigin bildiredi Geroldmejsterdin palata esigin үsh ret kakkanynan kejin gana ogan kiruge ruksat beriledi de basyn ize amandasady da Mr Speaker The King commands this honourable House to attend His Majesty immediately in the House of Peers Spiker myrza Patsha asa kurmetti Palatany Perler Palatasynda otip zhatkan Ұly Mәrtebeli aldyna dereu shygudy bujyrady dep deputattardy rәsimge shakyrady Bejresmi dәstүr bojynsha monarhiyaga karsy Lejboristik deputat karsy kyska sozinen kejin gana deputattar oz oryndaryn turyp Lordtar palatasyna zhoneledi Bүkil parlament zhinalganda birak kauymdastyk deputattary zalda turyp kalady Takta otyrgan monarh soz sojlejdi onda ol parlamenttin aldagy sessiyasyna үkimettin zan shygaru bagdarlamasyn usynady Patshanyn sozin negizinen premer ministr dajyndajdy Rәsimnin bitken salysymen kүjmedegi Monarh Bukingem sarajyna kajta oralady Қosymsha akparatLordtar palatasy mүshelerinin sany turakty emes Bul korsetkish demalysta zhүrgen ne shettetilgen 34 mүsheni kospajdy DerekkozderMc Manamon Anthony The House of Lords and the British political tradition agyl 2012 Tekserildi 15 zheltoksan 2023 House of Commons Hansard Debates for 30 Jun 2004 pt 15 agyl Tekserildi 15 zheltoksan 2023 EATON George Dennis Skinner s best Queen s Speech jokes agyl The New Statesman Tekserildi 18 zheltoksan 2023